علمی-ترویجی
محمد امیر احمدزاده؛ سعیده جوزجانی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 1-21
چکیده
یکی از مهم ترین منابع تاریخ فرهنگی- اجتماعی ایران، مطالعه داستانهای عامیانه هر دوره تاریخی است. داستان سرایان با توجه به اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زمان خود داستانی را ساخته و پرداخته میکنند؛ در این میان آداب و رسوم و آیینهای زنده و پویای آن دوره خودنمایی میکند. یکی از آیینهای ایرانی که در داستانهای دورههای ...
بیشتر
یکی از مهم ترین منابع تاریخ فرهنگی- اجتماعی ایران، مطالعه داستانهای عامیانه هر دوره تاریخی است. داستان سرایان با توجه به اوضاع سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی زمان خود داستانی را ساخته و پرداخته میکنند؛ در این میان آداب و رسوم و آیینهای زنده و پویای آن دوره خودنمایی میکند. یکی از آیینهای ایرانی که در داستانهای دورههای مختلف تاریخی به وفور دیده میشود، آیین عیاری است. این آیین که از ایران باستان به یادگار مانده است را میتوان در روایتهای شفاهی و داستانهای مکتوب گوناگون در طول تاریخ ایران دید. پژوهش حاضر بر آن است که به این مساله بپردازد که آیین عیاری چگونه در داستان امیر ارسلان بازنمایی شده است. دستاورد تحقیق نشان می دهد که با وجود اینکه از زمان شکل گیری این آیین تا دوره قاجار زمان زیادی گذشته و این آیین کمرنگ شده است؛ اما داستان امیرارسلان که یکی از مشهورترین داستانهای عامیانه نوشته شده در این دوران است، هنوز نشانههایی از آن را در خود جای داده است.
علمی-ترویجی
ولی دین پرست
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 23-38
چکیده
تبریز از دوره ایلخانان به یکی از کانون های مهم تجارت ایران تبدیل شد. هر چند با سقوط ایلخانان وقفه ای در تجارت خارجی این شهر ایجاد گردید، اما بار دیگر تبریز از دوره آق قویونلوها به عنوان کانون مهم تجارت بین شرق و غرب ظاهر شد. تجار از مناطق مختلف شرق و غرب کالاهای تجاری مانند ادویه هند، اقمشه یزدی، سمرقندی، فرنگی، انواع پوست سمور، سنجاب، ...
بیشتر
تبریز از دوره ایلخانان به یکی از کانون های مهم تجارت ایران تبدیل شد. هر چند با سقوط ایلخانان وقفه ای در تجارت خارجی این شهر ایجاد گردید، اما بار دیگر تبریز از دوره آق قویونلوها به عنوان کانون مهم تجارت بین شرق و غرب ظاهر شد. تجار از مناطق مختلف شرق و غرب کالاهای تجاری مانند ادویه هند، اقمشه یزدی، سمرقندی، فرنگی، انواع پوست سمور، سنجاب، قاقم، اجناس چینی نظیر پارچه های کماخ زر دوزی شده، اطلس، مشک، موم، نیل و ابریشم گیلان، مازندران را به این شهر می آوردند. تجار تبریز کالاهای تولید شده ایران را به عثمانی، دشت قپچاق و سایر سرزمین ها صادر می کردند این شهر به بازار بزرگ مبادله کالاهای هندی، چینی، اروپایی، تبدیل شده بود. سیاست های حمایتی سلاطین آق قوینلو زمینه رونق بیشتر تجارت خارجی تبریز را فراهم کرده بود. در نتیجه رونق تجارت، آق قویونلوها از طریق اخذ عوارض گمرکی از کالاهای وارداتی و صادراتی به تبریز درآمد قابل توجهی بدست آورده، تجار، پیشه وران تبریز نیز در مبالات تجاری با کسب درآمد به رفاه اقتصادی دست یافته بودند. بررسی جایگاه تبریز در تجارت خارجی و عواید حاصل از آن موضوع بحث این مقاله است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد تاریخی به شیوه تحلیلی و توصیفی به تبیین موضوع پرداخته شده است. حاکمان آق قویونلوها به عواید فراوان حاصل از تجارت پی برده بودند زمینه های رونق تجارت خارجی را فراهم نموده و در نتیجه تبریز در تجارت بین الملل از جایگاه ویژه ای برخوردار گردید.
علمی-ترویجی
محمدابراهیم زارعی؛ مصطفی رضائی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 39-61
چکیده
دشت همدان ـ بهار از دیرباز به لحاظ ویژگیهای جغرافیایی و استراتژیکی، دارای الگوهای اقتصادی خاص و متفاوتی نسبت به مناطق پیرامون خود بوده است. توجه به همدان از سوی حکام در دوره سلاجقه نیز، نشان از اهمیت آن به‌واسطه جایگاه خاص آن در ایالت جبال داشته است. مقاله پیش رو به بررسی مهم‌ترین الگوهای معیشتی حاکم بر دشت همدان ـ بهار و تأثیر راه‌های ...
بیشتر
دشت همدان ـ بهار از دیرباز به لحاظ ویژگیهای جغرافیایی و استراتژیکی، دارای الگوهای اقتصادی خاص و متفاوتی نسبت به مناطق پیرامون خود بوده است. توجه به همدان از سوی حکام در دوره سلاجقه نیز، نشان از اهمیت آن به‌واسطه جایگاه خاص آن در ایالت جبال داشته است. مقاله پیش رو به بررسی مهم‌ترین الگوهای معیشتی حاکم بر دشت همدان ـ بهار و تأثیر راه‌های ارتباطی و عوامل زیستمحیطی بر اقتصاد این منطقه، میپردازد. پژوهش حاضر با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای (بررسی متون جغرافیایی و تاریخی دستاول دوره اسلامی)، با ماهیت تحقیقات تاریخی و با روش توصیفی ـ تحلیلی به تبیین وضعیت اقتصادی همدان از قرن سوم تا سیزدهم هجری پرداخته است. نتایج تحقیق نشان میدهد که وجود دو فاکتور اساسی از جمله وضعیت زیستمحیطی مساعد (آبوهوای معتدل کوهستانی با خاک حاصلخیز) و دیگر قرار گرفتن همدان بر سر مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی شرق به غرب و بالعکس، به ترتیب عاملی بر کشت و فراوانی انواع محصولات کشاورزی و نیز حضور بازرگانان و تجار داخلی و خارجی در این شهر بوده است که بهتبع آن، رونق اقتصادی این منطقه را به دنبال داشته است.
علمی-ترویجی
سمیه سادات شفیعی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 63-84
چکیده
نظر به اهمیت موضوع آموزش زنان در نزد کنشگران زن فعال در عرصه مطبوعاتی عصر مشروطه، مقاله حاضر بر حسب متون زن نوشته در روزنامه ایران نو، میکوشد نمایی از جایگاه و وضعیت زنان در فضای اجتماعی، فرهنگی آن دوره ارائه داده و با بکارگیری تکنیک تحلیل محتوای کمی کیفی پرسشهای ذیل را پاسخ دهد: ویژگیهای روزنامه نگارانه متون زن نوشته در روزنامه ...
بیشتر
نظر به اهمیت موضوع آموزش زنان در نزد کنشگران زن فعال در عرصه مطبوعاتی عصر مشروطه، مقاله حاضر بر حسب متون زن نوشته در روزنامه ایران نو، میکوشد نمایی از جایگاه و وضعیت زنان در فضای اجتماعی، فرهنگی آن دوره ارائه داده و با بکارگیری تکنیک تحلیل محتوای کمی کیفی پرسشهای ذیل را پاسخ دهد: ویژگیهای روزنامه نگارانه متون زن نوشته در روزنامه ایران نو چیست؟ زنان نویسنده مکتوبات چه نمایی از وضعیت زنان زمانه خود به مخاطب ارائه میدهند؟ این زنان در خلال نامهها از چه استدلالهایی در حمایت از لزوم ارائه آموزش جدید برای زنان کمک میگیرند؟ آیا میتوان سنخبندی از این استدلالها به دست داد؟ یافتهها نشان میدهد زنان پیشرو و فرهیخته در پرتوی فضای آکنده از ارزشهای جدید مشروطیت از ابزار رسانهای نوینی چون روزنامه مشهور، حرفه ای و ترقی خواهی چون ایران نو برای بیان وضعیت اسف بار زنان و نیز استدلالهایی در دفاع از لزوم آموزش زنان و برونرفت از وضعیت مذکور شامل بهبود کیفیت فرزندپروری در ابعاد سلامت جسمی و تربیتی، تدبیر منزل و ترقی کشور سود جستهاند. آنان با تکیه بر انتظارات نقش مادری و همسری و از منظری راهبردی در بلند مدت، با مخاطب قرار دادن جامعه و خصوصا مردان علاوه بر زنان فی نفسه، تغییری بنیادی در وضعیت آنان و بطور کلی جامعه را انتظار دارند که پیشرفت و تعالی واقعی ایران را با خود به همراه دارد.
علمی-ترویجی
حسین کوهستانی اندرزی؛ جواد نیستانی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 85-104
چکیده
شناخت از توس دوران اسلامی به ویژه از قرن چهارم تا هشتم ه.ق مطلوب است اما این اطلاعات در مورد توس دوره ساسانی و اوایل اسلام بخصوص در مورد تاثیرات ساختار سیاسی– اجتماعی بر مکانیت و مکان گزینی شهر بسیار مبهم و تاریک است دراین پژوهش به منظور بررسی روندعوامل موثر در سکونت این شهر مهم دوران ساسانی و اوایل اسلام سعی شده است متون تاریخی معتبر ...
بیشتر
شناخت از توس دوران اسلامی به ویژه از قرن چهارم تا هشتم ه.ق مطلوب است اما این اطلاعات در مورد توس دوره ساسانی و اوایل اسلام بخصوص در مورد تاثیرات ساختار سیاسی– اجتماعی بر مکانیت و مکان گزینی شهر بسیار مبهم و تاریک است دراین پژوهش به منظور بررسی روندعوامل موثر در سکونت این شهر مهم دوران ساسانی و اوایل اسلام سعی شده است متون تاریخی معتبر ، بررسهای محوطه های ساسانی دشت توس و همچنین بررسی نظریات محققان معاصر مورد تاکید قرار گیرد با بررسی این منابع و مواد مطالعاتی میتوان نتیجه گیری کرد توس دوره ساسانی همانند توس دوره اسلامی از یک تمرکز شهری واحد برخوردار نیست وبه همین خاطر مورخین و محققین نتوانسته اند تعریفی جامع از شکل و محدوده شهری توس در دوران مختلف ارائه نمایند از سویی ساختار معماری شهر با در نظر گرفتن حکومت کنارنگیان و حملات مداوم اقوام مهاجم شرقی تحت تاثیر معماری نظامی و تدافعی بود و به همین علت سوای سکونتگاههای عموم افراد استحکامات دفاعی ساخته میشد که نمونه آنها دردشت توس صید آباد و شهر خراب است با ورود مسلمانان به ایران، کنارنگیان با مسلمانان صلح و در نتیجه بسیاری از این قلعه ها در آغاز دوران اسلامی به حیات خود ادامه می دهد تا این که در قرن سوم وچهارم با شکل گیری تابران، محلهای استقرار کنارنگیان در دوره ساسانی متروک و شهرهای نوغان و تابران رونق میگیرد.
علمی-ترویجی
علیرضا ملایی توانی
دوره 7، شماره 2 ، اسفند 1397، صفحه 105-126
چکیده
امروزه پس از سرخوردگی از تخصصگرائی افراطی و ظهور خلاءهای بزرگ در مرز دانشهای مختلف، مطالعات بینرشتهای رونق فزایندهای یافته است. اکنون در پرتو این نوع مطالعات میتوان پیوندهای عمیقی میان رشتۀ تاریخ و رشتههای دیگر علوم انسانی به ویژه با علوم اجتماعی از نظر موضوعی، معرفتی و روشی برقرار کرد. تا چند دهه پس از تأسیس رشته ...
بیشتر
امروزه پس از سرخوردگی از تخصصگرائی افراطی و ظهور خلاءهای بزرگ در مرز دانشهای مختلف، مطالعات بینرشتهای رونق فزایندهای یافته است. اکنون در پرتو این نوع مطالعات میتوان پیوندهای عمیقی میان رشتۀ تاریخ و رشتههای دیگر علوم انسانی به ویژه با علوم اجتماعی از نظر موضوعی، معرفتی و روشی برقرار کرد. تا چند دهه پس از تأسیس رشته تاریخ هیچ درسی با رویکرد تاریخ اجتماعی به درون برنامههای آموزشی رشتۀ تاریخ راه نیافت. بنابراین، مساله این است که تعاملات دانش تاریخ با علوم اجتماعی در برنامۀ آموزشی دورۀ کارشناسی رشتۀ تاریخ از ابتدا تا کنون چگونه نگریسته شده و این تعامل در گذر زمان چگونه تحول یافته و چه عواملی در شکل دادن به آن مؤثر بوده است؟ نگارنده با روش توصیفی- تبیینی میکوشد نسبت دانش تاریخ و دانش اجتماعی را از حیث کاربست مفاهیم و مباحث خاص علوم اجتماعی در سرفصلهای برنامهی آموزشی رشتهی تاریخ مورد ارزیابی قرار دهد و با سنجش و تحلیل بسامد این مفاهیم، جنبهای از این تعامل را نشان دهد. نتیجۀ این تحقیق گویای آن است که جایگاه دانش اجتماعی در روند برنامهریزی آموزشی رشتهی تاریخ به ویژه پس از استقلالش از جغرافیا تا امروز در پی هر بازنگری همواره روندی رو به رشد یافته است چنانکه در آخرین بازنگری که در سال 1375 صورت گرفت حجم درسهای همپیوند با دانش اجتماعی و کاربرد واژگان و مفاهیم علوم اجتماعی به بالاترین حد افزایش یافت.
