تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه بیرجند

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه بیرجند

چکیده

جغرافیاى اقتصادى بخشى از جغرافیاى انسانى است که در آن دو عامل انسان و طبیعت در ارتباط با یکدیگر قرار مى‌گیرند و چگونگى بهره‌بردارى انسان از منابع بررسى مى‌شود. این منابع گاهی طبیعی و در مواردی نیز نشأت‎گرفته از نیازهای مادی انسان هستند که تجارت یا روابط بازرگانی، نمونۀ بارز دستۀ دوم است.
برقراری امنیت راه‎های تجاری لازمۀ رونق تجارت در هر منطقه است. حضور فعال نزاریان در قهستان امنیت جاده‎ها را با خطر جدی مواجه کرد؛ این امر در آغاز سلجوقیان و حکام مناطق هم‎جوار را به واکنش‎های نظامی و در نهایت تعامل با نزاریان واداشت. ارتباط موجود میان سیاست قلعه‎گزینی نزاریان در قهستان و درگیری‌های مکرر سلجوقیان با آنان، پرسش مطرح‎شده در پژوهش حاضر است. جواب فرضی به پرسش مطرح‎شده این است که اختلالی که نزاریان به لطف استحکامات خود در امر تجارت ایجاد می‎کردند، صدمات اقتصادی جبران‎ناپذیری را بر سلجوقیان وارد می‎آورد و به دنبال آن، درگیری با نزاریان را امری اجتناب‎ناپذیر می‎کرد.

کلیدواژه‌ها

ابن‎حوقل، محمدبن‎علی (1345). صورۀالارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‎ندیم، محمدبن‎اسحاق (1430ق). الفهرست، به اهتمام ایمن فؤاد سید، ج 1، لندن: مؤسسۀ الفرقان للتراث الإسلامی.
ابن‎اثیر، عزالدین (1415ق). الکاملفیالتاریخ، به اهتمام عبدالله القاضی، ج 9، بیروت: دارالکتب علمیه.
ابی‎الفدا، عمادالدین اسماعیل (1325ق). المختصرفیاخبارالبشر، ج 4، قاهره: المطبعۀ الحسینیۀ المصریه.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1347). ممالک و مسالک، ترجمۀ محمدبن‎اسعدبن‎عبدالله تستری، به اهتمام ایرج افشار، تهران: مجموعۀ انتشارات ادبی و تاریخی و موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
اقبال، عباس (1338). وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به کوشش محمدتقی دانش‎پژوه و یحیی ذکاء، تهران: دانشگاه تهران.
بلاذری، احمدبن‎یحیی‎بن‎جابر (1417ق). انسابالاشراف، به اهتمام سهیل زکار و ریاض زرکلی، ج 3، بیروت: دارالفکر.
مارکوپولو (1363). سفرنامه، ترجمۀ منصور سجادی، تهران: گویش.
تاریخ سیستان (1388). تصحیح محمدتقی بهار، تهران: زوار.
جرفادقانی، ناصح‎بن‎ظفر (1357). ترجمۀ تاریخ یمینی، به اهتمام جعفر شعار، تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
جوزجانی، عثمان‎بن‎سراج‎الدین (1342). طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، ج 1و 2، کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
جوینی، عطاملک (1387). تاریخ جهانگشا، تحریر نوین منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1362). تصحیح منوچهر ستوده، تهران: طهوری.
حموی، یاقوت‎ (1397ق). معجمالبلدان، بیروت: دارالصادر.
خرندزی زیدری نسوی، شهاب‎الدین (1384). سیرت جلالالدین منکبرنی، ترجمۀ فارسی از اصل عربی از مترجم مجهول در قرن هفتم هجری، به اهتمام مجتبی مینوی، تهران: علمی فرهنگی.
خواندمیر، غیاث‎الدین‎ (1317). دستورالوزرا، تهران: بی‎نا.
دفتری، فرهاد (1386). تاریخ و عقاید اسماعیلی، ترجمۀ فریدون بدره‎ای، تهران: فرزان روز.
راوندی، محمدبن‎علی (1363). راحۀالصدور و آیۀالسرور در تاریخ آل سلجوق، به اهتمام محمد اقبال، تهران: علمی.
رشیدالدین فضل‎الله همدانی (1388). جامعالتواریخ، به اهتمام محمدتقی دانش‎پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران: علمی و فرهنگی.
علوی حسینی، ابوالمعالی محمدبن‎حسین (1342). بیانالادیان، تصحیح هاشم رضی، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی فراهانی.
العیون والحدائق فی اخبار الحقائق (1871م). تصحیح دی گوئجه. م. ج، ج 3، چاپ لیدن.
فرقانی، محمد فاروق (1381). تاریخ اسماعیلیان قهستان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فرید، یدالله (1366). سیر اندیشه در قلمرو جغرافیاى انسانی، تبریز: دانشگاه تبریز.
کاشانی، جمال‎الدین ابوالقاسم عبدالله (1366). زبدۀالتواریخ، بخش فاطمیان و نزاریان، به اهتمام محمدتقی دانش‎پژوه، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کرمانی، افضل‎الدین (1343). سلجوقیان و غز در کرمان، تحریر محمدبن‎‎ابراهیم خبیصی، به اهتمام محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: طهوری.
کرمانی، افضل‎الدین (1356). عقد العلی للموقف الاعلی، به اهتمام علی محمد عامری نائینی، تهران: روزبهان.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک (1363). تاریخ گردیزی، به اهتمام عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
لسترنج، گای (1383). جغرافیای تاریخی سرزمینهای شرقی خلافت، ترجمۀ محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی.
مستوفی قزوینی، حمدالله (1362 الف). تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مستوفی قزوینی، حمدالله‎ (1362 ب). نزهۀالقلوب، تصحیح گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
مسعودی، ابوالحسن‎علی‎بن‎حسین (۱۳۴7). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، ج 2، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معزی، مریم (1389). «بازنگری در روابط اسماعیلیان و ملوک نیمروز بر پایۀ متنی نویافته»، مطالعات تاریخ اسلام، سال دوم، ش 6.
ملک شاه‎حسین‎بن‎ملک غیاث‎الدین (1389). احیاءالملوک، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: علمی و فرهنگی.
میرخواند، محمدبن‎خاوندشاه‎بن‎محمود (1270ق). روضۀالصفا فی سیرۀالأنبیا و الملوک و الخلفا، چاپ سنگی، تهران: بی‎نا.
نسفی سمرقندی، عمربن‎محمد (1420ق). القند فی ذکر علماء سمرقند، به اهتمام یوسف الهادی، تهران: میراث مکتوب.
نظام‎الملک طوسی (1387). سیاستنامه یا سیرالملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران: علمی و فرهنگی.
ویلی، پیتر (1386). آشیانۀ عقاب، ترجمۀ فریدون بدره‎ای، تهران: فرزان.
هاجسن، مارشال (1387). فرقۀ اسماعیلیه، ترجمۀ فریدون بدره‎ای، تهران: علمی و فرهنگی.