نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

• حمید حاجیان‌پور ¹
• اکبر حکیمی‌پور ²

¹ استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شیراز (نویسندة مسئول)

² دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه شیراز

چکیده

ساختار اجتماعی ایرانِ عصر صفوی، با تأثیرپذیری از سیاست‌های پادشاهان صفوی، دیگر پذیرای تحرکات سیاسی ـ اجتماعی طرایق صوفیانه نبود. طریقت نوربخشیه با مشاهدة حرکت صوفیان صفوی از محراب به‌جانب تخت سلطنت، تداوم محبوبیت و آزادی عمل اجتماعی خویش را در خطر دید. مرشدان نوربخشی تقریباً هم‌زمان با صفویان، به‌منزلة یک طریقت صوفیانة شیعه‌مذهب، در قلمرو تیموریان اعلام موجودیت سیاسی کردند، اما درادامه نتوانستند هم‌چون صفویان به قدرت سیاسی دست یابند. بنابراین در برابر تشیع سیاسی و عوام‌پسند صفویان ناگزیر شدند رویکردهای مختلفی را در زمینه‌های اجتماعی اتخاذ کنند. تا بدین وسیله سلسلة مذهبی خویش را حفظ کرده و با چشم امید به آینده مترصد فرصتی برای تبدیل طریقت خود به سلطنت باشند.
تحقیق حاضر با بهره‌گیری از شیوة پژوهش کتاب‌خانه‌ای و تحلیلی درصدد بررسی ابعاد گوناگون زمینه‌های حضور مرشدان نوربخشی در جامعة عصر صفوی و نیز کارکردهای اجتماعی آنان در این دوران است. به‌نظر می‌رسد پس از تشکیل حکومت صفویه، پادشاهان این سلسله دیگر نمی‌توانستند فعالیت سیاسی، اجتماعی، و مذهبی طرایق صوفیانه را ببینند. لذا از هر فرصتی برای سرکوب سلسله‌های مذهبی حاضر در قلمرو خود بهره می‌بردند. درمقابل، طریقت نوربخشیه، بسان دیگر سلسله‌های مذهبی، به‌سبب ناتوانی نظامی و مالی نسبت به شاهان صفوی با استفاده از توانایی‌های گوناگون اجتماعی خود نظیر اعتقاد به تشیع به‌منزلة مذهب رسمی کشور، ادعای داشتن کرامات، فراگیری دانش طب و بهره‌گیری از آن برای حضور پررنگ‌تر در جامعه، سرودن اشعار در زمینه‌های گوناگون، و ... در تداوم حیات اجتماعی و سیاسی طریقت خود، به امید دست‌یابی به شرایط بهتر، می‌کوشیدند.

کلیدواژه‌ها

• طریقت نوربخشیه
• تیموریان
• صفویان
• تصوف
• تشیع

عنوان مقاله [English]

Social Functions Nurbakhshieh Path from Start to Safavid

نویسندگان [English]

• Hamid Hajian Pour ¹
• Akbar Hakimi Pour ²

¹ Assistant Professor, History in University of Shiraz

² Ph.D Student of History in University of Shiraz

چکیده [English]

Iran’s Safavid social structure affected the politics of the Safavid kings, more receptive to political movements-Social Trayq not mystical. Safavi Sufi brotherhoods Nurbakhshieh move the view of the altar to the throne, his continuing popularity and social freedom were in danger. Master Nurbakhsh, although almost simultaneously with the Shiite Safavid Sufi brotherhoods as a political entity was declared in the Timurid territory, but could not continue as the Safavids to achieve political power. Thus the political and public-friendly Shia Safavids were forced to adopt many approaches in the social field. Thereby retaining their religious hierarchy and hope for the future with an opportunity to reach into his path to the throne. This research utilizes a library of research and analytical approach seeks to review various areas of the Master Nourbakhsh Safavid society and their social functions is in this period. Seems to form a government after the Safavid dynasty of kings that refuse to see the activities of other political, social, religious and not from other Sufi Trayq. So every opportunity to suppress the religious hierarchy in their territory, they took advantage. In contrast, religious creed Nurbakhshieh like the other series due to financial and military weakness of the Safavid kings used their various abilities, such as belief in Islam as the official religion of the country, claim to greatness, knowledge acquisition and utilization of Medicine for more presence in the community, writing poems in various fields and ... Continuing social and political life in their path, hoping to achieve better conditions tried.

کلیدواژه‌ها [English]

• path Nurbakhshieh
• Timurid
• SAFAVID
• Sufism
• Shi'ism