علمی-پژوهشی
جعفر آقازاده؛ محسن پرویش
چکیده
کمبود و گرانی کالاهای اساسی همراه با تورم افسارگسیخته شاخصه اصلی سال‌های پایانی حکومت پهلوی است. به دنبال افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت دولت بخشی از این درآمدها را به سرمایه‌گذاری در خارج و همچنین اعطای وام‌هایی به کشورهای درحال‌رشد با بهره بسیار کم و بخشی را نیز صرف خرید تجهیزات نظامی نمود. مسئله‌ای که نتیجه آن جز عدم موازنه ...
بیشتر
کمبود و گرانی کالاهای اساسی همراه با تورم افسارگسیخته شاخصه اصلی سال‌های پایانی حکومت پهلوی است. به دنبال افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت دولت بخشی از این درآمدها را به سرمایه‌گذاری در خارج و همچنین اعطای وام‌هایی به کشورهای درحال‌رشد با بهره بسیار کم و بخشی را نیز صرف خرید تجهیزات نظامی نمود. مسئله‌ای که نتیجه آن جز عدم موازنه پرداخت‌ها و تورم شدید نبود. این تورم در وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم تأثیر خیلی زیادی گذاشت؛ چنان‌که مواد غذایی و کالاهای اساسی مردم درصورتی‌که در بازار هم پیدا میشد قیمت بالایی به خود گرفته بود و مسکن و اجاره‌بها چیزی نزدیک به 300 برابر شده بود. در پژوهش حاضر، گرانی کالاهای اساسی و تورم و همچنین نحوه مواجهه دولت پهلوی با این بحران در سال‌های پایانی حکومت با روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه به اسناد، مدارک آرشیوی، منابع و مطبوعات بررسی می‌‌شوند. یافتههای پژوهش نشان از آن دارد که افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی و تقاضاهای بیش از حد دستگاه‌های اجرایی بر حجم نقدینگی کشور به طرز محسوسی افزود و افزایش تقاضا را سبب شد که نتیجه آن رشد بی‌رویه واردات کالاهای اساسی و مواد غذایی نبود که خود عاملی برای ایجاد تورم حاد و در نتیجه نارضایتی مردم میشد.
علمی-پژوهشی
مرضیه منصوری؛ جمشید نوروزی
چکیده
ایران در شهریور 1320ش/1941م، به تسخیر متفقین جنگ جهانی دوم درآمد. این اشغال که تا 1325ش /1945م، ادامه یافت، منجر به بروز بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران شد. یکی از مولفه‌های رصد بحران اقتصادی، بروز مشکل در زمینه ارزاق و کمبود یا نایابی اقلام اساسی تغذیه مردم بود. شناخت چرایی بروز این بحران و چگونگی مدیریت آن، چراغ راهی برای مطالعات ...
بیشتر
ایران در شهریور 1320ش/1941م، به تسخیر متفقین جنگ جهانی دوم درآمد. این اشغال که تا 1325ش /1945م، ادامه یافت، منجر به بروز بحران های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در ایران شد. یکی از مولفه‌های رصد بحران اقتصادی، بروز مشکل در زمینه ارزاق و کمبود یا نایابی اقلام اساسی تغذیه مردم بود. شناخت چرایی بروز این بحران و چگونگی مدیریت آن، چراغ راهی برای مطالعات اقتصادی آینده می باشد. این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مندرجات اسناد و مطبوعات این سال ها، به مطالعه و بررسی چگونگی و چرایی بحران چای به عنوان یکی از اقلام اساسی می پردازد. این نوشتار، سعی در پاسخ‌گویی به این سوال دارد که بحران چای در ایران طی سال‌های 1320 تا 1325ش چرا و چگونه رخ داد؟. فرضیه پژوهش، آن است که این بحران، در اثر بروز مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی رخ داده است. بر اساس یافته های پژوهش، عامل خارجی به عنوان ایجاد کننده این بحران و عامل داخلی به مثابه تشدید کننده آن است. در ذیل عوامل خارجی، مواردی چون تاثیرات جنگ جهانی دوم بر واردات چای، نقش مرکز تدارکات خاورمیانه در محدودیت واردات چای، تسلط متفقین بر امور ایران و تصاحب امکانات حمل و نقل، قابل طرح هستند؛ و در زمره عوامل داخلی، مواردی مانند احتکار، فساد مأمورین دولتی، عدم اجرای صحیح اقدامات دولت برای رفع بحران، و انحصاری شدن تجارت این کالا، مورد توجه قرار گرفته اند.
علمی-پژوهشی
نبی امیدی
چکیده
برنامه‌عمرانی‌اول(1327/1334ش)و دوم (1341/1335ش)، به‌ترتیب دوران شروع و تثبیت برنامه‌ریزی‌توسعه درتاریخ ایران به‌شمار می‌روند، این برنامه‌های‌هفت‌ساله گرچه به نتایج موردانتظار نرسیدند اما از آن‌جهت که آغازگر‌‌تحول در نظام‌برنامه‌ریزی کشور بودند از جایگاه مهمی برخوردار هستند. برنامه عمرانی سوم (1346/1341ش) و چهارم(1351/1347ش) از ...
بیشتر
برنامه‌عمرانی‌اول(1327/1334ش)و دوم (1341/1335ش)، به‌ترتیب دوران شروع و تثبیت برنامه‌ریزی‌توسعه درتاریخ ایران به‌شمار می‌روند، این برنامه‌های‌هفت‌ساله گرچه به نتایج موردانتظار نرسیدند اما از آن‌جهت که آغازگر‌‌تحول در نظام‌برنامه‌ریزی کشور بودند از جایگاه مهمی برخوردار هستند. برنامه عمرانی سوم (1346/1341ش) و چهارم(1351/1347ش) از برنامه‌های موفق دوران‌پهلوی بودند به‌طوری‌که برنامه‌عمرانی سوم بعنوان اولین برنامه جامع توسعه درایران ازنظر رشداقتصادی 6درصد نسبت‌به میزان رشد هدف‌گذاری شده، پیشی‌گرفت و برنامه‌عمرانی‌چهارم ازنظر میزان رشداقتصادی موفق‌ترین برنامه‌در‌ایران تاکنون بوده‌است. بعداز تدوین برنامه‌عمرانی‌پنجم(1356/1352ش)، وقوع تحولات داخلی و بین‌المللی، زمینه شکاف دربین مدیران-سازمان‌برنامه و مسئولان‌کشور را فراهم‌ساخت به‌ترتیبی‌که این برنامه یک‌سال بعد از تصویب و اجرا، مورد تجدید‌نظراساسی قرارگرفت، این برنامه نخستن و تنهاترین برنامه در تاریخ برنامه‌ریزی‌توسعه در ایران تاکنون بوده که مورد بازنگری قرارگرفته است. هدف پژوهش پاسخ به این‌سئوال است که اصلی‌ترین عوامل تجدیدنظر در برنامه‌عمرانی پنجم چه‌مواردی بوده است؟.این‌پژوهش،کیفی و به روش توصیفی- تحلیلی‌انجا‌م شده-است.چهار‌عامل1.افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی‌و رشد درآمدهای ارزی ایران،2. علاقه حاکمیت به توسعه‌صنعتی و زیربنایی به‌صورت همه‌جانبه و شتابان،3. اختلافات مقامات‌سیاسی و مدیران‌سازمان‌برنامه و بودجه و 4. تلفیق برنامه‌های عمرانی‌پنچ ساله با بودجه‌سنواتی را می‌توان به‌عنوان عوامل‌اصلی‌تجدیدنظر در برنامه‌عمرانی‌پنجم‌معرفی‌کرد.
علمی-پژوهشی
هادی بیاتی
چکیده
موضوع پول و مسائل پیوسته با آن، یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه حکمرانان بوده است. با شکل‌گیری دولت صفوی و قرار گرفتن ایران در کانون تحولات جهانی، پول ایران در معرض رقابت با دیگر پول‌ها، قرار گرفت. در این میان با توجه به رقابت و کشمکش‌های دولت صفوی و عثمانی، هر یک برای پیشبرد اهداف خود و ضربه زدن به دولت مقابل از سیاست‌های ...
بیشتر
موضوع پول و مسائل پیوسته با آن، یکی از موضوعاتی است که همواره مورد توجه حکمرانان بوده است. با شکل‌گیری دولت صفوی و قرار گرفتن ایران در کانون تحولات جهانی، پول ایران در معرض رقابت با دیگر پول‌ها، قرار گرفت. در این میان با توجه به رقابت و کشمکش‌های دولت صفوی و عثمانی، هر یک برای پیشبرد اهداف خود و ضربه زدن به دولت مقابل از سیاست‌های پولی خاصی بهره می‌بردند. در این دوره طلا و نقره مورد نیاز برای ضرب سکه در ایران به دلیل کمبود منابع معدنی بیشتر از خارج کشور تأمین میشد و یکی از راههای ورود آن به کشور از طریق قلمرو امپراتوری عثمانی بود. بر این اساس، پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی- تحلیلی درصدد است به بررسی تأثیر و پیامدهای سیاست-های پولی در مناسبات دولت صفوی و عثمانی با تکیه بر مسکوکات طلا و نقره بپردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دولت عثمانی در برهه‌هایی از تاریخ برای پیشبرد اهداف سیاسی خود و تحریم اقتصادی دولت صفوی از ورود طلا و نقره به ایران ممانعت می‌نمود. در مقابل دولت صفوی برای عبور از تحریم‌های تجاری عثمانی دو سیاست متفاوت در پیش گرفت؛ یکی تأمین مسکوکات از داخل ایران و دیگر تأمین مسکوکات از خارج ایران. علاوه بر این، استفاده از این سیاست‌های پولی برای هر دو حکومت پیامدهای زیادی داشت که از جمله آنها می‌توان به تغییر مسیرهای تجاری ایران از قلمرو عثمانی، کمبود مسکوکات طلا و نقره در ایران و غیره اشاره نمود.
علمی-پژوهشی
رقیه آقابالازاده؛ حسین آبادیان
چکیده
تأسیس تجارتخانه‌ها در دوره قاجار معلول موقعیت تجاری ایران است. همجواری ایران و روس و نیاز این دو کشور به محصولات یکدیگر باعث شد تجار ایران و روس در به تبادل محصولات تجاری بپردازند. تجار ایران از طریق راههای دریایی و شوسه شمالی و نیز دریای عمان و خلیج فارس و راههای داخلی با تجار روسیه و اروپا در ارتباط بودند. در دوره قاجار عمده کالاهای ...
بیشتر
تأسیس تجارتخانه‌ها در دوره قاجار معلول موقعیت تجاری ایران است. همجواری ایران و روس و نیاز این دو کشور به محصولات یکدیگر باعث شد تجار ایران و روس در به تبادل محصولات تجاری بپردازند. تجار ایران از طریق راههای دریایی و شوسه شمالی و نیز دریای عمان و خلیج فارس و راههای داخلی با تجار روسیه و اروپا در ارتباط بودند. در دوره قاجار عمده کالاهای وارداتی از شمال قند و شکر و از جنوب ادویه و پارچه بوده است. موقعیت مناسب تجاری ایران به خصوص در دوره قاجار زمینه تأسیس تجارتخانه‌ها با کاربری تجاری و صرافی را فراهم آورد. تجارتخانه اتحادیه فعالیت تجاری و صرافی خود را از تبریز آغاز کرد و در تهران گسترش داد. این تحقیق بر آن است ضمن بیان راههای تجاری و اهمیت تجارتخانه‌ها، به فعالیت تجارتخانه اتحادیه با روش تحلیل تاریخی و با استناد بر اسناد خانوادگی اتحادیه بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که راههای تجاری چه نقشی در توسعه فعالیت تجارتخانه اتحادیه داشتند؟ چنان مفروض است ناامنی جاده‌های داخل و شرایط نامناسب آنها برای عبور و مرورِ مال‌التجاره‌ها، فعالیت تجارتخانه اتحادیه را با موانعی روبرو کرده بود که این امر موجب کندی فعالیت آنها میشد، البته نظام سیاسی حاکم بر ایران نیز بی‌تأثیر نبود.
علمی-پژوهشی
فرزاد خوش‌آب؛ توران طولابی؛ سید علاالدین شاهرخی
چکیده
اعطای پیشکش به‌مثابة یک عُرف ریشه‌دار در دورة صفویه نیز مرسوم بود. این رسم در گذر زمان و متأثر از الگوهای فرهنگی دولت‌های مختلف، قالب یک مالیات موردی با کارکردهای مختلف به خود پذیرفت. یکی از مهمترین این کارکردها تأمین نیازهای مالی دربار و بیوتات بود. در پژوهش حاضر این وجه از کارکردهای پیشکش در دورة صفوی محوریت یافته است و کوشش می‌شود ...
بیشتر
اعطای پیشکش به‌مثابة یک عُرف ریشه‌دار در دورة صفویه نیز مرسوم بود. این رسم در گذر زمان و متأثر از الگوهای فرهنگی دولت‌های مختلف، قالب یک مالیات موردی با کارکردهای مختلف به خود پذیرفت. یکی از مهمترین این کارکردها تأمین نیازهای مالی دربار و بیوتات بود. در پژوهش حاضر این وجه از کارکردهای پیشکش در دورة صفوی محوریت یافته است و کوشش می‌شود ضمن بررسی ویژگی‌های این رسم، چندوچون کارکردهای مالی آن در ساختار و سازوکار درونی دولت صفوی بررسی شود. بنابراین به این پرسش پرداخته شده است که کارکردهای مالی رونق اعطای پیشکش در دوره صفویه چه بوده است؟ مبنای این بررسی شواهد برگرفته از منابع نوشتاری دورة صفوی اعم از آثار تاریخ‌نگاری، سفرنامه‌ها و کتابچه‌های اداری است که با رویکرد توصیفی‌تبیینی در جهت پاسخ به پرسش محوری پژوهش به کار گرفته شده است. به این ترتیب که داده‌های مورد نیاز از منابع استخراج شده و سپس به تحلیل و تبیین آنها در ذیل عنوان پژوهش پرداخته شده است. حاصل پژوهش نشان میدهد یکی از کارکردهای پیشکش ناظر بر استفاده برای مزد صاحب‌منصبان، مصارفی چون مطبخ شاهی و کارگاه‌های سلطنتی بود. وانگهی، تقدیم‌کنندگان نیز از رهگذر این رفتار کسب موقعیت بهتر یا تثبیت پایگاه خود را در نظر داشتند. به نظر میرسد کاربست راهکارهای متنوع برای وصول پیشکش به گسترش فساد به‌ویژه در زمان ضعف دولت مرکزی انجامیده است و نمی‌توان از سهم آن در ایجاد چرخة نابسامانی مالی چشم پوشید.
علمی-پژوهشی
مریم بلندی؛ کاظم میقانی؛ فواد پورآرین؛ میرهادی حسینی
چکیده
اکتشاف نفت و شکل‌گیری صنایع در ایران، باعث ظهور طبقۀ جدید کارگر صنعتی شد؛ طبقهای که توانست منشأ تحولات زیادی در تاریخ معاصر ایران شده و به‌عنوان بازیگری فعال در این عرصه، ایفای نقش کند. بیشتر پژوهشهای انجام شده در زمینه کارگران صنعت نفت، مبتنی بر آثار کتابخانه‌ای و مطبوعات حزبی بوده و کمتر به اسناد آرشیوی و عرایض توجه شده ...
بیشتر
اکتشاف نفت و شکل‌گیری صنایع در ایران، باعث ظهور طبقۀ جدید کارگر صنعتی شد؛ طبقهای که توانست منشأ تحولات زیادی در تاریخ معاصر ایران شده و به‌عنوان بازیگری فعال در این عرصه، ایفای نقش کند. بیشتر پژوهشهای انجام شده در زمینه کارگران صنعت نفت، مبتنی بر آثار کتابخانه‌ای و مطبوعات حزبی بوده و کمتر به اسناد آرشیوی و عرایض توجه شده است. خوانش و تحقیق در اسناد عرایض، رویکردی نو در نگارش تاریخ فرودستان است؛ از این رو این مقاله درصدد است با استفاده از عرایض کارگران صنعت نفت ایران (۱۳20-۱۳32) ش. وضعیت رفاهی و مواجهۀ کارگران با این مسائل را بررسی کند. یافتههای تحقیق نشان میدهد که کارگران صنعت نفت بهموازات آگاهی یافتن از حقوق خود به وضعیت رفاهی خود اعتراض کردند. آنها با برپایی اعتصاب و تشکیل اتحادیهها، اعتراض خود را نشان داده و امتیازات مهمی کسب کردند. روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات لازم از طریق بررسی منابع، مدارک و اسناد عرایض، با رویکرد تاریخی و سند شناسانه گردآوری شدهاند. حدود و نقطه تمرکز مکانی و زمانی و موضوعی پژوهش، ایران دوره پهلوی دوم، از شهریور ۱۳۲۰ ش. تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ش است.
علمی-پژوهشی
فرحناز بهرامپور؛ منیژه صدری؛ رحیم شهرتی فر
چکیده
گسترش روابط ایران با غرب از دوره ناصری موجب آشنایی بیشتر تحصیلکردگان ایرانی با جامعه و اندیشههای جدید سیاسی و اقتصادی رایج در غرب را فراهم کرد و جراید از جمله ابزار مدرن اطلاع رسانی بودند، که میتوانستند بصورت گستردهتری توجه مردم را نسبت به وضعیت عقب ماندگی سیاسی و اقتصادی کشور جلب نموده و جامعه سنتی ایران را با اندیشههای مدرن آشناتر ...
بیشتر
گسترش روابط ایران با غرب از دوره ناصری موجب آشنایی بیشتر تحصیلکردگان ایرانی با جامعه و اندیشههای جدید سیاسی و اقتصادی رایج در غرب را فراهم کرد و جراید از جمله ابزار مدرن اطلاع رسانی بودند، که میتوانستند بصورت گستردهتری توجه مردم را نسبت به وضعیت عقب ماندگی سیاسی و اقتصادی کشور جلب نموده و جامعه سنتی ایران را با اندیشههای مدرن آشناتر کنند. نشریاتی چون ثریا، اختر، حبلالمتین، پرورش و غیره که به دلیل اختناق حاکم بر کشور در خارج از ایران منتشر و بصورت مخفیانه وارد ایران میشدند؛ نقش مهمی در آغاز اصلاحات و نوسازی اقتصادی دوره مظفری برعهده داشتند. هدف پژوهش حاضر تبیین وضعیت اقتصادی عصر مظفری از منظر مطبوعات و رویکرد اقتصادی آنها نسبت به حل مشکلات در آن دوره است که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. یافتههای پژوهشی مقاله نشان میدهد که نویسندگان این جراید با مسایل اقتصادی ایران آشنایی داشته و ضمن اشراف بر تحولات سیاسی و اقتصادی جهان از عقاید اقتصادی غرب نیز مطلع بوده و موضوع اقتصاد از نظر آنان به عنوان مقوله علمی تلقی میشد که باید همگان از آن آگاهی داشته باشند. مطبوعات با این دیدگاه ضمن ریشهیابی مشکلات اقتصادی، برای برونرفت از آن نیز پیشنهادات اصلاحی و متجددانهای را در جراید مطرح میکردند که بنظر میرسد متاثر از عقاید اقتصادی غرب باشند.
علمی-پژوهشی
سمانه فضلی بیگم قلعه؛ سید حسن شجاعی دیوکلائی؛ رضا شجری قاسم خیلی
چکیده
موقعیت جغرافیائی آناتولی به عنوان پل ارتباطی میان آسیا و اروپا این منطقه را به یکی از شاهراهها و مراکز تجارت جهانی تا پیش از عصر اکتشافات جغرافیائی تبدیل کرد. این موقعیت اقتصادی اما در نتیجه جنگهای مستمری که طی چند سده بین مسلمانان و بیزانسیها درگرفت در آستانه استقرار حکومت سلاجقهروم از دست رفت. استقرار و تثبیت حکومت سلجوقیروم ...
بیشتر
موقعیت جغرافیائی آناتولی به عنوان پل ارتباطی میان آسیا و اروپا این منطقه را به یکی از شاهراهها و مراکز تجارت جهانی تا پیش از عصر اکتشافات جغرافیائی تبدیل کرد. این موقعیت اقتصادی اما در نتیجه جنگهای مستمری که طی چند سده بین مسلمانان و بیزانسیها درگرفت در آستانه استقرار حکومت سلاجقهروم از دست رفت. استقرار و تثبیت حکومت سلجوقیروم در آناتولی اما با خود باز احیا و رونق دوباره اقتصاد تجاری این منطقه را به همراه آورد. در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در این دوره عوامل متعددی نقش داشت. براین اساس این پژوهش با روش تحقیق تاریخی درپی پاسخگوئی به این پرسش است که چه عواملی در باز احیای و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوران سلاجقه روم موثر بوده است؟ یافتههای تحقیق نشان میدهد که اقدامهای عمرانی و عام‌المنفعه همانند ساخت کاروانسراها، زاویهها و پلها، تصرف شهرهای بندری و تجاری، فراهم آوردن تسهیلات تجاری مانند کاهش تعرفه‌های گمرکی، پرداخت خسارتهای تجار و بازرگانان از خزانه دولتی، احداث، تجهیز، توسعه و حفاظت بازارهای منطقهای و فرامنطقهای آناتولی و در نهایت انعقاد معاهدات تجاری دو جانبه توسط حکومت سلجوقیروم مهمترین عوامل موثر در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوره سلاجقهروم بود.
علمی-پژوهشی
شوکت افشاری؛ میرهادی حسینی
چکیده
محمدرضاشاه پهلوی بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332ش پس از سرکوب احزاب چپ، اتحادیه‌های کارگری را کاملاً وابسته به دولت کرد که از سوی ساواک کنترل میشد. علاوه بر استفاده از ساواک، با اعطای امتیازات رفاهی به کارگران عملا تبلیغات گروه‌های چپ را خنثی کرد. کارگران به‌خصوص زنان کارگر حتی در صورت مطالبه قانونی سرکوب و یا اخراج میشدند. سازمان ...
بیشتر
محمدرضاشاه پهلوی بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332ش پس از سرکوب احزاب چپ، اتحادیه‌های کارگری را کاملاً وابسته به دولت کرد که از سوی ساواک کنترل میشد. علاوه بر استفاده از ساواک، با اعطای امتیازات رفاهی به کارگران عملا تبلیغات گروه‌های چپ را خنثی کرد. کارگران به‌خصوص زنان کارگر حتی در صورت مطالبه قانونی سرکوب و یا اخراج میشدند. سازمان زنان ایران که با شعار آگاه‌سازی اجتماعی و اقتصادی زنان شکل گرفت انتظار می‌رفت در زمینه کمک به زنان کارگر گام‌های مؤثری بردارد؛ اما به دلیل وابستگی به دولت استقلالی نداشت. پژوهش حاضر درصدد تبیین عملکرد سازمان زنان ایران در قبال زنان کارگر از سال 1342 تا 1355ش است؛ بنابراین سئوال اصلی پژوهش حاضر به این ترتیب است: نقش و اقدامات سازمان زنان ایران در جهت بهبود شرایط زنان کارگر چگونه قابل تحلیل و ارزیابی است؟ مدعای مطروحه نیز این است که سازمان زنان ایران با وجود اقدمات اولیه در جهت کمک به آشناسازی زنان کارگر به حقوق خود و کمک به رفاه ایشان، چون در راستای سیاست‌گذاری دولت پهلوی تحت نظارت و کنترل قرار گرفته بود در عمل نتوانست در بهبود شرایط آنها مثمر ثمر واقع شود. رویکرد پژوهش توصیفی-تحلیلی و داده‌ها به روش اسنادی و برپایه منابع کتابخانه‌ای گردآوری شده است
علمی-پژوهشی
محبوبه شرفی
چکیده
هدف مقاله حاضر واکاوی مسایل اقتصادی -اجتماعی از خلال متون ادب سیاسی است. رساله تیغ وقلم، نادره اثری از وصاف شیرازی و نمونه‌‌ای از مناظره نویسی عصر ایلخانی است که در نوع خود از جوانب گوناگون، شایسته مطالعه و تحقیق است. در تحلیل اثر مذکور که حاصل منازعه تیغ؛ نماد نظامیان و قلم؛ نماد دیوانسالاران است، پرسش این است: مسائل اجتماعی و اقتصادی، ...
بیشتر
هدف مقاله حاضر واکاوی مسایل اقتصادی -اجتماعی از خلال متون ادب سیاسی است. رساله تیغ وقلم، نادره اثری از وصاف شیرازی و نمونه‌‌ای از مناظره نویسی عصر ایلخانی است که در نوع خود از جوانب گوناگون، شایسته مطالعه و تحقیق است. در تحلیل اثر مذکور که حاصل منازعه تیغ؛ نماد نظامیان و قلم؛ نماد دیوانسالاران است، پرسش این است: مسائل اجتماعی و اقتصادی، حاصل از واگذاری زمین و گاه عهده داری ایالات ، در ازای خدمات، به نظامیان در شکل اقطاع نظامی، در رساله "تیغ و قلم" وصاف، چگونه بازتاب یافته و راهکار برون رفت از آن مشکلات، چگونه طرح و ایده پردازی شده است؟مدعای پژوهش مبتنی بر روش تبیین تاریخی نشان میدهد: نظامیان در واپسین دهه های عصر ایلخانی؛ با دریافت زمین و گاه حکومت بر ایالات از سوی ایلخان، به ازای خدمات و وظایف نظامی در شکل اقطاع، افزون بر نقش نظامی، نقش آفرین دیگر صحنه های اجتماعی گردیدند. مناظره شمشیر و قلم وصاف؛ توصیف گر شکاف و انشقاق در درون حاکمیت ایلخانی و اثر گذاری آن در بحران ها و مشکلات اجتماعی است که سعی دارد راه حلی برای خروج از این وضعیت ارائه دهد.واژه های کلیدی: ایلخانان، زمینداری،فروپاشی اجتماعی، رساله شمشیر و قلم، وصاف شیرازی.
علمی-پژوهشی
محمد جعفر چمنکار؛ گالیا حق پرست
چکیده
بازار بوشهر یکی از قدیمی‌ترین بازارها در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس به شمار می‌رود. قدمت این بازار هم‌زمان با تأسیس بندر بوشهر در دوران افشاریه است که پس از آن در دوران زندیه و قاجاریه رو به تکامل گذاشت و در دوران پهلوی تحت‌تأثیر گفتمان سیاسی و اقتصادی حاکم قرار گرفت. بازار بوشهر در دوران پهلوی اول فرازوفرود فراوانی را پشت سر گذاشت. ...
بیشتر
بازار بوشهر یکی از قدیمی‌ترین بازارها در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس به شمار می‌رود. قدمت این بازار هم‌زمان با تأسیس بندر بوشهر در دوران افشاریه است که پس از آن در دوران زندیه و قاجاریه رو به تکامل گذاشت و در دوران پهلوی تحت‌تأثیر گفتمان سیاسی و اقتصادی حاکم قرار گرفت. بازار بوشهر در دوران پهلوی اول فرازوفرود فراوانی را پشت سر گذاشت. اگرچه این بازار در دوران پهلوی رونق سالیان گذشته خود را نداشت؛ اما به‌شدت تحت‌تأثیر گفتمان رخ داده در مرکز با عنوان ایران نوین قرار گرفته و نهادهای حاکمیتی در بوشهر متأثر از این گفتمان عمل میکردند. این پژوهش در پی آن است که به نقش دولت پهلوی در بازار بوشهر بپردازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی _ تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که بازار بوشهر در دوران پهلوی اول به شدت متأثر از نهادهای دولتی به مانند بلدیه، فرمانداری و مالیه بوده بطوریکه این نهادها اقدامات لازم را در زمینه نرخ‌گذاری، مقابله با گران‌فروشی و کم‌فروشی و همچنین مبارزه با قاچاق کالا در بازار به عمل می‌آوردند و در مواقع بحرانی به مانند تحولات ناشی از سقوط دولت و شهریور 1320 هم اقدامات لازم را در زمینه خدمات‌رسانی بازار و عدم تعطیلی آن به‌عنوان مرکز اقتصادی و قلب تپنده شهر به عمل آوردند.
