نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشیار، دانشگاه خلیج فارس،بوشهر،ایران

2 دانشجوی کارشناسی تاریخ ، دانشگاه خلیج فارس،بوشهر ،ایران

چکیده

در کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس جای‌نام‌های متعددی در خلال متون دیده می‌شود که بر اثر زمان کارکرد این واژگان دگرگون یا به فراموشی سپرده شده‌است. با وجود پژوهش‌های متعدد در حوزه جغرافیای تاریخی منطقه خلیج‌فارس، همچنان ابعاد تاریک بسیاری در این حیطه وجود دارد. یکی از این واژگان خنسیر می‌باشد که در گذشته نامی بر یک منطقه جغرافیایی و امروز، نام مجموعه‌ای از طوایف می‌باشد. هدف این پژوهش واکاوی تحول واژه در گذر زمان و بررسی مهاجرت‌های اهالی منطقه خنسیر می‌باشد. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیلی_تبینی، بر پایه منابع کتابخانه‌ای، تحقیقات میدانی و پژوهش‌های شفاهی صورت گرفته است. یافته‌ها و شواهد تاریخی این مقاله نشان می‌دهد که خاستگاه طایفه خنسیر واقع در جنوب منطقه تنگسیر(تنگستان) و تابع خان دشتی بوده است. در آغاز محل سکونت این طایفه محدود به روستای کبگان و نواحی مجاور بوده اما بعدها گسترش یافته‌ است. افزایش جمعیت و کاهش زمین کشاورزی، در کنار نا‌امنی و بیکاری عامل اصلی مهاجرت و عدم توسعه این منطقه بوده است. دستاورد دیگر این پژوهش واکاوی زمینه‌های تشکیل محلات زاغه‌نشین در جنوب دیوار بندر بوشهر و تبیین موقعیت دقیق آن ها می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها

Extended Abstract

Study of origins and migration of Khenesir tribe on the northern coast of the Persian Gulf

Introduction

Since late in Iran there have been numerous geographic divisions. These divisions sometimes are divergent because of the change political_ economic centers. One of these Geographical region is Khenesir. This study begins with default that the Khenesir region is a region in the south of Tangsir (Tangestan) but Khenesir region is more geographically larger than the Tangsir region and that’s base known as this name. The research on the term Khenesir has almost no background and there is not much information available. Lorimer (2015) is the first to register an important and relatively accurate information about the residence and profession of the Khenesir tribe. Hamidi (2001), a professor of Persian literature, has recorded the right amount of information the meaning of this geographical term for the first time.

Material and Methods: The data of this study is based on reliable historical sources, archival documents, journals, field studies and oral history are collection, preparation and analysis. The present study is done by historical method and with an analytical-explanatory approach.

Discoveries: Discoveries and historical evidence of this paper indicates that the origin of the of Khenesir tribe was located in the south of Tangsir (Tangestan) and obedient of Khan Dashti. In the beginning this region was defined to Kabgan village and adjacent but later expanded. Another achievement of this research is to investigate the backgrounds of slums formation in the south of the high wall of Bushehr seaport and explaining its exact location.

Discussion of Results and Conclusions: The khenesir region has undergone changes over the course of history. Today the villages of Kalat, Hadakan, Chah-e Pahn, Zir Ahak, Bariku (Barikan), Lavar-e saheli, Balangestan (Golestan) and Kabgan are called Khenesir. It is observed crossing the area villages of Kalat, Hadakan, Chah-e Pahn, Zir Ahak, Bariku (most likely the village name is from narrow), Lavar-e saheli, Balangestan they’re all in a little distance from the sea and mountains and this violates the term khenesir which is a wider land than the tangsir as Kazeruni says the village of Zir Ahak lies in the blade of the mountain and at the base of the sea. It seems in the beginning only the village of Kabgan andits vicinity were known to have been altered by the changes of population and emigration. The existence of numerous wars among the khans of Dashti and Tangestan had made the region unsafe and The adverse conditions of agriculture and the concern of provision have led them to the port of Bushehr. At the height of the Herat war when the danger of damage to the city was felt by the British army, the governor of the Bushehr Mirza hasanali khan nasiralmolk, the order was moved to the south east of the which was dissatisfied with the decision which was interpreted as tyranny and cruelty so the new dwellings were called Jabrabad, Setamabad and Zolmabad.

اعتماد السلطنه، محمد حسن،(۱۳۶۸)، مراه البلدان، جلد چهارم، به تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران:نشر دانشگاه تهران.
احمدی ریشهری، عبدالحسین،(۱۳۸۲)، سنگستان: عقاید و رسوم عامه مردم بوشهر به انضمام: لغات، امثال، اصطلاحات و ... ، جلد اول ، شیراز: نوید.
پرویزی، رسول،(۱۳۵۷)، شلوارهای وصله دار، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
تنگستانی، کوروش،(۱۳۹۲)، از سرزمین بختیاری تا تنگستان و دشتستان:(تنگستانی های سعدآباد به روایت تاریخ و اسناد)، بوشهر: نشر شروع.
جنوب ایران به روایت سفرنامه نویسان،(۱۳۸۰)، گردآوری و ترجمه حسن زنگنه، شیراز: نشر نوید.
چوبک، محمدصادق،(۱۳۵۱)، تنگسیر، تهران: انتشارات جاویدان.
حسینی فسائی، حاج میرزا حسن،(۱۳۷۸)،فارسنامه ناصری، جلد دوم، تهران: نشر امیرکبیر.
حمیدی،سیدجعفر،(۱۳۷۸)،بوشهر در مطبوعات دوره قاجار، تهران: نشر موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران بنیاد مستضعفان و جانبازان.
حمیدی، سید جعفر ،(۱۳۸۰)،فرهنگ نامه بوشهر ،تهران : سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حمیدی، سید جعفر ،(۱۳۸۴)، استان زیبای بوشهر، بوشهر : نشر شروع.
خورموجی، محمد جعفر،(۱۳۸۰ الف)، آثار جعفری، با مقدمه و تصحیح احمد شعبانی، شیراز: بنیاد فارس شناسی.
خورموجی، محمد جعفر ،(۱۳۴۴)، حقایق الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیو جم ، تهران:زوار.
خورموجی، محمد جعفر ،( ۱۳۸۰ ب)، نزهت الاخبار، به تصحیح سید علی آل داود، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دباش، محمدرضا،(۱۳۹۹)،از سبخ زارهای جبری تا خراسان:خاطرات زندگی،ویراستار اسماعیل منصورنژاد، بوشهر: نشر نای بند.
دو سفرنامه از جنوب ایران،(۱۳۷۷)، به اهتمام سیدعلی آل داود ، تهران : نشر امیرکبیر.
دوگوبینو، ژوزف آرتور،(۱۳۸۳)، سه سال در آسیا:سفرنامه کنت دوگوبینو، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر قطره.
رزم آرا، علی،(۱۳۲۳)،جغرافیای نظامی ایران منطقه فارس، تهران: نشر دایره جغرافیایی ستاد ارتش.
رزم آرا، علی ،(۱۳۳۰)،فرهنگ جغرافیایی ایران، جلد هفتم، تهران : نشر دایره جغرافیایی ستاد ارتش.
رکن زاده آدمیت، محمدحسین،(۱۳۲۷)،دلیران تنگستانی، طهران:نشر نگاه آوا.
زنده بودی، حسین،(۱۳۸۳)، فرهنگ، ادب و گویش تنگسیری ، بوشهر:نشر بوشهر.
ساعدی، غلامحسین،(۱۳۴۵)، اهل هوا، تهران: نشر امیرکبیر.
سدید السلطنه بندرعباسی مینابی، محمدعلی خان،(۱۳۷۱)، سرزمینهای شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان: در صد سال پیش، به تصحیح احمد اقتداری ، تهران : نشر جهان معاصر.
سعادت، محمد حسین،(۱۳۹۰)،تاریخ بوشهر، به تصحیح عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخ الحکمایی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
سعیدی نیا‌، حبیب‌ الله،(۱۳۸۳)، تا‌ریخ‌ تحولات‌ سیا‌سی‌، اجتما‌عی‌ دشتی‌ در دوران‌ قا‌جا‌ر و پهلوی، بوشهر: نشرموعود اسلام.
طاهری، ابوالقاسم،(۱۳۷۹)،تاریخ اندیشه های سیاسی در غرب، تهران:قومس.
فقیه، خورشید،(۱۳۹۷)، از ظلم آباد تا تلخی های آنچه گذشت، بوشهر: نشر پاتیزه.
فلور، ویلم،(۱۳۹۸)، بوشهر: شهر،جامعه و تجارت: ۱۹۴۷-۱۷۹۷، ترجمه ی اسماعیل نبی پور، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بوشهر.
فلور، ویلم،(۱۳۷۱)،هلندیان در جزیره خارک- خلیج فارس- در عصر کریمخان‌زند، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: نشر قومس.
کرزن، جورج ناتانیل، (۱۳۷۳)، ایران و قضیه ایران ، جلد دوم، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: نشر علمی فرهنگی.
کنین، عبدالحسین،(۱۳۸۷)، جغرافیای طبیعی و انسانی بوشهر، تهران: نشر طلوع دانش.
لوریمر، جان گوردن،(۱۳۹۴)، سواحل خلیج فارس (بوشهر، دشتستان، تنگستان، دشتی، لیراوی، حیات داود، رودحله، انگالی، شیبکوه...)، ترجمه عبدالرسول خیراندیش، تهران:نشر آبادبوم.
مارتین، ونسا،(۱۳۹۷)، عهد قاجار: مذاکره، اعتراض و دولت در ایران قرن سیزدهم، ترجمه حسن زنگنه، تهران: نشر ماهی.
موریه، جیمزجاستی بین، (۱۳۸۵)، سفرنامه جیمز موریه، جلد یکم، ترجمه ابوالقاسم سری ، تهران: نشر توس.
نادری کازرونی، محمد ابراهیم،(۱۳۶۷)، تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران: نشر جهانگیری.
نوری زاده بوشهری، اسماعیل،(۱۳۲۳)، نظری به ایران و خلیج فارس، بی جا.
نیبور، کارستن،(۱۳۹۰)، سفرنامه کارستن نیبور،  ترجمه پرویز رجبی، تهران: نشر  ایران شناسی.
یاحسینی، سیدقاسم،(۱۳۸۷ الف)، ظهور و سقوط خاندان تنگستانی ، تهران: نشر سوره مهر.
یاحسینی، سیدقاسم ،(۱۳۸۷ب )، مطالعاتی در باب تنگستان (مجموعه مقالات)، تهران: نشر گلگشت.
هدایت، رضا قلی خان،(۱۳۸۰)، تاریخ روضه الصفای ناصری، جلد دهم، به تصحیح جمشید کیان فر،   تهران: نشر اساطیر.
روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره: ۲۹۰، پنج شنبه ۱۹ذیحجه ۱۲۷۲.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما): سند شناسه   ۲۶۴۹۹/۲۴۰
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی بخش جامعه شناسی دانشگاه تهران،(۱۳۵۱)، کپرنشینان بوشهر
(گزارش مقدماتی) طرح شماره ۱۵۷۱۴ سازمان برنامه، [بی جا].British Library: India Office Records and Private in papers (1914), File 619/1907 Pt 3 'Arms Traffic: Koweit Trade, IOR/L/PS/10/112, in Qatar Digital Library.
British Library: India Office Records and Private in papers (1918), 'File W/4 Hostilities in Persia: Tangistan Blockade; Confiscation of Tea for Tangistan' [‎70r] (141/411), IOR/R/15/2/50, in Qatar Digital.
THE ILLUSTRATED LONDON NEWS, APRIL .4,1857
بزن، محمد،(۱۳۹۹)، مصاحبه تلفنی.
پوربهی،عباس،(۱۳۹۸)، مصاحبه در عمارت حاج رئیس، محله شنبدی، بندر بوشهر.
خلیفه زاده،علیرضا،(۱۳۹۹)، مصاحبه تلفنی.
خلیلی،علی،(۱۳۹۹)، مصاحبه تلفنی.
رمضانی،رضا،(۱۳۹۹)، مصاحبه تلفنی.
سبحانیان،علی،(۱۳۹۸)، مصاحبه در مسجد شیخ سعدون، محله کوتی، بندر بوشهر.