نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ دانشگاه شهیدبهشتی

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش به یکی از موضوعات اجتماعی-اقتصادی در تاریخ معاصر ایران یعنی کارکرد اقتصادی نهاد خانواده در نقاط شهری کشور طی دو دهة پایانی حکومت پهلوی، می­پردازد. چنان­که سعی شده است تا با تمرکز بر روی برنامه نوسازی حکومت پهلوی دوّم طی دوره زمانی موردنظر، ارتباط و همبستگی این برنامه با تغییر میزان کارکرد اقتصادی خانواده ایرانی را تبیین نماید. واکاوی این مسئله، با کاربرد یک نظریه جامعه­شناسی یعنی تئوری مدرنیزاسیون، و از طریق روش پژوهش کمّی یعنی مبتنی بر داده­های عمدتاً آماری و عددی انجام گردید، ضمن این­که شیوه و ابزار گردآوری اطلاعات نیز مطالعه کتابخانه­ای و اسنادی بوده، که با فیش­برداری و محاسبة ارقام و داده­های خام صورت پذیرفت. یافته­های این تحقیق بیانگر این است، که رابطه منفی و معکوسی میان برنامة نوسازی حکومت پهلوی با کارکرد اقتصادی خانواده طی آن زمان وجود داشت، چنان­که، هرچه دگرگونی اجتماعی-اقتصادی در ایران روند روبه رشد و افزایشی را طی می­نمود، کارکرد اقتصادی خانواده سِیر افولی را سپری می­کرد.

کلیدواژه‌ها

آزادارمکی، تقی(1386). جامعه­شناسی خانواده ایرانی، تهران: سمت.
آصفی، آصفه(2537). زندگی در خانواده، تهران:انتشارات انجمن ملی اولیاومربیان.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا(1386). دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، کتاب­ هفتم، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
اعزازی، شهلا(1376). جامعه­شناسی خانواده، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
امور اقتصادی سازمان برنامه(بی­تا). گزارش مقدماتی برنامه عمرانی سوم ایران از مهر1341تا پایان1346، بی­جا: بی­نا.
بارل، آر.ام(1389). یادداشت­های سیاسی ایران1260-1344،  ج14، ترجمه: افشار امیری، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب.
بالدوین، جورج(1394). برنامه­ریزی و توسعه در ایران، ترجمه: میکائیل عظیمی، تهران: انتشارات علم.
برنامه عمرانی چهارم کشور 1347-1351، تهران: سازمان برنامه، بی­تا.
بوستاک، فرانسیس و جفری جونز(1395). برنامه­ریزی و قدرت در ایران(ابوالحسن ابتهاج و توسعه اقتصادی زیر سلطه شاه)، ترجمه: پازوکی و حبیبی، تهران: کویر.
بهنام، جمشید و شاپور راسخ(1348). مقدمه­ای بر جامعه­شناسی ایران، تهران: خوارزمی.
بیل، جیمز(1371). شیروعقاب، ترجمه: فروزنده برلیان، تهران: فاخته.
پهلوی، محمدرضا(1371). پاسخ به تاریخ، ترجمه: حسین ابوترابیان، تهران: ابوترابیان.
زاهدی، محمدجواد و هوشنگ نایبی(1392). «تبیین جامعه شناختی تاثیر فرایند نوسازی در ساختار خانواده»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، سال شانزدهم، شماره61.
زاهدی، محمدجواد  و عمر خضرنژاد(1392). «نوسازی و فرایند تحول ارزش­ها در حوزه خانواده»، مجله جامعه­شناسی ایران، دوره 14  شماره1.
سازمان برنامه و بودجه(1350). خطوط کلی برنامه عمرانی پنجم ایران 1352-1356، بی­جا: بی­نا، اسفند1350.
سرشماری عمومی نفوس­ومسکن آبانماه1355، کل کشور(جلد صدو هشتادوششم)، سازمان برنامه­وبودجه:مرکز آمار ایران، بی­تا.
روزن­باوم، هایدی(1367). خانواده به منزلة ساختاری در مقابل جامعه، ترجمه: محمدصادق مهدوی، تهران: نشر دانشگاهی.
سوداگر، محمدرضا(1369). رشد روابط سرمایه­داری در ایران(مرحله گسترش)،  تهران: انتشارات شعله اندیشه.
طبیبی، حشمت­­اله(1349). «صنایع خانگی در ایران»، دانشگاه تهران: موسسه مطالعات­وتحقیقات اجتماعی.
گازیوروسکی، مارک(1371). سیاست خارجی امریکا و شاه، ترجمه: فریدون  فاطمی، تهران: مرکز.
گزارش خلاصه سرشماری عمومی کشور ایران در آبانماه 1335، جلد دوم (مشخّصات جمعیّت و خانوار کشور)، وزارت کشور: آمار عمومی، آبانماه1340ش.
لیلاز، سعید(1392). موج دوم تجدد آمرانه در ایران، تهران: نیلوفر.
محمدپور، احمد و دیگران(1388). «سنت، نوسازی و خانواده»، پژوهش زنان، دوره7، شماره4.
مصطفی ابیانه، پروین(2535). «تاثیر مهاجرت در تغییر گرایشهای والدین در جهت امروزی شدن افکار آنان»، دانشگاه تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
نازک­تبار، حسین و دیگران(1394). «تحلیلی بر نوسازی و کارکرد خانواده در استان مازندران»، مطالعات زن و خانواده، دوره3، شماره2.
Baerwald, Friedrich(1955). »The Family as an Economic Unit«, Fordham Law Review,Volume 24, Issue1.
Canning, David & Marc Mitchell, David Bloom.»The Family and Economic Development«, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.194.8310
Goode, William j)1963(. world revolution and family patterns, New York: Free press.
 Kavas, Serap & Arland Thornton)2013(. »Adjustment and Hybridity in Turkish Family Change :Perspectives from Developmental Idealism« . Journal of Family History, Vol 38, Issue 2.