نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

• حمید حاجیان‎پور ¹
• هادی پیروزان ²

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

² دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه شیراز

چکیده

سلسلۀ صوفیانۀ قادری بعد از تأسیس در نیمۀ دوم قرن ششم هجری، از معروف‌ترین طرایق صوفیانه شد و فضای اجتماعیِ بخش قابل‎توجهی از جامعه را تحت‎تأثیر آموزه‌های اجتماعی ـ فرهنگی خود قرار داد. روند رو به‎ گسترش این طریقت در ابعاد اجتماعی، تا قرن نهم هجری در ایران و حتی کشورهایی چون هند ادامه یافت؛ اما، با ترویج مذهب تشیع در ایران روند محوشدن این طریقت از ساختار اجتماعی و فرهنگی رقم خورد.
در مقالة حاضر ابعاد نفوذ اجتماعی این سلسلۀ صوفیانه بر جامعه بررسی می‌شود و همچنین به این مسئله پرداخته می‌شود که چرا و تحت چه شرایطی از قرن نهم هجری تا عصر صفوی، این سلسلۀ صوفیانه جایگاه اجتماعی خود را در جامعۀ ایران از‎دست‎‎داد؟ در این مقاله با روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع اصلی و طریقتی، به بررسی موضوع پرداخته و تلاش شده است یافته‎های نوین ارائه دهد.
بر اساس یافته‌های تحقیق، این سلسله در طول حیات خویش سه دورۀ متمایز از یکدیگر را تا پایان عصر صفوی، به منظور حفظ نفوذ اجتماعی خویش در جامعه از سرگذراند. در دورۀ نخست (از بدو شکل‌گیری تا پیش از تهاجم مغول) ، سلسلۀ قادریه با تأکید بیشتر بر جنبۀ فقاهتی، توانست در جامعه، به ویژه نزد اصناف، جایگاه ویژه‌ای به‎دست‎آورد. در دورۀ دوم پس از تهاجم مغول، سلسلۀ قادریه تغییراتی در مشی طریقتی، با تأکید بیشتر بر جنبۀ صوفیانه ایجاد کرد، دورۀ سوم (از قرن نهم هجری به بعد) که هم‌زمان با مطرح‎شدن تشیع و فرقه‌های منجی‌گرا بود، قادریه رفته‎رفته پایگاه اجتماعی خود را از‎دست‎داد و با اعمال سیاست‌های ضد تسنن و تصوف صفوی کاملاً محو شد.

کلیدواژه‌ها

• اصناف
• تصوف
• هند
• فقیهان
• تشیع

عنوان مقاله [English]

Social Position of Qadiriyya Sufi Order since Its Foundation till the Fall of Safavid Empire

نویسندگان [English]

• Hamid Hajianpour ¹
• Hadi Pirouzan ²

¹ Associate Professor History, Shiraz University

² Ph.D student, Shiraz University

چکیده [English]

Founded in the second half of the sixth century AH, Qadiriyya Sufi order managed to present itself as one of the most important Sufi orders of the time and bring a considerable part of the society under its influence in a short time. This trend continued till ninth century AH in Iran and even in India; however, Safavid support of Shia Islam led to its massive structural and cultural decline.
This paper uses a descriptive-analytical research method and taps primary sources to examine this issue and present new findings. The findings suggested that Qadiriyya Sufi order went through three distinct periods till the fall of the Safavid Empire. In the first period which began in the mid-sixth century AH and ended before the Mongol invasion, Qadiriyya Sufi order managed to win a special position in the community and even among the shopkeepers thanks to its emphasis on jurisprudence. During the second period, it made some changes in its practice and sough to maintain its position through Sufi orientations. In the final period which began in the ninth century AH and continued till the fall of the Safavid Empire, it lost its social position and suffered absolute decline due to Safavid support of Shia Islam and its sects and orders.

کلیدواژه‌ها [English]

• shopkeepers
• Sufism
• India
• Jurists
• Shia Islam