تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گرو ه تاریخ و جامعه شناسی،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل، ایران.

2 استادیار گروه تاریخ،دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل،ایران

10.30465/sehs.2023.42575.1866

چکیده

کمبود و گرانی کالاهای اساسی همراه با تورم افسارگسیخته شاخصه اصلی سال‌های پایانی حکومت پهلوی است. به دنبال افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت دولت بخشی از این درآمدها را به سرمایه‌گذاری در خارج و همچنین اعطای وام‌هایی به کشورهای درحال‌رشد با بهره بسیار کم و بخشی را نیز صرف خرید تجهیزات نظامی نمود. مسئله‌ای که نتیجه آن جز عدم موازنه پرداخت‌ها و تورم شدید نبود. این تورم در وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم تأثیر خیلی زیادی گذاشت؛ چنان‌که مواد غذایی و کالاهای اساسی مردم درصورتی‌که در بازار هم پیدا می‌شد قیمت بالایی به خود گرفته بود و مسکن و اجاره‌بها چیزی نزدیک به 300 برابر شده بود. در پژوهش حاضر، گرانی کالاهای اساسی و تورم و همچنین نحوه مواجهه دولت پهلوی با این بحران در سال‌های پایانی حکومت با روش توصیفی و تحلیلی و با مراجعه به اسناد، مدارک آرشیوی، منابع و مطبوعات بررسی می‌‌شوند. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی و تقاضاهای بیش از حد دستگاه‌های اجرایی بر حجم نقدینگی کشور به طرز محسوسی افزود و افزایش تقاضا را سبب شد که نتیجه آن رشد بی‌رویه واردات کالاهای اساسی و مواد غذایی نبود که خود عاملی برای ایجاد تورم حاد و در نتیجه نارضایتی مردم می‌شد.

کلیدواژه‌ها

کتابنامه:
آبراهامیان، یرواند(1384) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی،تهران: نشر نی.
آرشیو سازمان اسناد و کتابخانه ملی(ساکما) 158735/293،
آیندگان،س10، ش2776 یکشنبه 29 اسفند1355،ص2
اطلاعات،س 37،ش10846، پنج شنبه 21 تیر 1341،ص17.
اطلاعات،س 37،ش10970، یکشنبه 18 آذر 1341،ص19.
اطلاعات،س 43،ش 12853، پنج شنبه 14 فروردین 1348،ص17.
اطلاعات، س44، ش 12948، پنج شنبه 2 مرداد 1348،ص8.
اطلاعات،س 46،ش 13728، شنبه 30 بهمن 1350،ص4.
اطلاعات،س48، ش 14362، دوشنبه 5 فروردین 1353،ص12.
اطلاعات،س48،ش 14363، سه شنبه 6 فروردین 1353،ص12.
اطلاعات،س48، ش 14366، شنبه 10 فروردین 1353،ص12.
اطلاعات،س48، ش 14367، یکشنبه 11 فروردین 1353،ص4.
اطلاعات،س 48،ش 14373، دوشنبه 19 فروردین 1353،ص12.
اطلاعات،س 48،ش 14376، پنج شنبه 22 فروردین 1353،ص13.
اطلاعات، س48، ش 14380، سه شنبه 27 فروردین 1353،ص16.
اطلاعات، ش 14381، 28 فروردین 1353،ص4.
اطلاعات، س48، ش 14382، 29 فروردین 1353،ص12.
اطلاعات، س48، ش 14386، سه شنبه 3 اردیبهشت 1353،ص16.
اطلاعات،س 49، ش 14764، دوشنبه 30 تیر 1354،ص21.
اطلاعات،س49، ش 14775، یکشنبه 12 مرداد 1354،ص4.
اطلاعات، س51،ش 15350، پنج شنبه 9 تیر1356،ص 5.
اطلاعات، س 51، ش 15398، شنبه پنجم شهریور 1356،ص28.
اطلاعات، س 51، ش 15419، پنج شنبه 31 شهریور 1356،ص4.
بازار خاورمیانه،ش 196،جمعه 31 خرداد 1353،ص4.
بازار خاورمیانه،ش 195، سه شنبه 31 اردیبهشت 1353،ص5.
خاک و خون، ش673، یکشنبه 29 مهر 1352،ص2
راجی،پرویز(1387) خاطرات پرویز راجی،ترجمه حسین ابوترابیان،تهران: موسسه اطلاعات.
راه نجات،س 56، ش1111، چهارشنبه 16 خرداد 1352،ص1.
علم، امیر اسدالله(1390) یادداشت های علم،تهران: کتاب سرا.
فوران،جان(1386) مقاومت شکننده،ترجمه احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان،محمد علی(1374) اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
کیهان، ش 10373، شنبه 1بهمن 1356،ص28.
کیهان،ش 10391، سه شنبه 25 بهمن 1356،ص2.
کیهان،ش 10401، 8اسفند 1356،ص 2
کیهان،ش 10406، یکشنبه 14 اسفند 1356،ص 2.
کیهان، ش 10407، دوشنبه 15 اسفند 1356،ص2.
کیهان،ش10408، 16 اسفند 1356، ص 2
کیهان، ش 10409، چهارشنبه 17 اسفند 1356،ص2.
مشروح مذاکرات مجلس سنا ، دوره 6، جلسه : 103 چهارشنبه بیست و یکم فروردین ماه1353
مشروح مذاکرات مجلس سنا، دوره 7، جلسه :67 چهارشنبه دوم شهریور ماه 1356
مشروح مذاکرات مجلس سنا، دوره 7، جلسه : 68 شنبه پنجم شهریور ماه 1356
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره‏23، جلسه: 214،روز یکشنبه 11 اسفندماه 1353
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره ‏24، جلسه اول،دوشنبه 17 شهریور ماه 1354
‌برنامه پنجم عمرانی کشور (تجدیدنظرشده) 1356 – 1352، س 1، دوره 23، ص7124)
هیئت،ضیاء الدین(1353) تورم وبازتاب آن در اقتصاد ایران،مجله تحقیقات بازرگانی، ش 1 و2،
 
Bibliography
Abrahamian, Ervand (2005). Iran Between Two Revolutions, translated by Ahmad Gol Mohammadi, Tehran: Nashr-e Ney. [In Persian]  
Alam, Amir Asadollah (2011). Alam's Notes, Tehran: Ketabsara. [In Persian]  
Archive of the National Documents and Library Organization (Sakma) 158735/293.
Ayandegan, Vol. 10, Issue 2776, Sunday, March 20, 1977, p. 2.
Ettela'at, No. 14381, April 17, 1974, p. 4, No. 10846, Thursday, July 10, 1962, p. 17,No. 10970, Sunday, December 9, 1962, p. 19, No. 12853, Thursday, April 3, 1969, p. 17, No. 12948, Thursday, July 24, 1969, p. 8, No. 13728, Sunday, February 19, 1972, p. 4, No. 14362, Tuesday, March 25, 1974, p. 12, No. 14363, Wednesday, March 26, 1974, p. 12, No. 14366, Sunday, March 30, 1974, p. 12, No. 14367, Monday, April 1, 1974, p. 4, No. 14373, Tuesday, April 9, 1974, p. 12, No. 14376, Thursday, April 11, 1974, p. 13, No. 14380, Tuesday, April 16, 1974, p. 16, No. 14382, April 18, 1974, p. 12, No. 14386, Tuesday, April 23, 1974, p. 16, No. 14764, Tuesday, July 21, 1975, p. 21, No. 14775, Sunday, August 3, 1975, p. 4, No. 15350, Friday, June 29, 1977, p. 5, No. 15398, Sunday, August 26, 1977, p. 28, No. 15419, Friday, September 22, 1977, p. 4.
Fifth Development Plan of the Country (Revised) 1977-1973, Vol. 1, 23rd Term, p. 7124.[In Persian]  
Foran, John (2007). Fragile Resistance, translated by Ahmad Tadin, Tehran: Rasa Cultural Services. [In Persian] 
Heyat, Ziaoddin (1974). "Inflation and Its Reflection in the Iranian Economy," Journal of Business Research, Issues 1 and 2.[In Persian] 
Katouzian, Mohammad Ali (1995). The Political Economy of Iran from Constitutional Revolution to the End of the Pahlavi Dynasty, translated by Mohammad Reza Nafisi and Kambez Azizi, Tehran: Markaz Publishing.[In Persian] 
Kayhan, No. 10373, Sunday, January 21, 1978, p. 28, No. 10391, Tuesday, February 14, 1978, p. 2, No. 10401, March 1, 1978, p. 2, No. 10406, Sunday, March 5, 1978, p. 2, No. 10407, Monday, March 6, 1978, p. 2, No. 10408, March 7, 1978, p. 2, No. 10409, Wednesday, March 8, 1978, p. 2.
Khak va Khun, No. 673, Sunday, October 21, 1973, p. 2.
Middle East Market, No. 195, Tuesday, May 21, 1974, p. 5.
Middle East Market, No. 196, Friday, June 21, 1974, p. 4.
Proceedings of the National Assembly, 23rd Term, Session: 214, Monday, February 30, 1975.
Proceedings of the National Assembly, 24th Term, Session 1, Tuesday, September 8, 1975.
Proceedings of the Senate, 6th Term, Session: 103, Thursday, April 10, 1974.
Proceedings of the Senate, 7th Term, Session: 67, Thursday, August 24, 1977.
Proceedings of the Senate, 7th Term, Session: 68, Sunday, August 26, 1977.
Rah-e Najat, Vol. 56, No. 1111, Thursday, June 5, 1973, p. 1.
Raji, Parviz (2008). The Memoirs of Parviz Raji, translated by Hossein Abutalebian, Tehran: Information Institute.[In Persian]