نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ/ دنشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

چکیده

 خراسان بزرگ از دیرباز مورد توجه شیعیان، سادات و علویان قرار داشت و شمار زیادی از آنان در مناطق شمال شرقی ایران سکونت یافته بودند. وجود بارگاه مطهر امام رضا(ع) و انتساب بارگاهی در مزار شریف به امام علی(ع) از دلایل مهاجرت شیعیان به خراسان و درنتیجه افزایش روز افزون جمعیت شیعیان در آنجا بود. پژوهش حاضر درصدد است به­­شیوه توصیفی­ـ­تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه­ای به این سوال اصلی پاسخ دهد که وضعیت اقتصادی شیعیان خراسان در عصر حکومت تیموریان چگونه بود؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد که خراسان بزرگ در دوره­ی حکومت تیمور و جانشینانش، همواره از اهمیت بالایی به­ویژه ار لحاظ اقتصادی برخوردار بوده است. مرکزیت یافتن هرات و قرار گرفتن شهرهای مهم خراسان در نزدیکی سمرقند ـ­­پایتخت تیمور­ـ بر این اهمیت می­افزود. به­طور کلی، تیموریان با شیعیان و سادات به­خوبی رفتار می­کردند. بدین ترتیب زمینه­ برای ارتقاء جایگاه آنان در رسیدن به مناصب و مقامات بالا، کسب قدرت و افزایش ثروت فراهم شد و درنتیجه موجب گسترش رفاه نسبی در مناطق شیعه­نشین گشت.

کلیدواژه‌ها

آربری، آرتورجان و دیگران(1384)، میراث ایران، ترجمه احمد بیرشک و دیگران، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
ابن بطوطه، ابوعبدالله­ بن ­محمد(1348)، سفرنامه ابن بطوطه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن عربشاه، احمدبن­محمد(1365)، عجایب المقدور، ترجمه محمدعلی نجاتی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اسفزاری، معین­الدین محمد زمچی(1338)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تصحیح محمدکاظم امام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
اصفهانی، محمدیوسف واله(1372)، خلد برین، به­کوشش میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
امورنی، ب.س(1379)، «مذهب در دوره تیموریان» در: تاریخ ایران دوره تیموریان، پژوهشی از دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات جامی.
باربارو، جوزفا(1349)، سفرنامه جوزافا باربارو، ترجمه منوچهرامیری، تهران: خوارزمی.
بارتولد، واسیلی ولادیمیر(1372)، تذکره جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه حمزه سردادور، تهران: انتشارات توس، چاپ سوم.
تاکستن، حیدر و دیگران(1384)، تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
ترابی طباطبایی، جمال(1350)، سکه­های شاهان اسلامی ایران، تبریز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
تربتی، ابوطالب حسینی(1342)، تزوکات تیموری، تهران: کتاب­فروشی اسدی.
جعفریان، رسول(1380)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن ده هجری قمری، جلد1، قم: انصاریان.
جعفریان، رسول (1375)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن ده هجری قمری، جلد2، قم: انصاریان.
حافظ ابرو، شهاب­الدین عبدالله(1372)، زبده التواریخ، تصحیح سیدکمال حاج سید جوادی، جلد2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حافظ ابرو، شهاب­الدین عبدالله(1380)، زبده التواریخ، تصحیح سیدکمال حاج سید جوادی، جلد3، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حافظ ابرو، شهاب­الدین عبدالله (1370)، جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو، تصحیح غلام رضا وهرام، تهران: انتشارات اطلاعات.
خضری، احمدرضا و دیگران (1384)، تاریخ تشیع، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری انتشارات سمت.
خوافی، فصیح احمد بن جلال­الدین محمد(1386)، مجمل فصیحی، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، جلد3 ، تهران: اساطیر.
خوافی، فصیح احمد بن جلال­الدین محمد (1339)، مجمل فصیحی، تصحیح محمود فرخ، جلد1و3، مشهد: انتشارات کتاب­فروشی باستان.
خوافی، ابوالقاسم شهاب­الدین احمد(1375)، منشا الانشا، به کوشش رکن­الدین همایون فرخ، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام الدین(1380)، تاریخ حبیب السیر فی افراد بشر، جلد4، چاپ چهارم، تهران: خیام.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام الدین (1333)، تاریخ حبیب السیر فی افراد بشر، تصحیح سعید نفیسی، جلد3و4، تهران: خیام.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام الدین (1355)، دستورالوزرا، تصحیح سعید نفیسی، چاپ دوم، تهران: اقبال.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام الدین (1372)، مآثر الملوک، تصحیح هاشم محدث، تهران: رسا.
خواندمیر ، غیاث الدین بن همام الدین (1378)، مکارم الاخلاق، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران: میراث مکتوب با همکاری آیینه میراث.
خطایی، علی اکبر(1375)، خطای نامه، تصحیح ایرج افشار، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
رضوی، محمدباقر(1352)، شجره طیبه در انساب سلسله سادات علویه رضویه، به اهتمام سید محمد تقی مدرس رضوی، تهران: بی­نا.
روملو، حسن بیگ(1357)، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
زنده دل، حسن(1377)، مجموعه راهنمای ایرانگردی استان خراسان، تهران: ایرانگردان.
صفوی، سام میرزا (1314)، تحفه سامی، تصحیح وحید دستگیری، تهران: ارمغان.
سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه(1385)، تذکره الشعراء، تصحیح فاطمه علاقه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سمرقندی، دولتشاه بن بختیشاه (1367) تذکره الشعراء، تصحیح محمد عاشی، تهران: انتشارات کتاب­خانه بارانی.
سمرقندی، کمال­الدین عبدالرزاق(1353)، مطلع­السعدین و مجمع­البحرین، تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد1، تهران: طهوری.
سمرقندی، کمال­الدین عبدالرزاق (1360)، مطلع­السعدین و مجمع­البحرین، تصحیح محمد شفیع، جلد2، چاپ دوم، بی­جا: بی­نا.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد(1419)، الانساب، بیروت: دارالجنان.
شامی (1363)، ظفرنامه، تصحیح پناهی سمنانی، تهران: بامداد.
شامی (1356)، ظفرنامه، تصحیح فلکس نادر، پراگ [چک­واسلواکی]: مؤسسه شرقیه.
صنیع الدوله، محمد حسن(1329)، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، جلد2، تهران: دنیای کتاب.
طاهری، علی(1380)، درآمدی بر جغرافیا و تاریخ نیشابور، نیشابور: شادیاخ.
عباسیان، محمد(1379)، تاریخ سفال و کاشی در ایران، جلد2، تهران: گوتنبرگ.
غبار، غلام محمد(1359)، افغانستان در مسیر تاریخ، قم: پیام مهاجر..
غلامی­دهقی، علی؛ عابدی، محمد (1391)، «تاریخ ورود سادات به افغانستان و نقش آنان در ترویج اسلام»، فصلنامه سخن تاریخ، سال ششم، شماره 16، صص141-176.
قائینی، فرزانه(1383)، حوزه آبگینه و سفالینه­های ایران، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
قصابیان، محمدرضا(1377)، تاریخ مشهد از پیدایش تا آغاز دوره افشاریه، مشهد: انصار.
کلاویخو، روی گنزاله(1364)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب­نیا، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
گری، بازیل(1379)، «هنرهای تصویری در دوره تیموری» در: تاریخ ایران دوره تیموریان، پژوهشی از دانشگاه کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات جامی.
لباف خانیکی، رجبعلی(1378)، سیمای میراث فرهنگی خراسان، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
میرجعفری، حسین(1381)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، چاپ سوم، تهران: سمت.
میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود(1386)، روضه الصفا فی سیره الانبیا و الملوک و الخلفا، تصحیح جمشید کیان­فر، جلد10،  تهران: اساطیر.
واصفی، زین­الدین محمود(1349)، بدایع الوقایع، تصحیح الکساندر بلدروف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واعظ، اصیل­الدین عبدالله(1351)، مقصدالاقبال سلطانیه و مرصدالامال خاقانیه، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران : بنیاد فرهنگ ایران.
مستوفی، حمدالله(1336)، نزهه القلوب، تصحیح عبدالحسین نوایی و محمد دبیر سیاقی، چاپ دوم، تهران: بی­نا.
موسوی روضاتی، مریم­دخت(1379)، گنج­نامه (فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران)، ترجمه کلود کرباسی، تهران : سازمان میراث فرهنگی کشور با همکاری دانشگاه شهید بهشتی.
نوایی، عبدالحسین(1370)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران، چاپ سوم،تهران: علمی و فرهنگی.
نوایی، امیر علیشیر(1323)، مجالس النفائس، تصحیح علی­اصغر حکمت، تهران: بی­نا.
نطنزی، معین­الدین(1383)، منتخب التواریخ معینی، تصحیح پروین استخری، تهران: اساطیر.
همدانی، رشیدالدین فضل الله(1940)، تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، انگلستان: بی­نا
ویژه­نامه راهنمای جامع اماکن متبرکه حرم امام­رضا علیه­السلام (1384)، مشهد: آستان قدس رضوی.
یزدی، شرف­الدین علی(بی­تا)، ظفرنامه، تصحیح عبدالحسین نوائی، جلد2، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
یزدی، غیاث­الدین علی(1379)، سعادت­نامه، تصحیح ایرج افشار، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.