علمی-پژوهشی
حمیدرضا آریان فر؛ مقصودعلی صادقی گندمانی؛ سیدهاشم آقاجری؛ شهرام یوسفی‌فر
چکیده
انقلاب صنعتی با تغییر در شیوة تولید، در صنایع سنتی ملل تأثیرات شگرفی بر جای گذاشت. متأثر از تحولات صنعتی، نساجی ایران در چالش با تولید ماشینی قرار گرفت؛ این تحولات به تدریج سلیقة جامعة ایران قاجاری به‌ویژه دربار، اشراف و دیگر طبقات جامعه به استفاده از منسوجات ماشینی را نیز تغییر داد. در این دوره، متغیرهایی همچون تنوع در طرح، نقش و ...
بیشتر
انقلاب صنعتی با تغییر در شیوة تولید، در صنایع سنتی ملل تأثیرات شگرفی بر جای گذاشت. متأثر از تحولات صنعتی، نساجی ایران در چالش با تولید ماشینی قرار گرفت؛ این تحولات به تدریج سلیقة جامعة ایران قاجاری به‌ویژه دربار، اشراف و دیگر طبقات جامعه به استفاده از منسوجات ماشینی را نیز تغییر داد. در این دوره، متغیرهایی همچون تنوع در طرح، نقش و رنگ، کاهش قیمت در مقایسه با تولیدات دستی، تغییر سلیقة طبقات مختلف جامعه و توسعة تجارت ناشی از قدرت سیاسی و اقتصادی اروپا، به رواج و گسترش کاربرد منسوجات ماشینی و کاهش مصرف تولیدات وطنی و در نتیجه رکود در بسیاری از شاخه‌های نساجی داخلی انجامید. در این مقاله با روش تاریخی و شیوه‌ای تحلیلی و بهره‌مندی از منابع کتابخانه‌ای و با اتخاذ چارچوب نظری وابستگی، به این پرسش پاسخ داده می‌شود که چه عواملی در ایجاد چالش نساجی داخلی موثر بوده است؟ و نتایج آن در رکود نساجی داخلی چه میزان بوده است؟ با تکیه بر نظریة وابستگی، مؤلفه‌های صنعتی متأثر از قدرت سیاسی و اقتصادی اروپا، نگاه سنتی حاکم بر مناسبات و عدم توانایی در تغییر شیوة تولید و وابستگی حکومت قاجار در ایجاد چالش در نساجی و در نتیجه افول تدریجی بسیاری از شاخه‌های نساجی و بیکاری صنعتگران نقش داشته است. این یافتهها دلالت بر آن دارد که رها شدن از این وضعیت در گرو تغییر در شیوة تولید، قطع وابستگی به ساختار نظام سرمایه‌داری و توجه به الگوی توسعة درون‌گرا بوده است.
علمی-پژوهشی
عباس برومند اعلم
چکیده
نوشتار حاضر به بررسی تاریخی جایگاه و نقش حکومتهای مغرب دوران میانه در ایجاد و کنترل نظام آبیاری در اقتصاد کشاورزی میپردازد. به نظر میرسد در مغرب قرون میانه یک سیاست آگاهانه برای توسعه کشاورزی از طریق توسعه شبکههای آبیاری و فنآوریهای ...
بیشتر
نوشتار حاضر به بررسی تاریخی جایگاه و نقش حکومتهای مغرب دوران میانه در ایجاد و کنترل نظام آبیاری در اقتصاد کشاورزی میپردازد. به نظر میرسد در مغرب قرون میانه یک سیاست آگاهانه برای توسعه کشاورزی از طریق توسعه شبکههای آبیاری و فنآوریهای جدید آب وجود داشته است. پرسش اصلی ما این است که جایگاه و نقش حکومتهای مغرب در آبرسانی و ایجاد شبکههای آبیاری برای زمینهای کشاورزی در دوران تاریخی مورد نظر چگونه بوده است؟ مدعا و پاسخ آغازین ایناست که «دولتهای مغرب قرون میانه در مجموع در ایجاد شبکههای آبرسانی برای زمینهای کشاورزی از طریق ایجاد سازه های عظیم آبیاری نقش بهسزایی داشته اند». آنچه در نهایت مبتنی بر روش مطالعه تطبیقیتاریخی و ملهم از چارچوب مفهومی ویتفوگل، بدان دست یافتیم این است که شیوههای کشاورزی مغرب قرون میانه نتیجه یک سیاست آگاهانه در حوزههای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بوده است، سیاستهایی که تمایل به تشویق روندهای توسعه زمین های قابلکشت داشتند. افزایش آبیاری و کنترل آب های سطحی از طریق ایجاد سازههایخاکی و سنگی، افزایش تسلط حکومتها بر سیستمهای آبیاری و تولیت ایشان بر ساخت و نگهداری اینسیستمها و درنتیجه احیاء و توسعه زمینهای زراعی و افزایش چشمگیر محصولات کشاورزی به ویژگیهای مهم دوران مورد بحث ما تبدیل شد.
علمی-پژوهشی
یعقوب تابش؛ محمدحسن پورقنبر
چکیده
بیماریهای مهلک و مسری را میتوان از چالش های مهم جامعه ایرانِ پیشامدرن بشمار آورد؛ فقدان زیرساختهای بهداشتی - درمانیِ مناسب و ناکارآمدی طب سنّتی، زمینه را برای شیوع بیماریهای کُشنده هموار نموده و خسارات مالی و جانی هولناکی به توده مردم ایران وارد میکرد. این بیماریها فقط مختص انسانها نبود، بلکه بعضاً امراض حیوانی ...
بیشتر
بیماریهای مهلک و مسری را میتوان از چالش های مهم جامعه ایرانِ پیشامدرن بشمار آورد؛ فقدان زیرساختهای بهداشتی - درمانیِ مناسب و ناکارآمدی طب سنّتی، زمینه را برای شیوع بیماریهای کُشنده هموار نموده و خسارات مالی و جانی هولناکی به توده مردم ایران وارد میکرد. این بیماریها فقط مختص انسانها نبود، بلکه بعضاً امراض حیوانی و دامی را نیز شامل میشد؛ یکی از این موارد، بروز و شیوع گسترده بیماریهای طاعون و سیاه زخم در بین چارپایان اهلی بویژه گاوها طی سالهای نخستین قرن14ش بود. در این مقاله، بر مبنای روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، و با تاکید بر واکاوی دادههای مجلات و اسناد مراکز آرشیوی، درصدد پاسخ به این سوال هستیم که شیوع این بیماریهای مرگبار در میان گاوها از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با چه تبعاتی همراه بود؟ یافتهها بیانگر آن است که تبعات مرگ و میر احشام در دورۀ مورد نظر ابعادگوناگون جامعه را دربرگرفته است؛ بروز تنگناهای معیشتی برای اقشار روستایی، تهدید بهداشت عمومی و سلامت افراد جامعه، آسیب جدّی به اقتصاد زراعی کشور، نقصان در درآمد مالیاتی دولت، صدمه به اقتصاد دامپروری، لطمه به اقتصاد تجاری و حوزه صادرات دامی، تکاپوهای نمایندگان مناطق آسیب دیده در مجلس شورای ملی، اعطای بستههای حمایتی به مردم آسیب‌دیده و تکاپوهای دولت برای ایجاد و گسترش زیرساختهای درمانی و بهداشتی مدرن از عواقب مرگ و میر احشام در ایرانِ آن زمان بود.
علمی-پژوهشی
فرشته جهانی
چکیده
به دنبال انقلاب صنعتی و تحولات صورت گرفته در آمریکا، ایرانیان بیش از پیش به دنبال چرایی رشد و پیشرفت این کشور برآمدند یکی از موضوعاتی که آنها دنبال کردند فناوری‌های نوظهور در این کشور از جمله صنعت برق بود. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تفسیر متون مطبوعاتی و اسناد منتشر نشده در پی آن است که چگونگی مواجهه ایرانیان دوره قاجاریه ...
بیشتر
به دنبال انقلاب صنعتی و تحولات صورت گرفته در آمریکا، ایرانیان بیش از پیش به دنبال چرایی رشد و پیشرفت این کشور برآمدند یکی از موضوعاتی که آنها دنبال کردند فناوری‌های نوظهور در این کشور از جمله صنعت برق بود. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تفسیر متون مطبوعاتی و اسناد منتشر نشده در پی آن است که چگونگی مواجهه ایرانیان دوره قاجاریه با فناوری برق در آمریکا را تحلیل نماید و روشن سازد که ایرانیان در دوره قاجاریه برای ورود دانش و صنعت برق آمریکا به داخل کشور با چه چالش‌هایی مواجه بودند؟ نتایج پژوهش نشان میدهد روشنفکران در چارچوب گفتمان انتقادی پیشرفت صنعت برق در آمریکا را در نوشته‌های خود بازتاب دادند. آنان دریافتند که برای جبران عقب‌ماندگی ایران در این حوزه باید فناوری برق را از آمریکا به کشور وارد کرد از طرف دیگر سیاحانی که به آمریکا سفر کرده بودند با مشاهده پیشرفت‌های علمی و فنی و درک تاثیرات بنیادین آن بر تحول این کشور بر لزوم نوسازی ایران با بهره‌گیری از علوم و فنون آمریکا تاکید کردند این هدف را نخبگان سیاسی به صورت جدی‌تر دنبال کردند تا راه ورود این تکنولوژی که موجب پیشرفت جامعه ایران میشد به طور مستقیم و غیر مستقیم فراهم نمایند اما در این راه موانعی پیش آمد که باعث شد فناوری برق و اصول جدید تحت تعلیمات کارشناسان و مهندسان آمریکایی به ایران ورود پیدا نکند و تلاش‌های آنان تنها محدود شد به آشنایی ایرانیان با اهمیت صنعت برق و نقش آن در تحول آمریکا که البته این خود در آن شرایط زمانی امری بس مغتنم به شمار می‌آمد.
علمی-پژوهشی
محمد دالوند؛ محمدامیر احمدزاده؛ محسن سراج؛ محمد رحیم ربانی زاده
چکیده
مهمترین بخش اقتصاد ایران در عهد ناصری، اقتصاد ارضی بود زیرا مهمترین بخش درآمد سرانه کشور و درآمدهای دولت از این بخش تأمین میشد. در این مقاله مالکیت ارضی در لرستان و تغییرات آن با‌توجه به شیوههای تولید حاکم بر اقتصاد ارضی لرستان عهد ناصری یعنی شیوه ...
بیشتر
مهمترین بخش اقتصاد ایران در عهد ناصری، اقتصاد ارضی بود زیرا مهمترین بخش درآمد سرانه کشور و درآمدهای دولت از این بخش تأمین میشد. در این مقاله مالکیت ارضی در لرستان و تغییرات آن با‌توجه به شیوههای تولید حاکم بر اقتصاد ارضی لرستان عهد ناصری یعنی شیوه تولید معیشتی و شیوه تولید سرمایه‌دارانه و همچنین مناسبات تولید برآمده از آنها در اقتصاد ارضی این منطقه به شیوه مطالعه تاریخی بررسی شده است و تلاش شده به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مناسبات تولید و مالکیت بر وسایل تولید در اقتصاد ارضی لرستان در عصر ناصری در هر دو شیوه تولید ذکر شده به چه شکل بوده و کدام نظام بهرهبرداری، شیوه‌ی غالب توزیع محصول بین مالک و زارع بوده است؟ نتایج پژوهش نشان میدهد که در این منطقه چهار نوع مالکیت(قبیله‌ای، خصوصی، خالصه و وقفی) وجود داشت که شیوه غالب بهرهبرداری در آنها مناسبات تولید مزارعه(سهم‌بری)بود و همین نظام بهرهبرداری مهمترین عامل در جلوگیری از امکان رشد و توسعه نیروهای تولید در منطقه بوده است.
علمی-پژوهشی
ایرج رجبی؛ شهرام جلیلیان؛ جواد سخا؛ مهناز سرپیشگی
چکیده
ساسانیان، در آغاز سده سوم میلادی از استان پارس، زادگاه هخامنشیان، برخاستند و حکومتی را بنا نهادند که در آن روحانیون زردشتی و خاندان های نژاده جایگاه ویژه ای داشتند. در تاریخ ساسانیان به ویژه هنگامی که پادشاه ضعیف بود،روحانیون زردشتی و بزرگان و اشراف نفوذ و قدرت بیشتری در دستگاه دولت به دست می آوردند و البته گهگاه با همدیگر ستیزه هایی ...
بیشتر
ساسانیان، در آغاز سده سوم میلادی از استان پارس، زادگاه هخامنشیان، برخاستند و حکومتی را بنا نهادند که در آن روحانیون زردشتی و خاندان های نژاده جایگاه ویژه ای داشتند. در تاریخ ساسانیان به ویژه هنگامی که پادشاه ضعیف بود،روحانیون زردشتی و بزرگان و اشراف نفوذ و قدرت بیشتری در دستگاه دولت به دست می آوردند و البته گهگاه با همدیگر ستیزه هایی نیز داشتند. برای شناخت تاریخ ساسانیان، ناگزیر باید جایگاه این گروهها و روابط آنها با خاندان ساسانی مورد توجه قرار گیرد، چنانکه حتی سقوط ساسانیان را نیز میبایست از این زاویه نگریست. یکی از خاندانها یا خانوادههای نژادهای که اعضاء برجسته آن در برههای از تاریخ ساسانیان، نفوذ سیاسی و حتی اقتصادی و دینی بسیار زیادی یافتند، خانواده مهرنرسه وزیر بزرگ دوره چند تن از پادشاهان ساسانی بود. در این پژوهش،تلاش خواهد شد تا جایگاه یکی از خانوادههای نژاده دوره ساسانیان،یعنی خانواده مهرنرسه را در تاریخ تحولات سیاسی، دینی و اقتصادی روزگار فرمانروایی یزگرد یکم، بهرام پنجم و یزگرد دوم مورد مطالعه قرار گیرد تا چشم انداز روشنتری از تاریخ ساسانیان در این دوره زمانی به دست آوریم.
علمی-پژوهشی
محمدرضا عسکرانی؛ محمد پیری
چکیده
مناسبات پرحجم تجاری ایران و هند، در آستانه مشروطه کاهش پیدا کرد؛ لیکن همین روابط نیم‌بند نیز در جامعه ایران بازتاب یافت و در پیدایش افکار نو در سیاست و فرهنگ تأثیرگذار بود. مسئله اصلی تحقیق چگونگی زایش سرمایه‌داری نوین در ایران و سهم بازرگانان در ایجاد یک جنبش اجتماعی است. هدف این نوشتار، بازشناسی جایگاه تجارت با هند و تأثیر آن ...
بیشتر
مناسبات پرحجم تجاری ایران و هند، در آستانه مشروطه کاهش پیدا کرد؛ لیکن همین روابط نیم‌بند نیز در جامعه ایران بازتاب یافت و در پیدایش افکار نو در سیاست و فرهنگ تأثیرگذار بود. مسئله اصلی تحقیق چگونگی زایش سرمایه‌داری نوین در ایران و سهم بازرگانان در ایجاد یک جنبش اجتماعی است. هدف این نوشتار، بازشناسی جایگاه تجارت با هند و تأثیر آن بر جامعه ایرانی برای حدود دو دهه پیش از شروع جنگ جهانی اول است که با رویکرد «توصیفی ـ تبیینی» ( Descriptive-explanatory) و به روش «اسنادی» ( Documentary method) و بر پایۀ منابع «کتابخانه‌ای» ( Library method) سامانیافته است. فرض می‌شود که تحولات جامعه ایران از رفتوآمد بازرگانان به هند، تأثیر پذیرفت و یافتههای پژوهش نیز نشان میدهد: افزایش فعالیت بازرگانی بین دو کشور، زمینه پیدایش نوسازی اجتماعی را فراهم کرد؛ لیکن پس از مشروطه و با بروز جنگ داخلی و نابسامانی اوضاع اجتماعی، تجارت با هند کاهش یافت و هرچند این روابط، به آشنایی ایرانیان با برخی از روش‌های تولید کشاورزی و صنعتی یاری رسانید؛ لیکن با ورود کشورهای اشغالگر در جنگ جهانی اول، به چالشی مهلک کشیده شد.
علمی-پژوهشی
کوروش فتحی
چکیده
با ورود اعراب مسلمان به ایران در پی فتوح اسلامی، اسکان آنها از نظر مکانیابی، ارتباط و تعامل آنها با بومیان ایرانی اهمیت بهسزائی یافت. مهاجرت اعراب به ایران در سده نخست اسلامی، در مسئله مالکیت زمین و نحوه بهرهبرداری و اداره آن تحولات عمیقی بهوجود آورد که در برخی موارد با با سنت‌های ملکی ایران و یا موازین فقهی اسلام مطابق ...
بیشتر
با ورود اعراب مسلمان به ایران در پی فتوح اسلامی، اسکان آنها از نظر مکانیابی، ارتباط و تعامل آنها با بومیان ایرانی اهمیت بهسزائی یافت. مهاجرت اعراب به ایران در سده نخست اسلامی، در مسئله مالکیت زمین و نحوه بهرهبرداری و اداره آن تحولات عمیقی بهوجود آورد که در برخی موارد با با سنت‌های ملکی ایران و یا موازین فقهی اسلام مطابق بود، امّا در بسیاری موارد در تضّاد با این اصول شمرده میشد. پرسش اصلی مقاله این است که اسکان اعراب فاتح در ایران چه تحولاتی در مناسبات زمین‌داری و حقوق مالکیت زمین بهوجود آورد؟ برای پاسخ به این پرسش به شیوه تبیین دادههای تاریخی پرداخته شده و دستاورد این پژوهش نشان میدهد که اعراب در سه قرن نخست اسلامی، برای جاری کردن قواعد شرع اسلام در سنتها و قوانین ملکی ایران تلاش زیادی بهکار بستند، اما چالشهای بسیاری نیز پیش روی خود داشتند و این چالشها تا قرنهای بعد ادامه یافت.
علمی-پژوهشی
شایان کرمی؛ سیاوش یاری
چکیده
هدف این مقاله تبیین پدیده کارگری ایرانیان در عراق برپایه تجربه زیسته است. مسئله اصلی دستیابی به واقعیت کارگری (باربری) عشایر ایرانی در عراق بر اساس تجربه زیسته آنهاست. تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که پدیده کارگری اشتراکی بر چه قاعده و اسلوبی استوار بود؟ عمده دادههای تحقیق با استفاده از مصاحبههای نیمه ساختاریافته و ...
بیشتر
هدف این مقاله تبیین پدیده کارگری ایرانیان در عراق برپایه تجربه زیسته است. مسئله اصلی دستیابی به واقعیت کارگری (باربری) عشایر ایرانی در عراق بر اساس تجربه زیسته آنهاست. تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که پدیده کارگری اشتراکی بر چه قاعده و اسلوبی استوار بود؟ عمده دادههای تحقیق با استفاده از مصاحبههای نیمه ساختاریافته و بخشی نیز، از آرشیو ملی اسناد گردآوری و به روش پدیدارشناسی تفسیری ون منن (Van Manen) تجزیه و تحلیل شدهاند. این اولین تحقیق تاریخ کارگری ایرانیان در عراق است که بر پایه تجربه زیسته کارگران انجام شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد در طول دوران پهلوی حدود 10000 نفر از کارگران ایرانی –جمعیت غالب از عشایر کُرد ایلام- به صورت مستمر در عراق (بصره و بغداد) مشغول کارگری و باربری (حمالی) بودند. مهمترین عوامل مهاجرت کارگران، فقر، بیکاری و جنگ جهانی دوم بود. کارگری به صورت اشتراکی و بر اساس سازمانی به نام «جَوکه» بود. هر جوکه از یک نفر سرجوکه، دو نفر بارزن، دو نفر بارچین، تعداد 8 الی 16 نفر حمال و 3 الی 5 نفر عضو علی البدل (تعویضی) تشکیل میشد. همچنین، ورود کارگران به جنبشهای سیاسی- اجتماعی از پیامدهای پدیده کارگری در عراق بود. در روایت اسنادی، حکومت پهلوی -به خاطر کارگری ایرانیان در عراق- مورد انتقاد قرار گرفته است. در روایت تجربه زیسته کارگری و باربری بر اساس مقتضیات آن زمان تداعی کننده غیرت و قدرت جسمانی بود.
علمی-پژوهشی
محمد سالار کسرایی؛ بهزاد اصغری
چکیده
تجربة ایرانیان در دوران معاصر با مفهوم توسعه پیوند خورده است. این مفهوم که در قرن بیستم رواج یافت، تاثیر زیادی بر ساختارها، فرایندها و رویکردهای اندیشه‌ای به‌جای گذاشته است. در ایران نیز با روی کار آمدن حکومت پهلوی، مفهوم توسعه مبتنی بر الگوهای نظری مختلف، در جهت گذار ایران از جامعة سنتی به جامعة صنعتی به کار گرفته شد. اما علیرغم ...
بیشتر
تجربة ایرانیان در دوران معاصر با مفهوم توسعه پیوند خورده است. این مفهوم که در قرن بیستم رواج یافت، تاثیر زیادی بر ساختارها، فرایندها و رویکردهای اندیشه‌ای به‌جای گذاشته است. در ایران نیز با روی کار آمدن حکومت پهلوی، مفهوم توسعه مبتنی بر الگوهای نظری مختلف، در جهت گذار ایران از جامعة سنتی به جامعة صنعتی به کار گرفته شد. اما علیرغم اجرای 5 برنامة توسعه، جامعة عصر پهلوی دچار بحرانها، گسستها و شکافهای عظیمی شد که نتیجة آن در انقلاب سال 1357 نمود یافته است. ازاینرو، پژوهش حاضر بهدنبال پاسخ به چگونگی ساخت‌یابی برنامههای توسعة اجراشده در ایران عصر پهلوی و کارکرد آن در روند توسعة ایران است. این پژوهش با رویکرد جامعهشناسی تاریخی صورت خواهد گرفت. به این معنا هم به بستر تاریخی رویدادها و هم به ساختارها و فرایندهایی که بر اساس الگوی نظری توسعه شکل گرفته است، توجه خواهد شد. علاوه بر آن به تعامل دوسویة کنشگر-ساختار در این صورتبندی خواهیم پرداخت. مطالعة حاضر بر آن است که برنامههای توسعه پیش از انقلاب، بهدلیل تضادهای موجود در سطح نظری و کنشگران نتوانست به ساخت منسجم دست پیدا کند و در بستر تاریخی نیز امکان ساخت‌یابی گفتمان توسعه و تثبیت معنایی و مفهومی آن مهیا نشد.
علمی-پژوهشی
مطلب مطلبی
چکیده
راه و راهسازی در مناطق کردنشین از جمله نخستین مقوله‌هایی بود که توجه حاکمان و دولتمردان این حدود را از دوره پس از جنگ جهانی اول به خود جلب کرد. مجموعه عواملی از جمله هرج و مرج، نبود امنیت، ضعف حکومت مرکزی، نبود بودجه و... از موانع عمده احداث پروژه‌های راهسازی در این حدود بود. با روی کار آمدن رضاشاه راه و راهسازی در این مناطق مورد ...
بیشتر
راه و راهسازی در مناطق کردنشین از جمله نخستین مقوله‌هایی بود که توجه حاکمان و دولتمردان این حدود را از دوره پس از جنگ جهانی اول به خود جلب کرد. مجموعه عواملی از جمله هرج و مرج، نبود امنیت، ضعف حکومت مرکزی، نبود بودجه و... از موانع عمده احداث پروژه‌های راهسازی در این حدود بود. با روی کار آمدن رضاشاه راه و راهسازی در این مناطق مورد توجه جدی واقع شد. نگاه اولیه به پروژه راهسازی در دهه نخست سلطنت رضاشاه امنیتی–نظامی بود اما توسعه و گسترش آن در دهه دوم حکومت وی اهداف تجاری - اقتصادی به خود گرفت. این پژوهش بر آن است با تکیه ب اسناد و مدارک منتشر نشده آرشیوی، روزنامهها و با روش توصیفی–تحلیلی روند تحولات و اقدامات راهسازی در مناطق کردنشین را در دوره مورد نظر بررسی نماید. نتایج پژوهش بیانگر آن است؛ دوره شانزده ساله حکومت رضاشاه بیشتر شهرها و مراکز مهم این منطقه از طریق راههای شوسه به دیگر مراکز ارتباط یافتند. با وجود ضعفهای کیفی، توسعه و گسترش راهسازی نقش موثری در توسعه و تثبیت نفوذ حکومت مرکزی و مراودات تجاری- بازرگانی این مناطق داشت.
علمی-پژوهشی
آرمان وفایی؛ محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار؛ کمال الدین نیکنامی
چکیده
بافت تاریخی دوره قاجار که به‌عنوان بافت تاریخی آغاز گذار از سنت به مدرنیته در تاریخ ایران شناخته می‌شود شرایط تاریخی‌ای را رقم زد که بر ساحت‌های مختلف جامعه ایرانی ازجمله منظرهای فرهنگی روستاها تأثیر گذاشت. به‌تناسب مفهوم منظر روستایی، سؤالاتی که این پژوهش سر آن دارد به آنها پاسخ دهد عبارت‌اند از: عوامل تاریخی چگونه بر منظرهای ...
بیشتر
بافت تاریخی دوره قاجار که به‌عنوان بافت تاریخی آغاز گذار از سنت به مدرنیته در تاریخ ایران شناخته می‌شود شرایط تاریخی‌ای را رقم زد که بر ساحت‌های مختلف جامعه ایرانی ازجمله منظرهای فرهنگی روستاها تأثیر گذاشت. به‌تناسب مفهوم منظر روستایی، سؤالاتی که این پژوهش سر آن دارد به آنها پاسخ دهد عبارت‌اند از: عوامل تاریخی چگونه بر منظرهای روستایی تأثیر گذاشت ؟ و آیا این عوامل منجر به گذار از منظرهای سنتی روستایی به منظرهای مدرن شد؟ درک چگونگی تأثیرپذیری روستاها از عوامل تاریخی هدف اصلی این نوشتار است و برای نیل به آن‌یک روش‌شناسی تحلیلی – مفهومی مورداستفاده قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر با کانون قرار دادن مفهوم منظرهای روستایی نحوه تأثیر چهار عامل تاریخی پررنگ دوره قاجار یعنی امنیت، مسئولیت حاکمان در قبال روستاها، جایگاه ایران در بازارهای جهانی و تلاش‌ها برای مدرن‌سازی کشاورزی موردبررسی قرار داده. درنتیجه باید گفت امنیت در نوع فرم معماری روستاها، متروک شدن بسیاری از آنها و ترس کشاورزان از فعالیت، اقدامات عمرانی حاکمان قاجاری تأثیر کمی در بهبود شرایط منظرهای روستایی داشته و جایگاه ایران در بازارهای جهانی، کشاورزی ایران حالت تجاری تغییر داده است و تلاش‌ها برای مدرن سازی روش‌های کشاورزی بی‌نتیجه مانده است و منظرهای روستایی در پایان دوره قاجار حالت سنتی را داشته‌اند.
علمی-پژوهشی
علی بحرانیپور؛ سیده زهرا زارعی
چکیده
بردگان سیاه یکی از اقلام مهم تجاری بودند که از روزگاران باستان رواج داشته و بعد از فتوحات اسلامی نیز کم و بیش تداوم داشت. سواحل خلیج فارس و دریای سرخ از جمله مقاصد مهم برای جابجایی و نقل و انتقال یا اسکان این بردگان بودند. چنانکه گزارشهایی از اسکان بردگان سیاه در بصره و روستای توریان در جزیره قشم وجود دارد. مساله مهم در ارتباط با این ...
بیشتر
بردگان سیاه یکی از اقلام مهم تجاری بودند که از روزگاران باستان رواج داشته و بعد از فتوحات اسلامی نیز کم و بیش تداوم داشت. سواحل خلیج فارس و دریای سرخ از جمله مقاصد مهم برای جابجایی و نقل و انتقال یا اسکان این بردگان بودند. چنانکه گزارشهایی از اسکان بردگان سیاه در بصره و روستای توریان در جزیره قشم وجود دارد. مساله مهم در ارتباط با این بردگان تاثیر وتاثرهای فرهنگی است که در محلهای اسکان خود داشته اند. این بردگان علاوه بر اثرپذیری فرهنگی، فرهنگ خود را نیز به جوامع میزبان می دادند؛ اساطیر و آئین زار و موسیقی مرتبط با آن از جمله مواردی است که به واسطه آنان در منطقه خلیج فارس نفوذ داشته است. این مقاله با تمرکز بر این آئین به مثابه یک مثال تاریخی، کوشیده است به توضیح و تبیین این سوال بپردازد که تجارت برده چه تاثیری بر تعامل فرهنگی آفریقای شرقی و حوزه خلیج فارس داشته است؟ فرضیه حاکی از آن است که بابازارها و مامازارها به طور کلی سیاهان در دورۀ اسلامی طیِّ چند مرحله فرهنگ و آئین زار را دگرگون کردند.یافته های تحقیق حاکی از آن است که مراحل مذکور عبارت بودند از: تلاشهایی برای انطباق روایات سواحیلیِ زار با روایات توراتی و قصص انبیا، دادن صبغۀ اسلامی و درمانگرانه به آئین زار، و درنهایت اثرپذیری از ادبیات و باروهای صوفیانه به خصوص از طریقت قادریه.
