نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ/ دانشگاه اراک

2 دکترای تاریخ/ مدرس دانشگاه فرهنگیان اراک

چکیده

انقلاب مشروطیت و ورود افکار و آراء جدید به ایران، تحولات سیاسی - اجتماعی فراوانی به دنبال داشت. گروه های مختلف جامعه مانند تجار بنا به دلایلی چون ارتباط سازمان یافته با بازرگانان داخلی و خارجی و به تبع آنها ارتباط با کشورهای غربی، از افکار و اندیشه های جدید آگاهی بیشتری داشتند. از اینرو در روند انقلاب مشروطه و برپایی مجلس شورای ملی و تاسیس انجمن های ایالتی نقش مهم و تأثیرگذاری مشخصی داشتند. پژوهش حاضر در پی بررسی وضعیت تجار سلطان آباد و نقش آنان در جربان انقلاب مشروطه و شکل دهی به انجمن های ایالتی این شهر است. سوال اصلی آنست که وضعیت فکری تجار سلطان آباد در آستانه پیروزی انقلاب مشروطه به چه صورتی بود و آنان چه نقشی در پیروزی این انقلاب و شکل گیری انجمن های ایالتی این ولایت داشتند؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که تجار به دلیل شرایط شغلی خاص خود و ارتباط با دیگر مناطق ایران و تاجران خارجی با تفکرات آزادی خواهانه آشنائی قابل توجهی داشتند و همین موضوع سبب شد تا فعالیت های مهمی چه در زمینه پیروزی انقلاب مشروطه و چه در شکل دهی انجمن های ایالتی انجام دهند.

کلیدواژه‌ها

اشرف، احمد، (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران، تهران، پیام.
اصطخری، ابراهیم‌بن‌محمد، (1368)، مسالک و ممالک، ترجمة ایرج افشار، تهران، علمی فرهنگی.
اولیویه، گیوم آنتوان، (1371)، سفرنامه اولیویه: تاریخ اجتماعی - اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار، ترجمه محمد طاهر میرزا، تصحیح غلامرضا ورهرام، چاپ اول، تهران، نشر اطلاعات .
آوری، پیتر و دیگران، (1384)، تاریخ ایران به روایت کمبریج: ازنادرشاه تا انقلاب اسلامی، ترجمه مرتضی ثاقب فر، دفتر اول از جلد هفتم، تهران، نشرجامی.
ترابی فارسانی، سهیلا، (1384)، تجّار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران، تاریخ ایران.
ﺧﺎﻛﺒﺎز، ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ، (1371)، ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺤﺴﻨﻲ در اراک، چاپ اول، ﺗﻬﺮان، نشر مؤلف.
ﺧﺰﺍﺋﻠﯽ، ﻋﻠﯽ ﺭﺿﺎ، (1385)، ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺧﻮﺍﻩ ﻋﺮﺍﻕ ﻋﺠﻢ، ﺯﻣﺎﻧﻪ، ﺷﻤﺎﺭه25، 78.
دهگان، ابراهیم، (1345)، کارنامه یا دوبخش دیگر از تاریخ اراک، اراک، چاپخانه موسوی.
دهگان، ابراهیم، (بی تا)، نور مبین یا تاریخچه  زندگانی آیت‌الله فقید مرحوم  آقانورالدین عراقی، اراک، چاپخانه فروردین.
ذبیحی، مرتضی، (1380) تاریخ اجتماعی اراک( احزاب، مطبوعات، شخصیت ها) اراک، نشر پیام دیگر.
رائین، اسماعیل، (1345) انجمن های سری در انقلاب مشروطه ،چاپ اول ،تهران.
صدر هاشمی، محمد(1363)، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، انتشارات کمال.
صدیق، حسن، (1373)، نامداران اراک ، به کوشش محمد رضا محتاط.
فلور، ویلم، (1356)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران.
کرزن، جرج. ن، (1373)، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی،، تهران، علمی فرهنگی.
لسترنج، گای، (1364)، جغرافیای تاریخی خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران، علمی فرهنگی.
ملک الشعراء بهار، محمد تقی، (1371)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران، انتشارات امیر کبیر.
وکیلی تبریزی، رضا، (1395)، تاریخ عراق (سلطان آباد عراق، اراک)، بازخوانی محمد مددی، تهران، نشر آیندگان.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما ).اسناد شماره 7233/36 ؛1084/210 ؛ 101481/240؛ 2 / 244؛ 623/293؛ 5961/293 ؛ 100825/240 ؛ 92233 /240 ؛ 6386/240 ؛5387/360 .
کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام). اسناد شماره : 28/1/11/159/2 ؛ 28/2/11/159/2 ؛ 65/1/22/44/4 ؛ 28/2/11/159/2 .
نامه عراق، (اراک)، 1313- 1318ش، چاپخانه موسوی، عراق (اراک).
نامه اراک ، (5) ش: 517، چهارشنبه 12مرداد1317، 1-2.
نامه عراق، (4) ش: 417، شنبه 16 مرداد 1316، 1.
نامه عراق،(2 )ش:173، یکشنبه 29 تیر 1314، 1.
نامه عراق، (2) ش: 158، یکشنبه 25 خرداد1314، 1.
نامه اراک،( 5 )ش: 509، شنبه 11تیر 1317، 1.
نامه اراک، (5) ش: 523، شنبه 29مرداد1317، 1.
نامه اراک، (6) ش: 599، شنبه 19 خرداد 1318، 1.