ساکنان جوامع اسلامی در دوره‌های مختلف تاریخی به کرات خشکسالی و قحطی را تجربه‌کرده‌اند. تصور عمومی درباره نحوه مقابله با این تهدیدها، انفعال و تحمل گرسنگی و کمبودهای غذایی در دوره‌های قحطی است. اما بررسی متون تاریخی و میراث علمی کشاورزی دوره اسلامی در قالب "فلاحت‌نامه‌ها" گویای این مطلب است که این متن‌ها فراتر از آموزش کشاورزی، به چاره‌جویی و ارائه راهکارهای مختلف مقابله با این پدیده طبیعی پرداخته‌اند. به طوری که اشعار و توجه به موضوع قحطی و شیوه‌های مقابله با آن در بیشتر متون فلاحتی منعکس و نمونه‌های متعددی از آن می‌توان یافت. تمهیدات ارائه شده در این آثار را می‌توان در قالب دو محور آمادگی و پیش‌بینی کمبودها و دیگری اقدامات عملی در مواجهه با دشوار‌ی‌ها در هنگامه بروز قحطی دسته‌بندی کرد. دستورالعمل‌های مربوط به تدارک محصولات حتی از زمین‌های نامرغوب و بیابانی و شیوه‌های انبارداری و حافظت طولانی‌مدت غله و دفع آفات در دسته اول قرار می‌گیرند. همچنین راهکارهایی چون شناسایی خوراکی‌های جایگزین غلات و اصلاح یا کاهش عوارض ناشی از تغذیه با این جایگزین‌ها، معرفی افزودنی‌های مناسب به آرد و نان به عنوان قوت غالب و پاره‌ای تجویزهای جزئی‌تر در شیوه‌های تغذیه و تحمل گرسنگی محورهای عمده بخش دوم؛ مقابله عملی با قحطی‌ها است.
حجتی,صادق و حجتی,صادق . (1404). تمهیدات فلاحتی برای مقابله با قحطی‌های دوره میانه. (e10435). تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران, (), e10435 doi: 10.30465/ehs.2025.36125.1706
MLA
حجتی,صادق , و حجتی,صادق . "تمهیدات فلاحتی برای مقابله با قحطی‌های دوره میانه" .e10435 , تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران, , , 1404, e10435. doi: 10.30465/ehs.2025.36125.1706
HARVARD
حجتی صادق,حجتی صادق. (1404). 'تمهیدات فلاحتی برای مقابله با قحطی‌های دوره میانه', تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران, (), e10435. doi: 10.30465/ehs.2025.36125.1706
CHICAGO
صادق حجتی و صادق حجتی, "تمهیدات فلاحتی برای مقابله با قحطی‌های دوره میانه," تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران, (1404): e10435, doi: 10.30465/ehs.2025.36125.1706
VANCOUVER
حجتی صادق, حجتی صادق. تمهیدات فلاحتی برای مقابله با قحطی‌های دوره میانه. تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران, 1404; (): e10435. doi: 10.30465/ehs.2025.36125.1706
