نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تبریز

چکیده

تبریز از دوره ایلخانان به یکی از کانون های مهم تجارت ایران تبدیل شد. هر چند با سقوط ایلخانان وقفه ای در تجارت خارجی این شهر ایجاد گردید، اما بار دیگر تبریز از دوره آق قویونلوها به عنوان کانون مهم تجارت بین شرق و غرب ظاهر شد. تجار از مناطق مختلف شرق و غرب کالاهای تجاری مانند ادویه هند، اقمشه یزدی، سمرقندی، فرنگی، انواع پوست سمور، سنجاب، قاقم، اجناس چینی نظیر پارچه های کماخ زر دوزی شده، اطلس، مشک، موم، نیل و ابریشم گیلان، مازندران را به این شهر می آوردند. تجار تبریز کالاهای تولید شده ایران را به عثمانی، دشت قپچاق و سایر سرزمین ها صادر می کردند این شهر به بازار بزرگ مبادله کالاهای هندی، چینی، اروپایی، تبدیل شده بود. سیاست های حمایتی سلاطین آق قوینلو زمینه رونق بیشتر تجارت خارجی تبریز را فراهم کرده بود. در نتیجه رونق تجارت، آق قویونلوها از طریق اخذ عوارض گمرکی از کالاهای وارداتی و صادراتی به تبریز درآمد قابل توجهی بدست آورده، تجار، پیشه وران تبریز نیز در مبالات تجاری با کسب درآمد به رفاه اقتصادی دست یافته بودند.
بررسی جایگاه تبریز در تجارت خارجی و عواید حاصل از آن موضوع بحث این مقاله است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد تاریخی به شیوه تحلیلی و توصیفی به تبیین موضوع پرداخته شده است. حاکمان آق قویونلوها به عواید فراوان حاصل از تجارت پی برده بودند زمینه های رونق تجارت خارجی را فراهم نموده و در نتیجه تبریز در تجارت بین الملل از جایگاه ویژه ای برخوردار گردید.

کلیدواژه‌ها

اقبال آشتیانی، عباس( 1380)، تاریخ مغول و اوایل ایام تیموری، جلد اول، تهران: نشر نامک، چاپ.
باربارو و دیگران(1381)، سفرنامه های ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی، چ1.
بارتلد، ویلهم(1377)، جغرافیای تاریخی ایران، با ویراستاری و مقدمه کلمنت ادموند بوزورث، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم(1348، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران، نشر صفی علیشاه.
جوادی، حسن،(1378)، ایران از دیده سیاحان اروپایی از قدیم ترین ایام تا اوایل دوره صفویه، تهران: نشر بوته.
حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله(1380)، زبده التواریخ، ج1، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دانشگاه تهران(1352)، اسناد مربوط به روابط تاریخی ایران و جمهوری ونیز از دوره ایلخانان تا عصر صفوی، انتشارات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران.
رضوی، سید ابوالفضل، (1388)، راههای تجاری درون زمینی در عصر ایلخانان، مسکویه، س2، ش 6، بهار 1388.
کربلائی تبریزی، حافظ حسین(1344)، روضات الجنان و جنات الجنان، ج1، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کلاویخو، گونزالز(1374)،سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چ3.
لسترنج، گای(1386)، جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ7.
المازندرانی، عبدالله بن محمد بن کیا(1925)، رساله فلکیه، به تصحیح والتر هینتس، آلمان، ویس بادن، انتشارات هیئت مستشرقین در فرهنگستان ماینس، چاپخانه فرانس اشتاینر.
مستوفی قزوینی، حمدالله(1362)، نزهة القلوب، به اهتمام گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه(1971)، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، جزء دوم از جلد اول، به تصحیح عبدالکریم علی اوغلی، مسکو، فرهنگستان علوم، انستیتو ملل خاورمیانه و نزدیک.
نوائی، عبدالحسین (1383)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Alkan, Nilufer(2006), 15 ve 16 yuzyillarda iran ipek yolunda kervanlar, u.u fen –edebiyat fakultesi, sosyal bilimler dergisi. Yil: 7, say 11.
Barkan,ömer lütfi (1941), “Osmanli devrinde akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Beye ait kanunlar”. Türk tarik vasikaları. Ankara. S1. ss 91-106 ve S2, ss184-196
Barkan,ömer lütfi(1943) xv ve xvı ınce asırlardaö.Osamnlı imparatorluğunda ziraı ekonominin hukuki vr mali esaslari. İstanbul. İstaqnbul üniversitesi. Edebiyat fakültesi.
Dalsar, fahir(1960), Türk sanayi ve ticaret tarihinde Bursada ipekçilik, Istanbul, Üniversitesi iktisat fakültesi
Epstein, S.A(1996), Genoa and the Genoese 958-1528 , london.
Inalcik, Halil(1971), The ottoman Empire, The classical age 1300-1600, Translated by Norman Itzkowitz and Colin İmber, London: The trinity press,Worcester.
Inalcik, Halil(1998), The question of the closing of the black sea under the ottoman, Ankara, Bilkant University.
Inalcik, Halil,(1981)”Bursa Kadi sicililerinden seçmeler” Belgeler, cX, sayi 14, Ankara ,Türk Tarih kurumu,8-53.
Ozcan, Ahmet(2011), Uzun Hasan Kanunlari ve Osmanli donemine yansimalari,
Pegolotti(1936), souther Italy and Florentine economy, Pegolotti's Merchant Handbook, edited by ALLAN EVANS,  Instructor in history Harvard University.