علمی-ترویجی
محمدعلی اکبری؛ محمدحسن پورقنبر
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 1-24
چکیده
این پژوهش به یکی از موضوعات اجتماعی-اقتصادی در تاریخ معاصر ایران یعنی کارکرد اقتصادی نهاد خانواده در نقاط شهری کشور طی دو دهة پایانی حکومت پهلوی، میپردازد. چنانکه سعی شده است تا با تمرکز بر روی برنامه نوسازی حکومت پهلوی دوّم طی دوره زمانی موردنظر، ارتباط و همبستگی این برنامه با تغییر میزان کارکرد اقتصادی خانواده ایرانی را تبیین ...
بیشتر
این پژوهش به یکی از موضوعات اجتماعی-اقتصادی در تاریخ معاصر ایران یعنی کارکرد اقتصادی نهاد خانواده در نقاط شهری کشور طی دو دهة پایانی حکومت پهلوی، میپردازد. چنانکه سعی شده است تا با تمرکز بر روی برنامه نوسازی حکومت پهلوی دوّم طی دوره زمانی موردنظر، ارتباط و همبستگی این برنامه با تغییر میزان کارکرد اقتصادی خانواده ایرانی را تبیین نماید. واکاوی این مسئله، با کاربرد یک نظریه جامعهشناسی یعنی تئوری مدرنیزاسیون، و از طریق روش پژوهش کمّی یعنی مبتنی بر دادههای عمدتاً آماری و عددی انجام گردید، ضمن اینکه شیوه و ابزار گردآوری اطلاعات نیز مطالعه کتابخانه‌ای و اسنادی بوده، که با فیشبرداری و محاسبة ارقام و دادههای خام صورت پذیرفت. یافتههای این تحقیق بیانگر این است، که رابطه منفی و معکوسی میان برنامة نوسازی حکومت پهلوی با کارکرد اقتصادی خانواده طی آن زمان وجود داشت، چنانکه، هرچه دگرگونی اجتماعی-اقتصادی در ایران روند روبه رشد و افزایشی را طی مینمود، کارکرد اقتصادی خانواده سِیر افولی را سپری میکرد.
علمی-ترویجی
نسرین شهریوری؛ شهرام یوسفی فر
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 39-55
چکیده
آبانبارهای وقفی، یکی از تأسیسات عمومی و ضروری شهر تهران در دورۀ قاجار بودهاند که با هدف تأمین آب شرب مردم شهر در محلات مختلف ساخته میشدند. این تأسیسات آبی، بنابر عللی چون انگیزههای واقفان، باورها و اعتقادات مردم، موقعیّت قرارگیریشان در بافت شهری و رجوع افراد مختلف به آنها، در کنار کارکرد اصلی و حیاتی خود، یعنی تأمین ...
بیشتر
آبانبارهای وقفی، یکی از تأسیسات عمومی و ضروری شهر تهران در دورۀ قاجار بودهاند که با هدف تأمین آب شرب مردم شهر در محلات مختلف ساخته میشدند. این تأسیسات آبی، بنابر عللی چون انگیزههای واقفان، باورها و اعتقادات مردم، موقعیّت قرارگیریشان در بافت شهری و رجوع افراد مختلف به آنها، در کنار کارکرد اصلی و حیاتی خود، یعنی تأمین آب شرب مردم، کارکردهای دیگری نیز داشتند. مسالۀ اصلی پژوهش حاضر، بررسی کارکردهای پنهان آبانبارهای عمومی تهران در دورۀ قاجار میباشد. نتیجۀ پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی و با گردآوری دادهها بصورت کتابخانه‌ای- اسنادی و مصاحبه و مشاهدات میدانی، صورت گرفته، نشان میدهد که کارکردهای پنهان آبانبارها، جنبههای گوناگون فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مختلفی داشته که با روحیّات و اعتقادات و سبک زندگی مردم شهر در ارتباط مستقیم بودهاند. این ابنیه گاه کژکارکردهایی نیز مییافتهاند که با نیّت واقفان و هنجارهای جامعه در تعارض بوده است، اما اغلب کارکردهای مثبت داشته‌اند.
علمی-ترویجی
ولی اله قهرمانی اصل؛ میر اسد اله صالحی پناهی؛ ناصر صدقی؛ شهرزاد ساسان پور
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 83-105
چکیده
عصر قاجار عصر تحول علم طب در ایران است. به‌منظور درک و شناخت عوامل مؤثر بر این تحول، این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی عوامل اجتماعی-فرهنگی را مدنظر قرار داده و پرسشی را مطرح نموده است: کدامین عوامل اجتماعی- فرهنگی در تحول طب نوین در ایران عصر قاجار نقش داشته‌اند؟ با این فرض که عوامل اجتماعی-فرهنگی در تحول، رواج ...
بیشتر
عصر قاجار عصر تحول علم طب در ایران است. به‌منظور درک و شناخت عوامل مؤثر بر این تحول، این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی عوامل اجتماعی-فرهنگی را مدنظر قرار داده و پرسشی را مطرح نموده است: کدامین عوامل اجتماعی- فرهنگی در تحول طب نوین در ایران عصر قاجار نقش داشته‌اند؟ با این فرض که عوامل اجتماعی-فرهنگی در تحول، رواج و گسترش طب مدرن دخالت داشته‌اند، مجموعهای از عوامل مانند اعتقاد به برتری نحوهی آموزش نوین، رسوخ تفکر برتری طب مدرن، سهل گیری در برخی مسائل اجتماعی-فرهنگی در کنار عواملی همچو رقابت و برابری نمودن مردم در مراجعه به پزشک خارجی، به رخ کشیدن دارایی و قدرت مورد کنکاش قرار گرفت. برآیند تحقیق ضمن تأیید فرضیه نشان داد که هرکدام از عوامل اجتماعی-فرهنگی در کنار هم و بهاندازهی نیروی خود مؤثر بودهاند.
علمی-ترویجی
حسن زندیه؛ حسین احمدی رهبریان؛ محمد خان احمدی
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 25-38
چکیده
علم پزشکی در عصر ناصری به علت چالشهای سیاسی- اجتماعی اهمیت زیادی پیدا کرد. از یک طرف حاکمان وقت به این فکر افتادند که برای حفظ جمعیت نخبه نظامی و دیوانی، سلامت عمومی در کشور را ارتقا بخشند و از سویی دیگر ورود پزشکان خارجی به ایران، این فکر تقویت شد. به دین ترتیب در حکومت ناصرالدین شاه، علم پزشکی از طریق تأسیس مدرسه دارالفنون، استخدام ...
بیشتر
علم پزشکی در عصر ناصری به علت چالشهای سیاسی- اجتماعی اهمیت زیادی پیدا کرد. از یک طرف حاکمان وقت به این فکر افتادند که برای حفظ جمعیت نخبه نظامی و دیوانی، سلامت عمومی در کشور را ارتقا بخشند و از سویی دیگر ورود پزشکان خارجی به ایران، این فکر تقویت شد. به دین ترتیب در حکومت ناصرالدین شاه، علم پزشکی از طریق تأسیس مدرسه دارالفنون، استخدام پزشکان خارجی و چاپ و نشر کتب طبی توسط پزشکان ایرانی گسترش یافت. پزشکان ایرانی برای درمان بیماران از روشهای بالینی - گیاهی استفاده می کردند، البته آنها با شیوه های علمی جدید غرب نیز آشنا شدند اما عمدتاً به تالیفات در حوزه دفع امراض علاقه مند بودند. این پژوهش با تاکید بر منابع دست اول کتابخانه ای و اسنادی به دنبال آن است که علم طب در دوره ناصری چه جایگاهی در حکومت داشته است و روشهای طبابت پزشکان ایرانی چگونه بوده وآنها به همراه پزشکان خارجی در ایران چه نقشی در رشد علم طب داشته‌اند.
علمی-ترویجی
زهیر صیامیان گرجی؛ عباس احمدوند؛ سمیه شیرین عظیمی
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 57-82
چکیده
تصوف یکی از جریانهای فکری و اجتماعی جوامع مسلمان است که شیوه تفکر و سبک زندگی متفاوتی را ترویج میکند. با آنکه مبانی زهدگرایانه تفکر تصوف عمدتا در پی پرهیز از دنیا و امور دنیوی است، ضرورت تأمین معاش صوفیان و برآوردهکردن هزینههای مهمترین نهاد صوفیه، خانقاه، صوفیان را بر آن داشت به روشهای گوناگون دست به تأمین هزینههای ...
بیشتر
تصوف یکی از جریانهای فکری و اجتماعی جوامع مسلمان است که شیوه تفکر و سبک زندگی متفاوتی را ترویج میکند. با آنکه مبانی زهدگرایانه تفکر تصوف عمدتا در پی پرهیز از دنیا و امور دنیوی است، ضرورت تأمین معاش صوفیان و برآوردهکردن هزینههای مهمترین نهاد صوفیه، خانقاه، صوفیان را بر آن داشت به روشهای گوناگون دست به تأمین هزینههای مورد نیاز خویش بزنند. علیرغم اینکه تصور میشود حمایتهای سازمانی مانند وقف و منابع دولتی پشتوانه اقتصادی طریقتهای تصوف بوده است اما منابع معیشتی آنان قبل از تثبیت جماعتهای صوفی در قالب طریقتها تا قرن ششم هجری هنوز بهطور مستقل موضوع پژوهشی قرار نگرفته است بنابراین با فرض تطابق شیوههای معیشتی صوفیان با نظام فکری تصوف، میتوان پرسید انواع شیوههای غیرسازمانی تأمین نیازهای معیشتی صوفیان از قرن پنجم تا هفتم هجری در ایران قرون میانه چگونه بوده است؟ دستاورد تحقیق که به روش تاریخی انجام شده است نشان میدهد در کنار منابع سازمانی مانند وقف و عطایای حکومتی، منابع معیشتی صوفیان تحت تاثیر ارزشهای دنیاگریزانه تفکر صوفیانه شامل شیوههای مختلفی مانند فتوح، نذور، توکل، هدیه، دریوزگی، زنبیلگردانی میشد که به نظر میرسد میراث سبک زندگی و معیشت اخوانی صوفیان پیش از گسترش خانقاهها و شکلگیری طریقیتهای صوفیان بوده است.
علمی-ترویجی
الهه محبوب فریمانی؛ مهری ادریسی
دوره 6، شماره 1 ، خرداد 1396، صفحه 107-123
چکیده
بررسی دقیق واژگانی که در منابع تاریخی و اسناد آمده، می تواند راهگشای کاربرد آن در بستر زمان باشد. و سیر تغییر و تحولات نظام مربوط به اصطلاح مورد بررسی را روشن سازد. یکی از واژگانی که درمنابع و اسناد در کنار سایر اصطلاحاتی چون اخراجات و تکالیف دیوانی آمده است، استصوابیات یا استصوابی است.
اینکه کلمه مزبور اصطلاح است یا خیر و تغییر ...
بیشتر
بررسی دقیق واژگانی که در منابع تاریخی و اسناد آمده، می تواند راهگشای کاربرد آن در بستر زمان باشد. و سیر تغییر و تحولات نظام مربوط به اصطلاح مورد بررسی را روشن سازد. یکی از واژگانی که درمنابع و اسناد در کنار سایر اصطلاحاتی چون اخراجات و تکالیف دیوانی آمده است، استصوابیات یا استصوابی است.
اینکه کلمه مزبور اصطلاح است یا خیر و تغییر و تحولات معنایی و کاربردی آن در بستر زمان در نظام اداری و مالی ایران به چه صورت بوده، مساله اصلی مقاله است.
این مقاله با روش توصیفی- تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی به کنکاش موضوع مورد بحث می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که با توجه به تغییرات مفهومی استصوابیات در متون، این واژه، غیر از معنی رایج لغوی آن، اصطلاحی در حوزه نظام اداری و مالی ایران بوده که در طول زمان کارکرد آن تغییر یافته است. و به مجموعهای از مالیاتها به ویژه مالیات های غیر رسمی گفته می شود که بیشتر در احکام واگذاری معافیت مالیاتی سیورغالات رواج داشته است. هم چنین به عنوان نوعی هزینه خاص دردفتر توجیهات ثبت می گردید و در دوره قاجار به صورت حواله دیوانی و گونه ای پرداخت مواجب بوده است.
