تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشجوی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

10.30465/sehs.2024.46585.1946

چکیده

تأسیس تجارتخانه‌ها در دوره قاجار معلول موقعیت تجاری ایران است. همجواری ایران و روس و نیاز این دو کشور به محصولات یکدیگر باعث شد تجار ایران و روس در به تبادل محصولات تجاری بپردازند. تجار ایران از طریق راه‌های دریایی و شوسه شمالی و نیز دریای عمان و خلیج فارس و راه‌های داخلی با تجار روسیه و اروپا در ارتباط بودند. در دوره قاجار عمده کالاهای وارداتی از شمال قند و شکر و از جنوب ادویه و پارچه بوده است. موقعیت مناسب تجاری ایران به خصوص در دوره قاجار زمینه تأسیس تجارتخانه‌ها با کاربری تجاری و صرافی را فراهم آورد.

تجارتخانه اتحادیه فعالیت تجاری و صرافی خود را از تبریز آغاز کرد و در تهران گسترش داد. این تحقیق بر آن است ضمن بیان راه‌های تجاری و اهمیت تجارتخانه‌ها، به فعالیت تجارتخانه اتحادیه با روش تحلیل تاریخی و با استناد بر اسناد خانوادگی اتحادیه بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که راه‌های تجاری چه نقشی در توسعه فعالیت تجارتخانه اتحادیه داشتند؟ چنان مفروض است ناامنی جاده‌های داخل و شرایط نامناسب آنها برای عبور و مرورِ مال‌التجاره‌ها، فعالیت تجارتخانه‌ اتحادیه را با موانعی روبرو کرده بود که این امر موجب کندی فعالیت آنها می‌شد، البته نظام سیاسی حاکم بر ایران نیز بی‌تأثیر نبود.

کلیدواژه‌ها

  1. منابع و مآخذ

    1. اتحادیه، منصوره (نظام مافی) و سعید روحی، (1395)، صراف و صرافها (منتخبی از اسناد رحیم اتحادیه)، تهران، نشر تاریخ ایران.
    2. اتحادیه، منصوره (نظام مافی) و رقیه آقابالازاده، (1398)، تجار و تجارت (منتخبی از اسناد تجارتخانه اتحادیه)، تهران، نشر تاریخ
    3. اتحادیه، منصوره (نظام مافی)، (1377)، اینجا تهران است (مجموعه نقالات درباره تهران 1344 ـ 1269 ق) تهران، نشر تاریخ ایران.
    4. اشرف، احمد، (1359)، موانع رشد سرمایه‌داری در ایران، دوره قاجار، تهران، زمینه
    5. بانک ملی ایران، (1338)، تاریخچه سی ساله بانک ملی ایران، تهران.
    6. ترابی فارسانی، سهیلا، (1384)، تجار مشروطیت و دولت مدرن، تهران، نشر تاریخ ایران.
    7. جمالزاده، محمدعلی، (1362)، گنج شایگان (اوضاع اقتصادی ایران در ابتدای قرن بیستم)، تهران، کتاب تهران.
    8. بروجنی، ضرغام، (1350)، دولت‌هاى ایران از آغاز مشروطیت، اداره کل قوانین.
    9. سالور، حسینقلی میرزا، خاطرات روزانه شاهزاده حسینقلی میرزا سالور، دفترچه شانزدهم، در دست چاپ
    10. سپهر، احمدعلی، (1362)، ایران در جنگ بزرگ (1918 ـ 1914م)، تهران، ادیب.
    11. سعادت کازرونی، محمدحسین، (1390)، ‌تاریخ بوشهر، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
    12. شمیم، على اصغر، (1387)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، انتشارات بهزاد.
    13. عیسوی، چارلز فیلیپ، (1388)، تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار، 1332 ـ 1215ق)، ترجمه: یعقوب آژند، تهران، گسترده.
    14. فراهانى،‏ حسن، (1385)، روزشمار تاریخ معاصر ایران‏، 2 ج، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سیاسى‏.
    15. فووریه، ژوآنس، (1385)، سه سال در دربار ایران (از 1306-1309 قمری)، تهران، نشر علم،
    16. کرزن، جورج ناتانیل، (1362)، ایران و قضیه ایران، ترجمه: وحید مازندرانی، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انتشارات علمی و فرهنگی
    17. مرسلوند، حسن، (1376)، زندگینامه رجال مشاهیر ایران، تهران، الهام
    18. مستوفی، حمدالله، (1343)، شرح زندگانی من (تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه)، تهران، زوار
    19. ملکونوف، (1363)، سفرنامه ایران و روسیه، تهران، دنیاى کتاب‌

    اسناد

    1. مجموعه اسناد شخصی شرکت خانواده اتحادیه

    مقالات

    1. حسنی، سیدرحمان، نقش شرکت‌های تجارتی ایران و روسیه در اقتصاد دوران قاجار، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 41
    2. والی نژاد، مرتضی، ویژگی‌ها و کارکردهای موسسه های صرافی، در: بانک و اقتصاد، ش: 36