تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد عکاسی، دانشگاه سوره، تهران، ایران

2 استادیار گروه صنایع دستی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

عکس ­های تاریخی ابزار مهمی در مطالعه­ و تحلیل تاریخ ­اجتماعی دوره­ ها هستند که علاوه­ بر ارایه­ اطلاعات بصری، دارای مفاهیم ضمنی درخصوص سایر حواس ازجمله حس ­چشایی ­اند، به گونه­ای ­که با استخراج عناصر مربوط به­ ذائقه­ چشایی از عکس­ها و تطبیق آ­ن­ها با منابع مکتوب، می­توان بر چگونگی سلایق مقولات ­اجتماعی از طریق قوه­ چشایی، شیوه­ی طبخ غذا، مواد مورد استفاده و سرو غذا در طبقات مختلف اجتماعی دست­­یافت. چه ­بسیاری ­از عکس ­های دوران قاجار، به ­همراه رفتارهای مرتبط با انواع خوراک­ های این­ دوره ثبت­شده ­اند. بدین­ منظور در پژوهش ­حاضر، با به­­ کارگیری تاریخ­ اجتماعی ­حواس به­ عنوان روش تحلیل عکس­ ها، به­ بررسی حس ­چشایی در عکس­ های طبقات مختلف اجتماعی دوره­ قاجار می­پردازیم. پرسش مهم تحقیق آن­است که ذائقه­ی چشاییِ لایه ­های مختلف اجتماعی دوره­ قاجار چه ­تفاوت­ هایی داشته و چگونه در عکس­های ­اجتماعی آن­ دوره نمود یافته ­است؟ نتیجه این­­که در عکس­ های این ­دوره­، غذا و عناصر مربوط به­ آن درطبقات بالای جامعه­ نه ­تنها برای رفع گرسنگی، که جنبه­ زیبایی­ شناسانه و تجملاتی ­دارد، به­ صورتی که عاملی مهم جهت نمایش اشرافیت در ضیافت­ هایی چون مهمانی آش­خوران شاه می­ شود. در این ­طبقات حجم بالای غذای مرغوب به­ طور هم زمان در یک وعده­ غذایی استفاده می ­شود. درحالی­که در طبقات پایین ­تر، غذاها ساده ­تر و بدون توجه به­ زیبایی، صرفا از جهت الزام و اضطرار مصرف­ می­شده ­اند.   

کلیدواژه‌ها

Extended Abstract

Social History of Taste in the Qajar Period through Analyzing Photographs of Different Social Classes

Introduction

Historical photographs are essential tools utilized to study and analyze the social history of different periods; in addition to providing visual information, they have implicit implications for other senses, including the sense of taste. Images can be perceived as multisensory objects by visualizing other senses through sensory memory (Walker, 2016). Extracting elements related to the taste in photographs and matching them with the written sources can reveal the relationship between the social position and the sense of taste, the way of cooking, the ingredients, and the way of serving the food.

Humans never consider an object consumptive and constantly interfere in them. The way of Modifying things causes differences between different social classes (Bourdieu, 1998: 80). Food and everything related to it are objects that give a person a social identity by changing and occupying it. The social history of the taste has always been of interest to historians (Almerico, 2014; Civitello, 2008; Krishnblatt, 1999) and researchers in the field of art and literature (Hasanpūr, 2019; Karimi, Alāmi Mehmāndūsti and Mobāshri, 2013; Walker, 2016).

Many photographs taken in the Qajar period include elements and behaviors related to the foods. Also, the effects of the transition to the modern era in the Qajar period on the people's perceptions are significant. In the current article, using the social history of the senses to analyze photographs, we examined the sense of taste in photographs of different social classes in the Qajar period.  In this way, it is possible to understand people of different classes' experiences facing sensory stimuli like foods in this period. The critical question of this research is: "what are the differences in the sense of taste in various social classes in the Qajar era, and how is it reflected in the social photographs of the same period?"

Methodology: This study aims to analyze the sense of taste in different classes of the Qajar period using the social history of the sense of taste. The social history of the sense of taste as a method of analyzing photos allows the historians and researchers to extract elements related to the food-the way of cooking, serving and eating food, Tools related to the act of eating, and the type of food consumed in different social classes-which is present in the implicit layers of the photos. It helps pay attention to the taste people related to various social categories experienced and reveals helpful information about people's daily lifestyles.

Results: According to the photographs recorded during this period, food and related elements in the upper of the social class pyramid were used not only to tame hunger but also to present an aesthetic and luxurious aspect and the glory in banquets such as Ashkhoran, an annual feast of the king. In these social classes, a large volume of high-quality food is used together in one meal. While the meals of the lower social classes were consumed for necessity. Also, the volume of food in the upper-class of society photos are more so that there is no space on their tablecloths. While in the photos of the lower classes of society, simpler foods and empty tablecloths can be seen, regardless of their aesthetic aspect, only to satisfy hunger and without any rituals. The fruit is present in the upper social classes' photographs, along with numerous types of food. However, it was sometimes used as a main meal among the lower social classes. Rice is always an inseparable element in the meal of the upper classes and the king.

Imported modernity in the Qajar period is also seen in the eating habits of Iranians. This change started in the upper class of society and the court and spread to people in other social classes. Of course, this modernity has an incomplete combination with traditional elements, which indicates the transition stage.

Conclusion: Analyzing existing photographs from the Qajar period and matching them with the written sources reveal the sense of taste in different classes of society and the way they perceive the world. Undoubtedly, taste and choice of food, eating habits, etc., are related to culture, economic issues and access to ingredients. Therefore, the type of food, its amount and the way it is consumed are different in various social classes, which can be clearly seen in the available photos. Also, food and everything related to it are objects that give a social identity to the person by changing and occupying it.

آبراهامیان، یرواند (1397)، ایران بین دو انقلاب، از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه­ی کاظم فیروزند، حسن شمس آوری و محسن مدیرشانه­چی، تهران: مرکز.
براون، ادوارد گرانویل (1381)، یکسال در میان ایرانیان، ترجمه­ی مانی صالحی علامه، تهران: ماهریز.
برت، تری (1395)، نقد عکس، ترجمه­ی اسماعیل عباسی و کاوه میرعباسی، تهران: مرکز. 
بوردیو، پییر (1394)، تمایز (نقد اجتماعی قضاوت­های ذوقی)، ترجمه­ی حسن چاوشیان، تهران: ثالث.
پولاک، یاکوب ادوارد (1368)، سفرنامه پولاک «ایران و ایرانیان». ترجمه­ی کیکاووس جهاندار، تهران: خوارزمی، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان.
حاج سیاح (1356)، خاطرات حاج سیاح، تهران: امیرکبیر.
حسن پور، محمد (1398)، «نقد اجتماعی عکس­های اجتماعی بر اساس سلیقه­های چشایی»، دو فصل­نامه­ی علمی پژوهشی تحقیقات اجتماعی، س 9، ش 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دالمانی، هانری رنه (1378)، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، مشتمل بر طرز زندگی، آداب و رسوم، اوضاع اداری، اجتماعی، اقتصادی، فلاحتی و صنایع ایران از زمان قدیم تا پایان سلطنت قاجاریه، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: طاووس.
داندیس، دونیس ا. (1390)، مبادی سواد بصری، ترجمه­ی مسعود سپهر، تهران: سروش.
روحانی، راحله؛ امینی، علی اکبر؛ خسروی، ملکتاج (1398)، «تاثیر ویژگی­های شخصیتی ناصرالدین شاه در توسعه نیافتگی ایران»، فصلنامه­ی علمی-پژوهشی، پژوهش­های راه­بردی سیاست. س 7، ش 28.
فوریه، ژوانس (1385)، سه سال در دربار ایران (از 1306 تا 1309 قمری)، ترجمه­ی عباس اقبال، تهران: علم.
قاجار، ناصرالدین شاه (1389)، روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه از محرم تا شعبان 1306 هجری قمری، تصحیح و ویراش دکتر عبدالحسین نوایی، دکتر الهام ملک زاده، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه­ی ملی جمهوری اسلامی ایران.
طهماسب پور، محمدرضا (1392)، ناصر الدین شاه عکاس، تهران: تاریخ ایران.
کاشانی، سهیل (تالیف عبد الرحیم کلانتر ضرابی) (1341)، تاریخ کاشان، به کوشش ایراج افشار، تهران: امیرکبیر.
کریمی، طاهره؛ علامی مهماندوستی، ذوالفقار؛ مباشری، محبوبه (1392)، «تحلیل حس چشایی در آثار مولوی»، دوفصلنامه ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، س 5، ش 9.
مستوفی، عبدالله (1388)، شرح زندگانی من: تاریخ اجتماعی دوره­ی قاجار، تهران: هرمس.
معیرالممالک، دوستعلی­خان (1361)، یادداشت­هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، تهران: تاریخ ایران.
ویلز، چارلز جیمز (1368)، سفرنامة دکتر ویلز (ایران در یک قرن پیش)، ترجمه­ی غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
هولستر، ارنست (1354)، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، ترجمه­ی محمد عاصمی، تهران: مرکز مردم شناسی ایران.
Almerico, Gina M. (2014). "Food and identity: Food studies, cultural and personal identity". Journal of International Business and Cultural Studies, Vol. 8. United States, Ponte Vedra Beach: Academic and Business Research Institute pub.
Bird, F. L. (1921). "Modern Persia and its Capital. The National Geographic Magazine". XXXIX,) 4(, 353-416.
Bosco, E. (2018). A taste of identity: Food, Material Culture and Materiality in an Exibition of the Museum of Chinese in America. Master Thesis Atrs and Culture Musums and collections. Netherland: Leiden University.
Bourdieu, Pierre (1998). Practical Reason: on the theory of action. Stanford, California: Stanford University press.
Civitello, Linda (2008). Cuisine and culture: a history of food and people. John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.
Eskandari-Qajar, Manoutchehr M. (2010). Notices on the Private Life of Naser aldin Shah. Avalailable in academia.edu.
Kirshenblatt Gimblett, B. (1999). "Playing to the Senses: Food as a Performance Medium". In: Performance Research, Vol. 4. No. 1. Perullo, N. (2016). Taste as Experience, the Philosophy and Aesthetics of Food. Columbia University Press, New York.
Sanger, Alice E., Walker Siv Tove Kulbrandstad (2016). Sense and the Senses in Early Modern Art and Cultural Practice. New York: Taylor & Francis.
Walker, Siv Tove Kulbrandstad (2016). "Appetites: Food, Eating and the Senses in Sixteenth-Century Italian Art". In, Alice E. Sanger, Siv Tove Kulbrandstad Walker (Ed.), Sense and the Senses in Early Modern Art and Cultural Practice (109-128). New York: Taylor & Francis.