نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی تهران ایران
چکیده
هدف مقاله حاضر واکاوی مسایل اقتصادی -اجتماعی از خلال متون ادب سیاسی است. رساله تیغ وقلم، نادره اثری از وصاف شیرازی و نمونه‌‌ای از مناظره نویسی عصر ایلخانی است که در نوع خود از جوانب گوناگون، شایسته مطالعه و تحقیق است. در تحلیل اثر مذکور که حاصل منازعه تیغ؛ نماد نظامیان و قلم؛ نماد دیوانسالاران است، پرسش این است: مسائل اجتماعی و اقتصادی، حاصل از واگذاری زمین و گاه عهده داری ایالات ، در ازای خدمات، به نظامیان در شکل اقطاع نظامی، در رساله "تیغ و قلم" وصاف، چگونه بازتاب یافته و راهکار برون رفت از آن مشکلات، چگونه طرح و ایده پردازی شده است؟
مدعای پژوهش مبتنی بر روش تبیین تاریخی نشان می‌دهد: نظامیان در واپسین دهه های عصر ایلخانی؛ با دریافت زمین و گاه حکومت بر ایالات از سوی ایلخان، به ازای خدمات و وظایف نظامی در شکل اقطاع، افزون بر نقش نظامی، نقش آفرین دیگر صحنه های اجتماعی گردیدند. مناظره شمشیر و قلم وصاف؛ توصیف گر شکاف و انشقاق در درون حاکمیت ایلخانی و اثر گذاری آن در بحران ها و مشکلات اجتماعی است که سعی دارد راه حلی برای خروج از این وضعیت ارائه دهد.
واژه های کلیدی: ایلخانان، زمینداری،فروپاشی اجتماعی، رساله شمشیر و قلم، وصاف شیرازی.
کلیدواژه‌ها
کتابنامه و پژوهش ها
- امیر‌معزی،محمد(1362)، دیوان‌اشعار، تصحیح محمدرضا قنبری،تهران، مرزبان.
- ابن طقطقی(1367)، محمدبن علی، تاریخ فخری، تهران، علمی و فرهنگی.
- باقری محمود(1375)مناظره و سیر آن در ادب فارسی،تهران،دانشگاه ازاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
- .......... (1354)، تاریخ شاهی، به اهتمام و تصحیح محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- خواجه نصیرالدین طوسی(1346)، اخلاق ناصری، مصحح،ادیب تهرانی،تهران، جاویدان.
- دهخدا،علی اکبر(1334)لغت نامه،زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی،تهران،دانشگاه تهران.
- رزمجو،حسین(1371)انواع ادبی و اثار آن در زبان فارسی،مشهد،آستان قدس رضوی.
- ستوده نیا،صدیقه ؛شریف پور عنایت الله (1401)بررسی مناظره در اثار منثور خواجوی کرمانی،فصلنامه بهارستان سخن،سال نوزدهم،شماره 57.
- سعدی(1371)،کلیات سعدی، (گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید، رسائل) به اهتمام محمد علی فروغی، تهران، امیرکبیر.
- شوشتری،مرتضی(1389)مناظره در شعر و ادب پارسی،شعر و ادب،ش 60.
- طباطبایی، سید جواد(1385)، درآمدی بر زوال اندیشه سیاسی، تهران، کویر.
- غزالی،محمد(1389) نصیحة الملوک ؛ مصحح عزیز‌الله علیزاده. تهران، فردوس.
- غنیمی،محمد(1373)ادبیات تطبیقی،ترجمه مرتضی ایت الله زاده شیرازی.تهران،امیرکبیر.
- فروزانفر،بدیع‌الزمان(1383)سخن و‌سخن وران،تهران،خوارزمی.
- فلاح‌قهرودی،غلامعلی(1387)جایگاه‌فن مناظره در شاهنامه،دوره 2،ش 1.
- لمبتن، آن، کی،اس(1379)، دولت و حکومت، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران، تبیان.
- معین،محمد01387)فرهنگ معین ،تهران،فرهنگ نما.
- نظامی،الیاس(1383)خمسه نظامی،تهران،انتشارات دوستان.
- نظام‌الدین‌اصفهانی، مناظره شمشیر و قلم،نسخه خطی،توپقاپی سرای،ش 329.
- نفیسی، سعید(1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران و زبان فارسی، تهران، فروغی.
- وصاف شیرازی(1338)، تاریخ وصاف، به‌اهتمام مهدی اصفهانی،تهران، رشدیه.
- وصاف شیرازی(1385)، رساله شمشیر و قلم، به تصحیح نصر الله پورجوادی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.
)