علمی-ترویجی
عبدالرحمن حسنیفر
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 1-27
چکیده
تاریخ سیاسی هر کشوری جلوهگاه عملی آن است. این حوزه سرشار از اطلاعاتی است که میتواند روشمند مورد شناسایی قرارگیرد. یکی از موضوعات مهم آن، تبلور مردم در عرصۀ سیاست است. تبلور مردم یعنی نوع نگاه سیاست و سیاستمداران به مردم و نوع نگاه و رویکرد مردم به سیاست و اصحاب قدرت که خود را در نحوۀ فعالیت و تعامل آن‌ها با یکدیگر در حوزۀ قدرت سیاسی ...
بیشتر
تاریخ سیاسی هر کشوری جلوهگاه عملی آن است. این حوزه سرشار از اطلاعاتی است که میتواند روشمند مورد شناسایی قرارگیرد. یکی از موضوعات مهم آن، تبلور مردم در عرصۀ سیاست است. تبلور مردم یعنی نوع نگاه سیاست و سیاستمداران به مردم و نوع نگاه و رویکرد مردم به سیاست و اصحاب قدرت که خود را در نحوۀ فعالیت و تعامل آن‌ها با یکدیگر در حوزۀ قدرت سیاسی نشان میدهد.
امروزه، موضوع تعامل مردم با قدرت سیاسی از تنوّع بسیاری برخوردار شده و یکی از موضوعات «در حال شدن» بهحساب میآید؛ یعنی، روزبهروز بر ابعاد جدید آن افزوده و تعمیق و تکمیل میشود. با توجه به رویکرد «دورانمحور» با نگاهی به منابع تاریخی میتوان به نمود مردم در تاریخ سیاسی پرداخت. شناسایی جایگاه مردم در تاریخ سیاسی در حوزۀ دانش تاریخ از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار است که بحث روش از الزامات مهم آن است. پرداختن به روش و بررسی موردی آن در این مقاله صورت میگیرد. از یافتههای این پژوهش آن است که در منابع تاریخی و دیگر منابع اندیشهای اجتماعی و سیاسی، در یک تقسیمبندی، دو دوران متفاوت قدیم و جدید در تاریخ سیاسی و اجتماعی مطرح است که مردم در دو جایگاه متفاوت با یکدیگر قرار دارند. جلوهها و نمودهای اجتماعی و سیاسی آن‌ها با توجه به ویژگیهایی چون «آگاهی»، «اراده» و «کنشگری» در دوران جدید نسبت به دوران قدیم، از گستردگی، عمق و تنوّع بیشتری برخوردار است.
علمی-ترویجی
زمانه حسننژاد
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 29-45
چکیده
تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطبهای این صنعت در ایران مطرح کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظهای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهۀ40 خورشیدی داشته است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالشهای متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنشهای ...
بیشتر
تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطبهای این صنعت در ایران مطرح کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظهای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهۀ40 خورشیدی داشته است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالشهای متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنشهای سیاسی مواجه بوده است.
با سقوط سلطنت پهلوی، کارخانجات نساجی مازندران پس از انقلاب اسلامی نیز در سطح محلی به حیات خود ادامه دادند، اما هیچگاه قادر به احیای شکوفایی پیشین خویش نبوده است. در سالهای اخیر، ضعف در عرصههای گوناگون، موجب رو به تعطیلی رفتن این مجموعۀ صنعتی شده است.
درک صحیح از این رویداد، لزوم بررسی عوامل تاریخی رشد این صنعت را در مازندران مطرح میسازد. لذا، این نوشتار در پی آن است که با اتکا بر اسناد و مطبوعات بهجامانده از آن دوران، در کنار منابع تحقیقاتی مکتوب و مصاحبۀ میدانی از شاغلان قدیمی در این صنعت، به بازسازی تاریخی این صنعت محلی و تبیین نقش آن در صنایع ملّی بپردازد.
علمی-ترویجی
عبدالمهدی رجائی
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 47-71
چکیده
حمام‌های عمومی جزئی از زندگی اجتماعی جامعۀ دیروز بودند که با ظهور مدرنیته، مورد اعتراض اصلاحگران جامعه جهت افزایش معیارهای بهداشتی آن در تناسب با زندگی جدید قرار گرفت. یکی از این استانداردها استفاده از دوش به جای خزینه بود. شهرداری‌ها به عنوان متولّی امر با اجبار دولتی حمامیها را موظف به این تغییر می‌کردند. این مبارزه به دلیل ...
بیشتر
حمام‌های عمومی جزئی از زندگی اجتماعی جامعۀ دیروز بودند که با ظهور مدرنیته، مورد اعتراض اصلاحگران جامعه جهت افزایش معیارهای بهداشتی آن در تناسب با زندگی جدید قرار گرفت. یکی از این استانداردها استفاده از دوش به جای خزینه بود. شهرداری‌ها به عنوان متولّی امر با اجبار دولتی حمامیها را موظف به این تغییر می‌کردند. این مبارزه به دلیل مطالبه و خواست بخشی از مراجعان حمام‌ها، که استفاده از دوش را برنمی‌تافتند و خواستار استفاده از خزینه‌ها بودند، بسیار طولانی و پرفرازونشیب گردید، به طوری که از اواسط حکومت رضاشاه تا دهۀ چهل شمسی را دربرگرفت. در این پژوهش با مراجعه به منابع مطبوعاتی آن زمان، اسناد و تاریخ شفاهی سیر این ماجرا در شهر اصفهان به عنوان مورد مطالعه (Case Study) تبیین و تشریح گردیده است.
نتیجه این‌که به واسطۀ جدیت مقامات شهری و نیز خواست عمومی جامعۀ شهرنشین که محصول بالارفتن سطح بهداشت عمومی بود، فرآیند بهداشتیکردن حمام‌های عمومی شکل گرفت. با این حال، تغییرات یادشده چون از آن‌جا که با جنبه‌های فرهنگی جامعه هماهنگی کامل نداشتند، با دورهای طولانی از کشمکش همراه شد و سرانجام، به واسطة بروز تغییرات اساسی در سبک زندگی و معماری خانه‌های شهری ـ که واجد حمام‌های خانگی شدند ـ موضوع حمام‌های عمومی و مسائل وابسته به آن، از حیات اجتماعی شهرها به کناری نهاده شد.
علمی-ترویجی
سید‌محمدرضا سادسی؛ محمدحسن الهی‌زاده
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 73-88
چکیده
جغرافیاى اقتصادى بخشى از جغرافیاى انسانى است که در آن دو عامل انسان و طبیعت در ارتباط با یکدیگر قرار مى‌گیرند و چگونگى بهره‌بردارى انسان از منابع بررسى مى‌شود. این منابع گاهی طبیعی و در مواردی نیز نشأتگرفته از نیازهای مادی انسان هستند که تجارت یا روابط بازرگانی، نمونۀ بارز دستۀ دوم است.
برقراری امنیت راههای تجاری لازمۀ رونق ...
بیشتر
جغرافیاى اقتصادى بخشى از جغرافیاى انسانى است که در آن دو عامل انسان و طبیعت در ارتباط با یکدیگر قرار مى‌گیرند و چگونگى بهره‌بردارى انسان از منابع بررسى مى‌شود. این منابع گاهی طبیعی و در مواردی نیز نشأتگرفته از نیازهای مادی انسان هستند که تجارت یا روابط بازرگانی، نمونۀ بارز دستۀ دوم است.
برقراری امنیت راههای تجاری لازمۀ رونق تجارت در هر منطقه است. حضور فعال نزاریان در قهستان امنیت جادهها را با خطر جدی مواجه کرد؛ این امر در آغاز سلجوقیان و حکام مناطق همجوار را به واکنشهای نظامی و در نهایت تعامل با نزاریان واداشت. ارتباط موجود میان سیاست قلعهگزینی نزاریان در قهستان و درگیریهای مکرر سلجوقیان با آنان، پرسش مطرحشده در پژوهش حاضر است. جواب فرضی به پرسش مطرحشده این است که اختلالی که نزاریان به لطف استحکامات خود در امر تجارت ایجاد می‌کردند، صدمات اقتصادی جبرانناپذیری را بر سلجوقیان وارد میآورد و به دنبال آن، درگیری با نزاریان را امری اجتنابناپذیر میکرد.
علمی-ترویجی
امامعلی شعبانی؛ سعیده جباره
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 89-109
چکیده
حمام، برخلاف تصوّر رایج، صرفاً، مکانی برای نظافت و تطهیر نبوده و با توجه به ظرفیتها و ویژگیهای خود، دارای کارکردهای اجتماعی و حتی سیاسی در تمام تاریخ ایران بوده است. این کارکردها بیانگر این واقعیت است که حمام به عنوان یکی از عوامل اثرگذار در تاریخ تحوّلات اجتماعی ایران، بهویژه در سده‌های میانۀ اسلامی، نقش و جایگاه ...
بیشتر
حمام، برخلاف تصوّر رایج، صرفاً، مکانی برای نظافت و تطهیر نبوده و با توجه به ظرفیتها و ویژگیهای خود، دارای کارکردهای اجتماعی و حتی سیاسی در تمام تاریخ ایران بوده است. این کارکردها بیانگر این واقعیت است که حمام به عنوان یکی از عوامل اثرگذار در تاریخ تحوّلات اجتماعی ایران، بهویژه در سده‌های میانۀ اسلامی، نقش و جایگاه مؤثری داشته است. حال، نوشتار حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از منابع معتبر، در پی پاسخ به این پرسش اساسی بوده است که حمام در قرون میانۀ تاریخ ایران چه کارکردهای اجتماعی داشتهاست. یافتههای پژوهش نیز حکایت از آن دارد که حمام در این دوره، با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی در بافت شهرها و روستاها و در نتیجه به عنوان کانون تجمّع مردم، یکی از مراکز اصلی تعاملات اجتماعی در ابعاد و زمینههای اطلاعرسانی عمومی، وسیلۀ سرشماری عمومی، محل مناظرات و مباحثات فعالیت درمانی و حتی معیار سنجش تشخّص اجتماعی بود.
علمی-ترویجی
عادل شعبانیمقدم؛ مرتضی دهقاننژاد
دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1393، صفحه 111-137
چکیده
از جمله مهمترین تحوّلات تاریخ اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی است. تاریخنویسی ایرانی، بهرغم نقاط قوت خود در تعدّد و تنوّع، به علت بیتوجهی به شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد جدی است، زیرا این حوادث طبیعی نقطۀ شروع بسیاری از تحوّلات تاریخی بوده است. لذا، پژوهش پیش رو میکوشد تا این برش از تاریخ اجتماعی را که منشأ ...
بیشتر
از جمله مهمترین تحوّلات تاریخ اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی است. تاریخنویسی ایرانی، بهرغم نقاط قوت خود در تعدّد و تنوّع، به علت بیتوجهی به شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد جدی است، زیرا این حوادث طبیعی نقطۀ شروع بسیاری از تحوّلات تاریخی بوده است. لذا، پژوهش پیش رو میکوشد تا این برش از تاریخ اجتماعی را که منشأ تحوّلات فراوانی بوده، در دوران حکومت ناصرالدینشاه قاجار (1264 - 1313ق) نمایان سازد.
مسئلۀ محوری پژوهش آن است که سوانح خشکسالی، زلزله و سیل چگونه و به چه میزان نظام اقتصادی عصر ناصرالدینشاه را تحتتأثیر قراردادهاست؟ نزدیکشدن به پاسخهایی برای پرسش اساسی این تحقیق، نیازمند پژوهشی تاریخی با شیوههای توصیفی ـ تحلیلی بوده و شیوۀ گردآوری اطلاعات آن نیز کتابخانهای است. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که این مقطع از تاریخ ایران (1264 - 1313ق) حوادث و سوانح طبیعی زیانبار و مخربی را چون خشکسالی، زلزله و سیل تجربه کرده که خود نتایج و پیامدهای ناگواری مانند قحطی، شیوع بیماریهای فراگیر و کاهش جمعیت را در پی داشته است؛ مهمتر آنکه این بلایای طبیعی تأثیر نسبتاً زیادی در تضعیف نظام اقتصادی و معیشت مردم در دوران ناصری گذاشته است.
