تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه ارومیه

2 کارشناسی ارشد، فرهنگ و زبانهای باستانی،دانشگاه آزاد واحد بوشهر

10.30465/sehs.2024.48135.1969

چکیده

بازار بوشهر یکی از قدیمی‌ترین بازارها در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس به شمار می‌رود. قدمت این بازار هم‌زمان با تأسیس بندر بوشهر در دوران افشاریه است که پس از آن در دوران زندیه و قاجاریه رو به تکامل گذاشت و در دوران پهلوی تحت‌تأثیر گفتمان سیاسی و اقتصادی حاکم قرار گرفت. ‌بازار بوشهر در دوران پهلوی اول فرازوفرود فراوانی را پشت سر گذاشت. اگرچه این بازار در دوران پهلوی رونق سالیان گذشته خود را نداشت؛ اما به‌شدت تحت‌تأثیر گفتمان رخ داده در مرکز با عنوان ایران نوین قرار گرفته و نهادهای حاکمیتی در بوشهر متأثر از این گفتمان عمل می‌کردند. این پژوهش در پی آن است که به نقش دولت پهلوی در بازار بوشهر بپردازد. پژوهش حاضر به‌ روش توصیفی _ تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی انجام شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بازار بوشهر در دوران پهلوی اول به شدت متأثر از نهادهای دولتی به مانند بلدیه، فرمانداری و مالیه بوده بطوریکه این نهادها اقدامات لازم را در زمینه نرخ‌گذاری، مقابله با گران‌فروشی و کم‌فروشی و همچنین مبارزه با قاچاق کالا در بازار به عمل می‌آوردند و در مواقع بحرانی به مانند تحولات ناشی از سقوط دولت و شهریور 1320 هم اقدامات لازم را در زمینه خدمات‌رسانی بازار و عدم تعطیلی آن به‌عنوان مرکز اقتصادی و قلب تپنده شهر به عمل آوردند.

کلیدواژه‌ها

منابع و مآخذ:
ـ  پریدار، مجتبی، اسناد اتاق بازرگانی بوشهر (۱۳۹۳)، ج ۱، تهران، اتاق بازرگانی بوشهر و نشر آبادبوم
ـ استفان رای، گرمون (1378). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از 1750 تا 1850 میلادی، ترجمه حسن زنگنه، نشر همسایه، تهران
ـ مظفری زاده، علیرضا (1395). حکمرانان بوشهر و بنادر جنوب(1268- 1148 ه.ق/1231 – 114)، بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر، بوشهر
ـ مشایخی، عبدالکریم (1386). خلیج‌فارس و بوشهر، روابط سیاسی و اقتصادی ایران و اروپا در سال های 1339ـ1308هـ.ق /1920ـ 1890 میلادی، موسسه تاریخ معاصر ایران، انتشارات بنیاد ایرانشناسی
ـ مریت، هاکس (1371). ایران: افسانه و واقعیت، خاطرات سفر به ایران. مترجمان: محمدحسین نظری نژاد، محمدتقی اکبری، احمد نمایی، مؤسسه انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد
ـ فلور، ویلم (۱۴۰۰). بوشهر، شهر، جامعه و تجارت ( ۱۹۴۷-  ۱۷۹۷م.) ج 1 و ج 2، ترجمه اسماعیل نبی پور، انتشارات بنیاد ایران شناسی علوم پزشکی بوشهر
ـ صداقت کیش، جمشید (1395). اخبار بوشهر در نشریات دوران قاجار، انتشارات حوزه هنری بوشهر، بوشهر
ـ چیک، هربرت (1392). گزارش‌های مستر چیک از رویدادهای فارس و بوشهر در جنگ جهانی اول، ترجمه: افشین پرتو، دانشنامه استان بوشهر، انتشارات همسو، بوشهر
ـ ریکس، توماس، کلی، جی. بی (1380). اعراب و تجارت برده در دریای پارس، ترجمه: حسن زنگنه، انتشارات نوید شیراز، شیراز
ـ زنگنه، حسن (1379). گزارش سالانه بالیوز انگلستان در خلیج‌فارس، ج 1، دانشنامه استان بوشهر، بوشهر
ــــــ، گزارش‌های سالانه سرپرسی کاکس سرکنسول انگلیس در بوشهر (1911 ـ1905م/1329 ـ1323هـ.ق)، به کوشش عبدالکریم مشایخی، انتشارات بنیاد ایران‌شناسی، بوشهر
ـ بلگریو، سرچارلز (1369). سفرنامه دریائی لاخ به خلیج‌فارس، ترجمه دکتر حسین ذوالقدر، انتشارات آناهیتا
ـ سدید السلطنه، محمدعلی‌خان (1371). سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج‌فارس و دریای عمان، انتشارات جهان معاصر
ـ یاحسینی، سید قاسم (1391). رئیس‌علی دلواری، تجاوز نظامی بریتانیا و مقاومت جنوب، انتشارات تاریخ معاصر ایران
ـ دهقانی، حسین (1396). اصناف دربوشهر، انتشارات نوید شیراز
 
 
 
اسناد:
ـ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما): 385/355، 240015326، 355000385، 2407410025، 355000674 ،355000674، 83540/29030 ،240013473،32815/293 ،70386/293 ،32873/293،32648 ،695/355،
1681/290،480/260
 
نشریات:
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم، ش 7، 5 شنبه 10 بهمن‌ماه 1319 شمسی/2محرم1360ق/30ژانویه1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم، ش 15، 12 فروردین1320 شمسی/3ربیع الاول 1360ق/1آوریل1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم ،ش 29، شنبه 28 تیرماه 1320 شمسی/23جمادی الثانی 1360ق/19جولای1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم ش 26، شنبه 7 تیرماه 1320 شمسی/2جمادی الثانی1360ق/28ژانویه1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم ش 38، شنبه 8 شهریورماه 1320 شمسی/6شعبان1360ق/30آگوست1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم، ش 42، 29 شهریور 1320 شمسی/27شعبان1360ق/20سپتامبر1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال دوازدهم، ش 47، 27 مهرماه 1320 شمسی/27رمضان1360ق/19اکتبر1941م
ـ روزنامه خلیج ایران، سال سیزدهم، ش 60، سال سیزدهم، 20خرداد 1321 شمسی/25جمادی الاول1361ق/10ژوئن1942م
ـ اطلاعات، س 2، ش 456، 14فروردین1307ش/12شوال1346ق/3آوریل1928م
ـ اطلاعات، س 5، ش 1516،21 دی ماه 1310ش/3رمضان 1350ق/12ژانویه1350ق
ـ اطلاعات،س 3،ش 769، 29اردیبهشت1308ش/ 9ذی الحجه 1347ق/19می 1929م
ـ روزنامه حبل‌المتین، سال سی و سوم، ش 23، دوم مرداد 1304 شمسی، چهارم محرم 1344ق/24 جولای1925م
ـ روزنامه حبل‌المتین، سال سی و چهارم، ش 23، هشتم آذرماه 1305 شمسی،24 جمادی‌الاول 1345ق/30 نوامبر 1926م
ـ روزنامه حبل‌المتین، سال سی و ششم، ش 3، پنجم دی‌ماه 1306 شمسی،2 رجب 1346ق/ 27 دسامبر 1927م
- روزنامه حبل‌المتین، سال سی و ششم، ش 17، چهاردهم فروردین 1307 شمسی، یازدهم شوال 1346ق،3 آوریل 1928م.
ـ سالنامه پارس، س17، 10فروردین 1321ش/ 12ربیع الاول1361ق: 30 مارس1942م
مقالات:
ـ اسدپور، حمید (۱۳۹۸). موانع تاریخی توسعه بوشهر در دوره پهلوی، پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام دوره ۱۳، شماره ۲۵
ـ چمنکار، محمدجعفر (1401). علل توسعه قاچاق کالا و پیامدهای آن بر اقتصاد جزایر و بنادر خلیج‌فارس و دریای عمان در دوره پهلوی اول، فصلنامه علمی مطالعات تاریخ انتظامی، سال نهم، شماره سی و دوم، بهار
ــــــــ، (1399). تأثیر جنگ بین الملل دوم بر تنزل جایگاه اقتصادی بندر بوشهر، سال نهم، شماره اول، پیاپی 17، پاییز و زمستان
ـ حق پرست، گالیا (1400). جنگ جهانی دوم و حضور متفقین در بندر بوشهر (1323 ـ1320ش)، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال بیست و سوم، شماره 89، زمستان