نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• سید حسن شجاعی دیوکلائی ¹
• جواد کیا ²
• امامعلی شعبانی ²
• رضا شجری قاسم خیلی ³

¹ گروه تاریخ. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران

² گروه تاریخ. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی. دانشگاه مازندران. بابلسر. ایران.

³ عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه مازندران

چکیده

ایجاد مدارس نظامیه با اهداف سیاسی و مذهبی خاص آن بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص این مدارس را به سمت سوی بررسی اهداف و کارکردهای این مدارس سوق داد. در حالی که تأسیس این مدارس با اجزا متعدد آن نیازمند منابع مالی زیاد بود؛ جنبه‌های اقتصادی مدارس نظامیه از جمله تأمین منابع مالی آن و عوامل موثر در تأمین این منابع مالی مخصوصاً نقش و عملکرد خواجه در انجام این مهم کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی نقش و عملکرد خواجه‌نظام‌الملک در تأمین منابه مالی مدارس نظامیه است و برای تحقق این مهم این پژوهش درصدد است تا با روش تحقیق تاریخی به طرح و پاسخ‌گوئی این پرسش بپرازد که نقش خواجه نظام‌الملک در تامین منابع مالی نظامیه‌ها چه بود و برای تحقق این مهم خواجه از چه منابعی بهره‌ برد؟

یافتته‌های تحقیق نشان می‌دهد که خواجه نظام‌الملک به شکل مستقیم مانند خرید زمین و ساخت بنای مدارس، پرداخت حقوق و تأمین معاش اساتید و طلاب مدارس و خرید و وقف برخی اماکن مانند حمام‌ها و بازارها برای درآمدزایی و استفاد اصحاب نظامیه‌ها و شکل غیرمستقیم مانند تشویق رجال دیوانی، امرای نظامی، خاندان‌های متنفذ و متمکن به اعطای کمک‌های مالی نقد و غیر نقدی به مدارس نظامیه و متقاعد کردن آلپ‌ارسلان به تخصیص عشر خاصه سلطانی به مدارس نظامیه به تأمین منابع مالی این مدارس اقدام کرد.

کلیدواژه‌ها

• خواجه نظام الملک
• مدارس نظامیه
• هزینه
• منابع مالی