نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه فرهنگیان، خرم آباد، ایران
چکیده
قالیبافی به عنوان یکی از صنایع دستی کهن، گرچه پیشینهای سه هزار ساله در تاریخ ایران دارد، اما این تنها در دهههای پایانی سده نوزدهم بود که به یک کالای مهم بازرگانی تبدیل شد و شهرتی جهانی به دست آورد. علت آن، قرار گرفتن ایران در مدار نظام اقتصاد جهانی و راه یافتن قالی به بازراهای مهم اروپایی بود. بنابراین، از این زمان به بعد به همان میزان که بر اهمیت این کالا در اقتصاد ایران افزوده میشد، تولید و تجارت آن نیز بیشتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی بازراهای بینالمللی قرار میگرفت. این جستار به دنبال این پرسش است که تحولات مهم اقتصاد جهانی در فاصلۀ جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 چه تأثیراتی بر تولید و تجارت صنعت قالی ایران داشت؟ این مقاله با روش کتابخانهای و با تحلیل اسناد و دادههای بازرگانی این دوره میکوشد تا تصویر روشنی از جایگاه قالی ایران در بازارهای جهانی به دست داده و تأثیر مسائل بینالمللی و رقابتهای میان کشورهای تولید کنننده در نوسان تولید و تجارت آن از جنگ جهانی یکم تا آغاز بحران اقتصادی 1930 ارائه نماید. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که جنگ جهانی یکم به شدت برکاهش تقاضای جهانی، و درنتیجه کاهش تولید قالی و بیکاری در ایران اثر گذاشت. با رشد اقتصاد جهانی در سالهای 1302 تا 1308 تولید و صادرات قالی ایران رشد چشمگیری یافت، اما با افزایش میزان تولید کشورهای رقیب مانند چین و ترکیه، جایگاه قالی ایران در بازار جهانی تنگتر شد. در مقابل، دولت ایران در دوره رضا شاه با آگاهی از اهمیت قالی به عنوان یک منبع مهم ارز آور برای کشور، به شیوههای مختلف میکوشید تا صادرات آن را توسعه داده و بر پیامدهای منفی نظام بینالملل و کاهش صادرات آن مقابله کند.
کلیدواژه‌ها
)