تاریخ اجتماعی در تاریخ‌نگاری عصر قاجار مطالعه‌ی موردی: تاریخ‌نگاری ناظم‌الاسلام کرمانی

وفایی مهر, غلامرضا; شرفی, محبوبه

doi:10.30465/sehs.2023.44363.1888

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری گروه تاریخ،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد یادگار امام خمینی(ره)شهر ری،تهران،ایران

² دانشیار گروه تاریخ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران ، ایران.

https://doi.org/10.30465/sehs.2023.44363.1888

چکیده

ناظم‌الاسلام کرمانی نقش عمده‌ای در تاریخ‌نگاری عصر مشروطه داشته و جزو اندیشمندان نوگرا و مشروطه‌خواه است. شغل روزنامه نگاری مورخ عامل مهمی است تا وی از نزدیک در روند حوادث منجر به پیروزی مشروطیت قرار گیرد و در کتاب خویش به گزارش رویدادهای سیاسی و اجتماعی از زمان ناصرالدین شاه تا سیزده‌ی رجب سال 1327هـ.ق بپردازد. مقاله حاضر با روش تاریخی سعی در بازتاب بینش اجتماعی ناظم‌الاسلام کرمانی در تاریخ‌نگاری وی دارد.برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش اجتماعی مورخ چه تاثیری در روش تاریخی وی در بازتاب رویداد مشروطیت خواهی و تحولات بعد از آن داشته است؟ نمودهای بینش اجتماعی در تاریخنگاری ناظم الاسلام کدام است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که موضوع، محور بودن توده در بینش تاریخی مورخ ودر نتیجه توجه وی به نهاد اجتماع و مردم،تاریخ‌نگاری او راازتاریخ نگاری‌های پیش از خود تاحدودی متمایز ساخته است.در حقیقت مورخ تلاش نموده است تا با بازتاب حیات اجتماعی جامعه در حوزه های مختلف زیستی، تاریخ‌نگاری خود را به تاریخ‌نگاری اجتماعی نزدیک‌تر سازد.

واژه‌ های کلیدی: تاریخ نگاری،تاریخ اجتماعی،مشروطیت، ناظم‌الاسلام کرمانی.

کلیدواژه‌ها

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1376). مقالاتی در جامعهشناسی سیاسی ایران، ترجمۀ سهیلا ترابی فارسانی، تهران، شیرازی.

آدمیت، فریدون (1346). اندیشههای میرزا آقا خان کرمانی، تهران، -طهوری.

آدمیت، فریدون (1349). اندیشه‎های میرزا فتحعلی خان آخوند زاده، تهران، خوارزمی.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی (1345). روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، امیرکبیر.

انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، ج 3، تهران، سخن.

برک،پیتر(1381). تاریخ و نظریه اجتماعی،غلامرضا جمشیدیها،تهران،انتشارات دانشگاه تهران.

پولارد، سیدنی (1354). اندیشۀ ترقی و تاریخ جامعه، ترجمۀ حسین اسدپور پیرانفر، تهران، امیرکبیر.

رضوی، ابوالفضل و شهرام رهنما (1396). «چیستی، خاستگاه و علل برآمدن تاریخ اجتماعی»، فصلنامۀ علمی

پژوهشی تاریخ اسلام، س 18، ش مسلسل 69، ش 1، ص 56 - 85..

شرفی،محبوبه (1392).زندگی،زمانه و تاریخ نگاری وصاف شیرازی،تهران،پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.

شمیم، علی اصغر (1376). ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، افکار.

کافی، محمد (1392). جامعه شناسی تاریخی (مبانی، مفاهیم و نظریهها،. قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

کرمانی، میرزا آقاخان (1395). آئینه اسکندری، تهران، دنیای کتاب .

کرمانی، میرزا آقاخان (2000 م). سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، اسن (آلمان)، نیما.

کریمی،حسین (1360)فلسفه نظری تاریخ،تهران، گروه جهاد دانشگاهی.

مجتهدی، کریم (1380). فلسفۀ تاریخ، تهران، سروش.

مدرسِ چهاردهی، مرتضی (1381). سید جمال‎الدین اسدآبادی و اندیشه‎های او، تهران، امیرکبیر.

ملکالمورخین، غلامحسین (1386). مرآت الوقایع مظفری، تصحیح عبدالحسین نوایی، ج 2، تهران، میراث مکتوب.

موسی پور، ابراهیم (پاییز و زمستان 1386). «تاریخ اجتماعی: رویکردهای نوین به مطالعات تاریخی». مجلۀ تاریخ و تمدن اسلامی، دورۀ 3، ش 2، ش 6، ص 141 - 155.

ناظم‌الاسلام کرمانی، میرزا محمد (1387). تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، ج 1 ـ 3، تهران، امیرکبیر.

ناظم‌الاسلام کرمانی، میرزا محمد (1357). تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش علی اکبر سعیدی سیرجانی، ج 4 ـ 5، تهران، امیرکبیر.

نراقی، احسان (1379). علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن، تهران، فروزان.

هچ،جن (1390). ((تاریخ اجتماعی))،حسن زندیه.فصلنامه تاریخ اسلام ،س12،ش اول و دوم،مسلسل46-45،ص161-182

Breisach,Ernst,(1995). Historyiograpey:Ancient.Medieval and Modern.university of chcago press.CHCAGO

Stearans, Pe‌‌ter N, (1993).Encyclopia of Social History. Routledge. NEY YORK