تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه مازندران ایران

2 استادیار گروه تاریخ. دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.30465/sehs.2024.47207.1955

چکیده

موقعیت جغرافیائی آناتولی به عنوان پل ارتباطی میان آسیا و اروپا این منطقه را به یکی از شاهراه­ها و مراکز تجارت جهانی تا پیش از عصر اکتشافات جغرافیائی تبدیل کرد. این موقعیت اقتصادی اما در نتیجه جنگ­های مستمری که طی چند سده بین مسلمانان و بیزانسی­ها درگرفت در آستانه استقرار حکومت سلاجقه­روم از دست رفت. استقرار و تثبیت حکومت سلجوقی­روم در آناتولی اما با خود باز احیا و رونق دوباره اقتصاد تجاری این منطقه را به همراه آورد. در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در این دوره عوامل متعددی نقش داشت. براین اساس این پژوهش با روش تحقیق تاریخی درپی پاسخگوئی به این پرسش است که چه عواملی در باز احیای و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوران سلاجقه روم موثر بوده است؟ یافته­های تحقیق نشان می­دهد که اقدام­های عمرانی و عام‌المنفعه همانند ساخت کاروانسراها، زاویه­ها و پل­ها، تصرف شهرهای بندری و تجاری، فراهم آوردن تسهیلات تجاری مانند کاهش تعرفه‌های گمرکی، پرداخت خسارت­های تجار و بازرگانان از خزانه دولتی، احداث، تجهیز، توسعه و حفاظت بازارهای منطقه­ای و فرامنطقه­ای آناتولی و در نهایت انعقاد معاهدات تجاری دو جانبه توسط حکومت سلجوقی­روم مهمترین عوامل موثر در باز احیا و رونق اقتصاد تجاری آناتولی در دوره سلاجقه­روم بود.

کلیدواژه‌ها

آقسرایی، محمود بن محمد، (1362)، تاریخ سلاجقه (مسامره الاخبار و مسایره الاخیار)، تهران: اساطیر.
ابن اثیر، عزالدین علی، (1352)، تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، ج 32 و33، تهران، مطبوعات علمی.
ابن بی بی،(1350)، مختصر سلجوق نامه، چاپ‌شده در اخبار سلاجقه روم، به اهتمام مشکور، تهران: کتاب‌فروشی تهران.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله بن محمد، (1376)، سفرنامه ابن‌بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، ج 1، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افلاکی، احمدبن اخی ناطور، (13۶۲)، مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیجی، ج 1 و 2، تهران: دنیای کتاب.
امامی خویی، محمدتقی، (1385)، «تجارت و راه­های ارتباطی آناطولی در زمان ایلخانان»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 52، صص 92-77.
اوزون چارشلی، اسماعیلحقی، (1380)، تاریخ عثمانی، مترجم وهاب ولی، ج 1، تهران: علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بازورت، دارلی دران، دبلوا، راجرز، کاهن، لمبتون، هیلبراند، (1390)، سلجوقیان، مترجم یعقوب آژند، تهران: انتشارات مولی.
بایرام، میکاییل، (1380)، جنبش زنان آناتولی، مترجمان داوود وفایی، حجت‌الله جودکی، تهران: انتشارات نگاه.
تاریخ آل­سلجوق در آناتولی، (1377)، مقدمه و تصحیح نادره جلالی، تهران: میراث مکتوب.
تالبوت رایس، تامارا، (1389)، سلجوقیان در آسیای کهن، مترجم رقیه بهزادی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
توران، عثمان، (1395)، سلجوقیان، ترجمه پرویز زارع شاهمرسی، تهران: نشر اختر.
حسن­ز­اده، اسماعیل و طارم، مریم، (1398) «کارکرد راه­های آناتولی در دوره سلاطین سلجوقی روم»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال یازدهم، شماره 43، صص 79-61.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین الحسینی، (1380)، تاریخ حبیب السیر، زیر نظر دبیر سیاق، با مقدمه جلال­الدین همائی، تهران: خیام.
رضوی، سید ابوالفضل، (1390)، «جایگاه اقتصادی آناتولی در عصر سلجوقیان و ایلخانان»، دوفصلنامه تاریخنامه ایران بعد از اسلام، شماره سوم، صص 109-83.
روستا، جمشید، (1395)، «بررسی تطبیقی پیامدهای سیاسی-فرهنگی دو جنگ ملازگرد(463ق) و میریوکیفالون(572ق)»، فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ، سال اول، شماره دوم، صص 98-77.
شکر، محمد (1385)، سلجوقیان (شکست بیزانس در ملازگرد و گسترش اسلام در آناتولی)، مترجمان: نصرالله صالحی علی ارطغرل، قم: نشر ادیان.
کرمانی، اوحدالدین حامد بن ابی الفخر، (1347)، مناقب نامه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
لاستیورتسی، آریستاکس، (1397) تاریخ آریستاکس، ترجمه گارون سارکسیان، تهران: انتشارات نائیری.
مادون، توماس، (1389)، جنگ‌های صلیبی، مترجمان: عبدالله ناصری طاهری و اکرم کرمی، تهران: علمی.
نیشابوری، ظهیرالدین، (1390)، سلجوقنامه، تصحیح میرزا اسماعیل افشار و محمد رمضانی صاحب کلاله خاور، تهران: انتشارات اساطیر.
منبع عربی
العمری؛ لابن فضل­الله (1971)، التحقیق کامل سلمان الجبوری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
معروف، ناجی (1393ق/1973م). علماءالنّظامیات و مدارس المشرق الاسلامی. بغداد: مطبه الارشاد.
Acun, Hakkı, (2007), Anadolu selcuklu donemi kervansarayları, Ankara: kultur ve turizm bakanlığı.
Ahmed bin Mahmud, (2011), Selçukname,  Hazirlayan Erdoğan Merçil, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Akdağ, mustafa, (1979), Türkiyenin ıktisadi ve ictimai tarihi, Ankara: tekin.
Artuk, İbrahim, (1988), “Erzurum Meliki Mugis el-Din Tuğrul ve Cihanşah Adına basılan Sikkeler”, IX. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Bedirhan, Yaşar (2016), Turkiye selcuklu sultanlarinmilletler arasiticareti geliştirmekfaalıyetler ve izlediği polıtiklar.Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 42, Volume: 9,Issue: 42,ss. 483-502
Bedirhan, Yaşar, (2014), Turkiye selcuklularindan para ve devletin para politikasi,Tarih Okulu Dergisi. Yıl 7, Sayı XIX, ss. 307-327.
Bedirhan, Yaşar, (2015), Selçuklular ve Kafkasya, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Bedirhan, Yaşar (2016). Milleterarası ticaret bağlamında türkiye selçuklu devletinin ticari münasebette bulunduğu devletler ve tacirler, International Journal of Social Science Doi,Number: 43, p. 325-346.
Eyice, Semavi, (1989), Altıgöz Köprüsü, İstanbul: TDVİA.
Eyice, Semavi, (1993), Çoban Köprüsü, İstanbul: TDVİA.
Gökhan, İlyas, (2000), Anadolu selçklulari döneminde nevşehir, nığde, kayseri, aksaray çevresinin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel tarihi. Nevşehir, Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.ss 83- 117.
Gordlevski, Vladimir(1988), Anadolu Selçuklu Devleti, çevAzer Yaran. Ankara: Onur Yayınları.
İbni Bibi (1996), el-Evâmirü'l-Alâiyye fi'l-umûri'l-Alâiyye, C. I. leviren, Mürsel öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İbnü’l-Ezrak Ahmed b. Yusuf b. Ali (1992), Meyyafarikin ve Amid Tarihi (Artuklular Kısmı), çev. Ahmet Savran, Erzurum: Atatürk: Universitesi Fen Edebiyat Fakültesi yayınları.
Kayaoğlu,İsmet,(1981), Anadolu SelcuklulariDevrinde Ticari Hayati, Ankara: ilahiyat fakültesi. Cilt: 24. Sayı:1 ss
Kemaloğlu, Muhammet, (2011), “XI.-XIII yüzyil türkiye selçuklu devletinde sosysl zümreler”, Gümüşhane ÜniversitesiSosyal Bilimler Elektronik Dergisi. Sayı 4. Ss 145- 158
Koca, Salim, (1995),“Türkiye Selçuklu Sultanı IÉ. İzzeddin Keykâvus’un Aldığı ve Kullandığı Hâkimiyet Sembolleri”, Turk tarih kurum, Cilt: LIX , Sayı: 224, ss 55-74.
Köprulu, M. Fuat (1981), Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
Markopolo, (1990), Markopolo seyahatnamesi, Istanbul: tercüman 1001 temel eser.
Mateos, Urfalı, (2000), Urfalı Mateos Vakainamesi, çev. Hırant D. Andreasyan, Notlar Edouard Dulaurer, Ankara: turk tarih kurum.
Merçil, Erdoğan, (2000), Türkiye Selçuklularında Meslekler, Ankara: TTK. Basımevi.
Ocak, Ahmet Yaşar, (1978), "Zaviyeler (Dini, Sosyal ve Kültürel Tarih Açısından Bir Deneme)." Vakıflar Dergisi, Sayı12, ss247-269.
Ortayli,ilber, (2017), Türklerin tarihi,istanbul, istanbul: yayınları.
Özcan, K. (2006), Anadolu’da Selçuklu Kentler Sistemi ve MekânsalKademelenme, METU Journal of the Faculty of Architecture.Volume 23, Issue 2, ss 21-61.
Sumer, Faruk, (1990), Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu'da Türk Beylikleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Sümer, Faruk, (1974), “Bozok Tarihine Dair Arastırmalar I”, Cumhuriyet’in 50.YıldönümünüAnma Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Turan, Osman, (1980), “Ortaçag Türkiye’sinde Iktisadi ve Içtimai Yükselisin Esasları”, Tarih Içinde Din ve Medeniyet, Istanbul: Nakıslar Yayınevi.
Turan, Osman, (1984), İstanbul’un Fethinden unce Yazılan Tarihi Takvimler, Ankara: TTK. Yayınları.
Turan, Osman, (2015), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Turan,osman,(1958), Turkiye selcukluları hakkinda resmi vesikalar, Ankara: turk tarih kurumu basimevi.
Turan,Osman,(1998), selçuklular ve islamiyet, İstanbul: boğaziçi yayınları.
Turan, Osman, (2009), selçuklular Tarihi ve Türk-islam Medeniyeti, İstanbul: ötüken neşriyat.
Turan, Osman, (2013), Doğu anadolu turk devletlerı tarihi, İstanbul: ötüken neşriyat.
Turan, R. & Güray, K, (2007), Selçuklu Devrinde Türk Sosyal Hayatının Unsurları, G.ـü Gazi E_itim Fakültesi Tarih E_itimiAnabilim Dalı, ss 19- 47.
Turan, Serafeddin, (1990), Türkiye-Italya Iliskileri; Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erisine Kadar, Istanbul: Metis Yayınları.
Yardım, Ali, (2002), İstanbul’un 550, Fetih Yılıİçin Alanya Kitabeleri (Tespit, Tescil, Tasnif ve Değerlendirme), İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları.
Yinanc, M. Halil, (1944), Anadolu’nun Fethi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları