نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• کاظم میقانی ¹
• مریم بلندی ²
• فؤاد پورآرین ³
• میرهادی حسینی ⁴

¹ دانشگاه خوارزمی

² دانشجوی دکترای رشته تاریخ ایران پس از اسلام، دانشگاه خوارزمی

³ دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی

⁴ دانشیارگروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

در چرخه صنعت نفت، سرمایه‌گذاری بر روی نیروی انسانی و امور مربوط به جذب کارکنان هدف‌گذاری شده است و همواره به صورت جزئی جدایی‌ناپذیر، این صنعت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

با کشف نفت در مسجدسلیمان (۱۲۸۷ ش/۱۹۰۸ م) و ساخت پالایشگاه در آبادان، مسئله استخدام گسترده نیروی کار، به یکی از جدی‌‌ترین چالش‌های پیش روی شرکت نفت ایران و انگلیس بدل شد. این امر، موجب اشتغال‌زایی و حضور جمعیتی متشکل از اقوام و ملیت های گوناگون با جایگاه های اجتماعی و شغلی متفاوت در حوزه های نفتی جنوب ایران شد.

نیروهای ایرانی که با صنعت نفت آشنا نبودند، پس از استخدام، در مشاغل غیرفنی شرکت نفت و به موازات نیروهای ایرانی، خارجی‌ها با شرایط بهتر، در مشاغل فنی و نیمه‌فنی مشغول به کار شدند. با افزایش به کارگیری نیروهای غیرایرانی، موضوع ایرانی شدن نیروی کار که در امتیازنامه دارسی نیز آمده بود، مطرح و با تمدید قرارداد در سال ۱۳۱۲ ش/۱۹۳۳ م. با جدیت بیشتری پیگیری شد.

اساس این نوشتار بر این محور است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اسناد معتبر، به ملاحظه در خاستگاه اجتماعی و هویّت ملی کارکنان شرکت نفت ایران و انگلیس در سالهای ۱۳۳۲-۱۲۸۷ ش/۱۹۵۳-۱۹۰۸ م. بپردازد؛

یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که هویّت ملی کارکنان شرکت نفت ایران و انگلیس، با مواد قرارداد دارسی مغایر بوده و در پی اعتراضات و آموزش متخصصین ایرانی، به ایرانی‌سازی تدریجی نیروی کار منتج شد.

کلیدواژه‌ها

• ایران
• انگلیس
• دوره پهلوی
• شرکت نفت ایران و انگلیس
• نیروی کار
• ملیت