علمی-ترویجی
محمد امیر احمدزاده؛ محمد نیازی
چکیده
جامعه عصر قاجار نزدیک‌ترین دوره تاریخی به دوره معاصر برای فهم پی‌رنگ‌ها و فرم‌های اجتماعی کهن جامعه ایران است. خانواده به جهت دیرپایی تاریخی و نقش محوری‌اش در ساختن جامعه، مناسب‌ترین گزینه برای شناخت فرم‌های اجتماعی دوره سنت است. ازدواج یا همسرگزینی، نخستین و مهمترین چارچوب سازنده خانواده است. اینکه چه انواعی از همسرگزینی ...
بیشتر
جامعه عصر قاجار نزدیک‌ترین دوره تاریخی به دوره معاصر برای فهم پی‌رنگ‌ها و فرم‌های اجتماعی کهن جامعه ایران است. خانواده به جهت دیرپایی تاریخی و نقش محوری‌اش در ساختن جامعه، مناسب‌ترین گزینه برای شناخت فرم‌های اجتماعی دوره سنت است. ازدواج یا همسرگزینی، نخستین و مهمترین چارچوب سازنده خانواده است. اینکه چه انواعی از همسرگزینی در دوره قاجار وجود داشته و هر کدام چه کارکردی را دارا بوده‌اند؟و معانی فرهنگی هر یک از این انواع و آئین‌های زناشویی دوره قاجار چه بوده است؟ را از طریق روش مطالعه اسنادی و تحلیل تاریخی مورد بحث قرار داده ایم. دستاورد کلی بحث نشان می دهد که همسرگزینی مبتنی بر نظام خویشاوندسالاری بوده است و فردیت نقش کم‌رنگی در آن ایفا می‌کرده است. شکل غالب همسرگزینی را تک‌همسری، چندهمسری، ازدواج دائم و موقت با محوریت مرد تشکیل می داد و هر یک از انواع یاد شده، به تولید و بازتولید «خانواده گسترده» می‌انجامید. همسان‌گزینی طبقاتی-فرهنگی بر گونه‌های مختلف ازدواج غلبه داشته است. دین و شریعت بستر حقوقی و ضامن بقای خانواده گسترده بوده است. آئین‌ها و مناسک مراسم ازدواج، بازتاب چیرگی فرهنگ جمع‌گرایانه بر فرهنگ فردگرایانه بوده و ساخت اجتماعی ازدواج در عصر قاجار، صورتی«زیستی-طبیعی» داشته است.
علمی-ترویجی
بهزاد اصغری
چکیده
از آن‌جا که جنگ در عصر میانة ایران اغلب با پشتوانة ساخت ایلی روی می‌دهد، ازاین‌رو توجه به ماهیت اجتماعی جنگ و نقش آن در سازوکار اجتماعی می‌تواند افق جدیدی در درک روابط سیاسی و اجتماعی این دوره ممکن سازد. بر این اساس در این پژوهش سعی در پاسخ به این امر خواهد شد که جنگ در قرون میانة ایران (5- 7 هجری) چه نسبتی با امر اجتماعی داشته و چه تاثیری ...
بیشتر
از آن‌جا که جنگ در عصر میانة ایران اغلب با پشتوانة ساخت ایلی روی می‌دهد، ازاین‌رو توجه به ماهیت اجتماعی جنگ و نقش آن در سازوکار اجتماعی می‌تواند افق جدیدی در درک روابط سیاسی و اجتماعی این دوره ممکن سازد. بر این اساس در این پژوهش سعی در پاسخ به این امر خواهد شد که جنگ در قرون میانة ایران (5- 7 هجری) چه نسبتی با امر اجتماعی داشته و چه تاثیری در سازوکار سیاسی و اجتماعی ایفا کرده است. بههمین منظور نیاز به الگویی نظری احساس می‌شود تا بتوان جایگاه جنگ نزد حاکمان این عصر را صورتبندی کند. بنابراین بررسی امر جنگ در این عصر بر اساس روش تحلیلی- تبیینی انجام گرفته و بر این اساس بهنظر میرسد امر جنگ بهعنوان ابزار بیان قدرت در این دوره وجه پیشا تاریخی خود را از دست داده و تبدیل به امری تاریخی و اجتماعی می‌شود که وظیفة برقراری نظم و حمایت از آبادانی را برعهده دارد.
علمی-ترویجی
جهانبخش ثواقب؛ روح الله بهرامی؛ پروین رستمی
چکیده
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامه‌های نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی به‌ویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونی‌ها واکنش‌هایی را نیز به‌دنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ به‌ویژه رمان‌های اجتماعیِ انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشته‌ی محمد ...
بیشتر
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامه‌های نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی به‌ویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونی‌ها واکنش‌هایی را نیز به‌دنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ به‌ویژه رمان‌های اجتماعیِ انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشته‌ی محمد مسعود از نویسندگان مشهور عصر پهلوی، از این نوع رمانهاست که تغییرات اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در جامعه را در بروز رفتارهای ناهنجار جوانان این دوره مؤثر دانسته و به انتقاد از نظام آموزشی و اداری موجود پرداختهاست. در این پژوهش، بهروش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینه‌های نگارش رمان‌های اجتماعی در عصر پهلوی اول، واکنشها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش» به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده، بررسی شده‌است. یافتهی پژوهش نشان داده که براساس رمان مزبور، نظام آموزشی عصر پهلوی اول نتوانسته نسلی کارآمد از جوانان را با تخصص-های مورد نیاز جامعه پرورش دهد و اساس ناهنجاریهای اجتماعی موجود بهشیوه تعلیم و تربیت ناکارآمد مرتبط است.
علمی-مروری
شادی حاجی زاده سعدآباد
چکیده
پس از حمله نیروهای متفقین به ایران، بانک ملی ایران و نمایندگان شوروی به منظور تأمین هزینه‌های جنگ جهانی دوم، در اسفند 1321ش. موافقت‌نامه‌ای منعقد کردند که به موجب این قرارداد، دولت شوروی متعهد شد تا در ازای هزینه‌های دریافتی از ایران، پس از پایان یافتن جنگ، بدهی ایران را در قالب دلار و طلا به ایران بازگرداند. پس از خاتمه جنگ جهانی ...
بیشتر
پس از حمله نیروهای متفقین به ایران، بانک ملی ایران و نمایندگان شوروی به منظور تأمین هزینه‌های جنگ جهانی دوم، در اسفند 1321ش. موافقت‌نامه‌ای منعقد کردند که به موجب این قرارداد، دولت شوروی متعهد شد تا در ازای هزینه‌های دریافتی از ایران، پس از پایان یافتن جنگ، بدهی ایران را در قالب دلار و طلا به ایران بازگرداند. پس از خاتمه جنگ جهانی دوم، بدهی شوروی به ایران به یازده تن طلا رسید که میبایست به ایران میپرداخت. مقاله حاضر در پی آن است که با روش توصیفی – تحلیلی، بررسی کند آیا دولت شوروی توانسته است به تعهدات خود مبنی بر بازگرداندن طلب یازده تن طلای ایران، پایبند بماند یا خیر. یافته‌های پژوهش گواه آن است که دولت شوروی در بازگرداندن مطالبات ایران تعلّل ورزیده و علاوه بر امتناع از انجام این مهم، به حضور نیروهای نظامی خود در خاک ایران اصرار ورزیده است.
علمی-ترویجی
سیده سارا حسینی نژاد
چکیده
چکیده: خاندان طیبی یکی از خاندان‌های بازرگان فارس بودند که در سال‌های 725-692 هجری بر فارس و کیش حکومت می‌کردند. رشته اصلی فعالیت اقتصادی این خاندان، تجارت دریایی و مقرشان در کیش بود و از آن‌جا با مناطق مختلف آسیا، از جمله معبر در جنوب هند تجارت می‌کردند. در کنار صدور کالاهای گوناگون(انواع مصنوعات پنبه‌ای، مواد خوراکی و روناس)، اسب ...
بیشتر
چکیده: خاندان طیبی یکی از خاندان‌های بازرگان فارس بودند که در سال‌های 725-692 هجری بر فارس و کیش حکومت می‌کردند. رشته اصلی فعالیت اقتصادی این خاندان، تجارت دریایی و مقرشان در کیش بود و از آن‌جا با مناطق مختلف آسیا، از جمله معبر در جنوب هند تجارت می‌کردند. در کنار صدور کالاهای گوناگون(انواع مصنوعات پنبه‌ای، مواد خوراکی و روناس)، اسب سودآورترین کالای صادراتی به معبر و منبع مهم درآمد این خاندان بود. از این رو مسئله این بررسی چنین است که خاندان طیبی در تجارت اسب بین فارس و هند چه نقشی داشتند؟ چنین به نظر میرسد سیاست بازرگانی طیبیها، که بر شناخت وضعیت خاص بازار اسب در معبر استوار بود، چنین طراحی شده بود که تقاضای دائمی برای صادرات اسب را حفظ نمایند. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد آنان کمکی به چگونگی سلامت اسبان در معبر نمیکردند و این امر باعث استمرار تقاضا برای صدور این کالا بود. برای پژوهش این موضوع از روش جمع آوری داده‌ها به شیوه کتابخانه‌ای و نیز پردازش داده‌های جمع آوری شده و تجزیه و تحلیل آنها به شیوه کیفی بهره بردهایم.
علمی-ترویجی
زینب خسروی؛ میثم لباف خانیکی؛ بهروز افخمی
چکیده
پژوهش حاضر سعی دارد به این سوالات پاسخ دهد که امپراتوری هخامنشی بر پایۀ چه شاخص‌‌هایی حوزه نفوذ خود را از سرزمین پارس گسترش داد ؟ و این شاخص‌ها در تشکیل امپراتوری هخامنشی چه تأثیری داشته‌اند؟ داده‌های این پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای گردآوری شده و با روش توصیفی و تحلیلی تجزیه شده‌اند. برآیند پژوهش نشان می‌دهد، کوروش بزرگ، مناطق ...
بیشتر
پژوهش حاضر سعی دارد به این سوالات پاسخ دهد که امپراتوری هخامنشی بر پایۀ چه شاخص‌‌هایی حوزه نفوذ خود را از سرزمین پارس گسترش داد ؟ و این شاخص‌ها در تشکیل امپراتوری هخامنشی چه تأثیری داشته‌اند؟ داده‌های این پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای گردآوری شده و با روش توصیفی و تحلیلی تجزیه شده‌اند. برآیند پژوهش نشان می‌دهد، کوروش بزرگ، مناطق دارای اقتصاد پویا و نواحی را که به سواحل آب‌های آزاد می‌رسیدند، تصرف کرد، دسترسی به این نواحی برای تشکیل امپراتوری الزامی است. از ابتدا هدف اصلی پادشاهان هخامنشی، دستیابی به منابع انرژی در مناطق مختلف بود، در حقیقت سیاست، جغرافیا و اقتصاد به طور ترکیبی در تصرف نواحی مختلف مدنظر قرار گرفت، که امروزه ارتباطات این سه در حوزه ژئواکونومی مطالعه می‌شود. از دوره داریوش اوّل سرزمین ایران به مرکزیت سیاسی پارس مصدر تمام سازوکارهای موثر در زمینه سیاست، اجتماع و اقتصاد محسوب می‌شد، در این دوره با ادغام نواحی دارای ارزش ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک در بدنۀ امپراتوری هخامنشی و کارگیری راهبردهای استیلا، استخراج و انتقال مازاد انرژی شهرب‌ها به مرکز سیاسی و با بهره‌گیری هوشمندانه از نظام اداری، شبکه راه‌ها و توسعه سیستم‌های آبیاری و کشاورزی، امپراتوری هخامنشی به هدف ژئواکونومی خود که توسعه تجارت و ارتقا سطح زندگی مردم بود، دست یافت.
علمی-ترویجی
محسن رحمتی
چکیده
یکی از رویداد‌های مهمّ اجتماعی در تاریخ ایران بعد از اسلام، تلاش برای احیاء عنوان شاهنشاهی ایرانی توسط سلسله‌های ایرانی در قرن چهارم است که عمدتاً در ناحیه جبال ( به ویژه ری) حادث شد. این رویداد از دو منظر سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. اگر اهداف و اقدامات حکمرانان به عنوان بُعدِ سیاسی در نظر گرفته شود، بُعد اجتماعی نیز شرایط، عوامل ...
بیشتر
یکی از رویداد‌های مهمّ اجتماعی در تاریخ ایران بعد از اسلام، تلاش برای احیاء عنوان شاهنشاهی ایرانی توسط سلسله‌های ایرانی در قرن چهارم است که عمدتاً در ناحیه جبال ( به ویژه ری) حادث شد. این رویداد از دو منظر سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. اگر اهداف و اقدامات حکمرانان به عنوان بُعدِ سیاسی در نظر گرفته شود، بُعد اجتماعی نیز شرایط، عوامل و دلایلی است که افراد جامعه‌ی تحت فرمان را با حکمرانانِ ایرانِ قرن چهارم همسو میساخت. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن اندک اطلاعاتِّ موجود تاریخی تا حدّ امکان، تأثیر شرایط اجتماعیِ شرق جبال بر احیاء شاهنشاهی ایرانی را تبیین و روشن نماید. این پژوهش نشان می‌دهد که آشفتگی سیاسی، ناامنی اجتماعی، ضعف اقتصادی، استیلای غلامان ترک، دگرگونیِ قشر بندی اجتماعی، و تغییر بافت جمعیتی در ناحیه شرقی جبال در اواخر قرن سوّم و اوایل قرن چهارم، ساکنان منطقه را به احیاء شاهنشاهی ایرانی متمایل ساخته و به حکمرانان دیلمی فرصت داد تا ایده احیاء شاهنشاهی ایرانی را به عنوان راهی برای کسب مقبولیت اجتماعی و در نتیجه تداوم حکومت خود پیگیری کنند.
علمی-پژوهشی
نوشین سخاوت دوست؛ حسین سلطان زاده
چکیده
کاروانسراها و سراهای درون شهری از جمله بناهای تجاری بوده که با وجود ساختاری همانند، از تفاوت‌های کالبدی برخوردار هستند. هدف تحقیق، بررسی تفاوت‌های کالبدی کاروانسراها و سراها با مطالعه نوع کارکرد آنها و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان است. پرسش تحقیق آن است که چگونه نوع کارکرد و موقعیت بانیان در کالبد کاروانسراها و سراها موثر بوده‌است؟پژوهش ...
بیشتر
کاروانسراها و سراهای درون شهری از جمله بناهای تجاری بوده که با وجود ساختاری همانند، از تفاوت‌های کالبدی برخوردار هستند. هدف تحقیق، بررسی تفاوت‌های کالبدی کاروانسراها و سراها با مطالعه نوع کارکرد آنها و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان است. پرسش تحقیق آن است که چگونه نوع کارکرد و موقعیت بانیان در کالبد کاروانسراها و سراها موثر بوده‌است؟پژوهش به سبب جنبه تاریخی، به روش تفسیری-تاریخی انجام شده‌است. بخشی از داده‌ها به صورت میدانی، مصاحبه با تجار قدیمی و بخشی به شکل اسنادی، از متن‌های تاریخی، سفرنامه‌ها و وقفنامه‌ها گردآوری شده‌است. یافته‌های تحقیق بیانگر تاثیر نوع کارکرد و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان بر ساختار کالبدی کاروانسراها و سراها است. بدین‌ترتیب کارکرد باراندازی بر موقعیت ورودی، سطح فضای باز بیشتر، وجود اصطبل، شترخان و حیاط خدمات؛ کارکرد پذیرایی بر حجره‌های اقامت کاروانیان، تجار و بزرگ کاروان از منظر ابعاد، دسترسی به امکانات، موقعیت قرارگیری و سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای نیمه‌باز جهت تعامل کاروانیان و وجود فضاهای خدماتی؛ کارکرد تجاری براساس درجه اهمیت کالای مبادله شده بر ابعاد، موقعیت قرارگیری حجره و فضاهای وابسته به آن چون پستو و انبار، تعریف سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای بسته برای حجره‌های بیشتر و حفظ امنیت، کالبد یکپارچه فضای کارگاهی و اختصاص حجره‌های طبقات بالا به کالاهای سبک یا دفاتر تجار اثرگذار بوده‌است. همچنین جایگاه اجتماعی و سیاسی بانیان سبب کیفیت و گستره تزئینات فضای باز،بسته و نیمه‌باز، تنوع فضاهای خدماتی و تجاری و در نتیجه رونق تجاری سرا و کاروانسرا و تبدیل هشتی به تیمچه شده‌است.
علمی-ترویجی
ابوالحسن فیّاض انوش؛ مهشید سادات اصلاحی؛ متین سادات اصلاحی
چکیده
بررسی موضوعی مانند خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در پی آن است که از رهگذر تعمق در مصادیق نوشیدنی ها و خوردنی ها - که قاعدتاً در حوزه تاریخ خُرد (Microhistory) قرار می گیرد - و نیز با بذل توجه به موضوعات اجتماعی مرتبط با تغذیه -که در حوزه تاریخ کلان (Macrohistory) قرار می‌گیرد - به بررسی تاریخ فرهنگ جامعه تیموری بپردازد. در این مسیر جستجو برای شناسایی ...
بیشتر
بررسی موضوعی مانند خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در پی آن است که از رهگذر تعمق در مصادیق نوشیدنی ها و خوردنی ها - که قاعدتاً در حوزه تاریخ خُرد (Microhistory) قرار می گیرد - و نیز با بذل توجه به موضوعات اجتماعی مرتبط با تغذیه -که در حوزه تاریخ کلان (Macrohistory) قرار می‌گیرد - به بررسی تاریخ فرهنگ جامعه تیموری بپردازد. در این مسیر جستجو برای شناسایی انواع مواد خوردنی و اثری که اختصاصاً با موضوع آشپزی و خوراک در این دوره فراهم شده است می‌تواند راهگشا باشد. این پژوهش درصدد پاسخدهی به این سوال است که وجه تمایز فرهنگ خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در میان زندگی دربار، عامه و خانقاه ها چه بوده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که فرهنگ خوراک و تغذیه تحت تأثیر نحوه زیست قومی و اجتماعی قرار داشت و میتوان نسبتی بین آن برقرار کرد. این پژوهش از خلال نسبتی که میان موضوع خوراک و جلوههای مختلف حیات اجتماعی در این دوره برقرار می کند تلاش دارد تا از ظرفیت های این موضوعات در جهت پرتو افکندن به تاریخ فرهنگ دوره تیموریان بهره گیری کند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است و از شیوة مطالعات کتابخانه‌ای استفاده شده است.
علمی-پژوهشی
سجاد کاظمی؛ علی بحرانی پور
چکیده
غلامان تحت فرمان آلبتکین در حرکت گروهی خویش مستقل از دولت سامانیان به منابع مالی معینی اتکا نداشتند. از اینرو از بدو حرکت و استقرار در شهر غزنه(351ق) منابع مالی مورد نیاز خود را بر پایه نظام غنایم بنا نهادند، منتها گروه های هدف آنان بیشتر از غیرمسلمانان هند بود، که از این منظر به غنیمت گیری آنان مشروعیت دینی نیز می بخشید. این ...
بیشتر
غلامان تحت فرمان آلبتکین در حرکت گروهی خویش مستقل از دولت سامانیان به منابع مالی معینی اتکا نداشتند. از اینرو از بدو حرکت و استقرار در شهر غزنه(351ق) منابع مالی مورد نیاز خود را بر پایه نظام غنایم بنا نهادند، منتها گروه های هدف آنان بیشتر از غیرمسلمانان هند بود، که از این منظر به غنیمت گیری آنان مشروعیت دینی نیز می بخشید. این روند با یک دوره وقفه در دوره چند تن از جانشینان آلبتکین؛ با روی کار آمدن سبکتکین(387ـ 366ق) از سر گرفته شد و در زمان سلطان محمود(421ـ 388ق) به مهترین جز سازنده منابع اقتصادی آنان درآمده بود. سوال اساسی این است که چرا اقتصاد غزنویان در دروه متقدم در جهت اتکا به نظام غنایم سوق داده شد؟ فرض های بدیهی این است که انگیزه های دینی یا به اصطلاح جهاد در راه خدا و گسترش دین اسلام و نیز انگیزه های اقتصادی و غارت ثروت هندوستان در این زمینه اثرگذار بوده است. جستار حاضر با روش توصیف و تحلیل تاریخی ضمن اعتبارسنجی انگیزه های فوق، عامل مهم دیگری، یعنی تغییر در مناسبات زمینداری غزنویان، در نتیجه اصلاحات امیر سبکتکین در ممانعت از اشتغال سپاهیان به زراعت و لغو مالکیت آنان بر زمین را به عنوان عامل بدیل در این زمینه بدست داده است.
علمی-پژوهشی
مراد مرادی مقدم؛ اصغر غفاری واحد
چکیده
بررسی نظام مالیاتی پشتکوه در دورۀ قاجار رهنمون می‌نماید که نظام مالیاتی، مهمترین نقش را در تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی پشتکوه ایفا کرده است. هدف این پژوهش بررسی نقش دوگانه نظام مالیاتی در تداوم حکمرانی والیان پشتکوه و ایجاد امنیت از یک سو و ایجاد تزلزل اجتماعی و امنیتی ناشی از اجحاف در دریافت مالیات از سوی دیگر است. روش پژوهش: ...
بیشتر
بررسی نظام مالیاتی پشتکوه در دورۀ قاجار رهنمون می‌نماید که نظام مالیاتی، مهمترین نقش را در تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی پشتکوه ایفا کرده است. هدف این پژوهش بررسی نقش دوگانه نظام مالیاتی در تداوم حکمرانی والیان پشتکوه و ایجاد امنیت از یک سو و ایجاد تزلزل اجتماعی و امنیتی ناشی از اجحاف در دریافت مالیات از سوی دیگر است. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و داده‌ها با بهره‌گیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای گردآوری و تحلیل شده است. یافته‌ها: مشخص شدن وضعیت نظام مالیاتی حاکم بر پشتکوه در دورۀ قاجار،وجود رابطۀ مستقیم بین پرداخت مالیات از سوی والیان و تداوم حکمرانی آنها و وجود رابطه معنی‌داری بین اجحاف در دریافت مالیات و بروز تزلزل اجتماعی و امنیتی از مهمترین یافته های این پژوهش هستند. نتیجه این پژوهش حاکی از این است که نظام مالیاتی سنگین، تحولات اجتماعی مهمی از قبیل تحمیل فقر و محرومیت به مردم، تحمیل زندگی کوچ‌نشینی، از هم پاشیده شدن طوایف و مهاجرت گسترده رعایای پشتکوه به مناطق همجوار خود بویژه در عراق و ایجاد کلنی‌هایی در نوار مرزی ایران و عراق و در داخل خاک عراق را به دنبال داشت. لذا نظام مالیاتی نقش دوگانه‌ای داشت، از یک طرف پیش برنده ادامة حکمرانی والی و استقرار امنیت در منطقه بود و از طرف دیگر با تحمیل فقر و از هم گسیختن طوایف و مهاجرت آنها باعث تزلزل در انسجام اجتماعی و امنیتی شد.
علمی-ترویجی
تکتم یارمحمدی؛ هوشنگ خسروبیگی
چکیده
چکیده فتوحات مغولان و آغاز حکومت ایلخانی در ایران دوره‌ای از دگرگونی در بیشتر عرصه‌ها را برای ایرانیان رقم زد؛ به این-گونه که ساختار حاکم بر حکومت ایلخانی تحت تاثیر قوانین چینی- مغولی قرار گرفت. یکی از قسمت‌های مهم دیوانسالاری ایران که دستخوش تغییرات گسترده شد، امور مالی و مالیاتی بود. عدم اعتماد مغول‌ها به ایرانیان و اهمیت مسائل ...
بیشتر
چکیده فتوحات مغولان و آغاز حکومت ایلخانی در ایران دوره‌ای از دگرگونی در بیشتر عرصه‌ها را برای ایرانیان رقم زد؛ به این-گونه که ساختار حاکم بر حکومت ایلخانی تحت تاثیر قوانین چینی- مغولی قرار گرفت. یکی از قسمت‌های مهم دیوانسالاری ایران که دستخوش تغییرات گسترده شد، امور مالی و مالیاتی بود. عدم اعتماد مغول‌ها به ایرانیان و اهمیت مسائل مالی، مغولان را مجاب می کرد که مسؤلیت‌های مهم و نظارتی را به مأموران خودی بدهند. بنابراین جایگاه مستوفیان ایرانی نزول کرد و خیلی از آنان به عنوان جمع کنندگان مالیات ایالات، توسط مأموران مغول تحت نظارت کامل بودند. با وسعت یافتن دایره وظایف و امور مربوط به امور مالی و مالیات گیری، کارگزاران ایرانی نقش و حضور بیشتری در تشکیلات استیفا پیدا کردند. به این ترتیب شیوه مغولان در نظام مالیاتی صورتی پیدا کرد که در آن عناصر ایرانی در کنار و تحت نفوذ عناصر ترکی- مغولی قرار گرفتند. بنابراین مساله اصلی این تحقیق، شناسایی تشکیلات مالی و جایگاه مودیان مالیاتی، اختیارات، شرح وظایف و کارکرد آن در دوره مغول در ایران است. چنین به نظر می رسد که با سلطه مغول ها بر ایران و اجرای قوانین مغولی، تغییراتی در نظام مالیاتی ایران به وجود آمد و ورود عناصر و اصطلاحات مغولی در کنار نظام مالی ایرانی- اسلامی در دستور کار قرار گرفت. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد که مغول ها با اجرای اصول و قوانین مغولی در کنار دیوانسالاری ایران که تحت نفوذ خود بود، نظام دوگانه را در سازمان اداری ایران به کار بستند.
