نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی, واحد علوم وتحقیقات,تهران،ایران.
2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات ، تهران، ایران.
3 استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
چکیده
عرایض متضمن مسائل مختلفی است که گریبانگیر مردم بوده است و چون این مسائل از طرق عادی امکان رفع و رجوع نمی یافت، صاحبان عرایض به پادشاه پناه می‌بردند. پادشاه یا خود مستقیماً به آن‌ها پاسخ می‌داد، یا شاهزادگان و حُکام و سایر مقامات را وادار به پاسخ‌گویی به صاحب عریضه می‌کرده است. هدف مقالۀ حاضر شناخت مسائل اجتماعی مردم آذربایجان طی نزدیک به سه سال از سلطنت ناصرالدینشاه قاجار است که در اسناد مورد بررسی منعکس گردیده است؛ این اسناد، شامل عرایض خطه آذربایجان و مردم شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل، میانج، خوی، خلخال، مرند، سلماس، ساوجبلاغ، جلفا، صائین قلعه و مراغه، بین سال‌های1301 تا 1303 هجری قمری می‌باشد. روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی(استقرائی) و شیوه نگارش و تدوین آن به صورت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. استخراج اطلاعات و داده‌ها نیز به صورت کتابخانه‌ای و اسنادی صورت گرفته است. این مقاله سعی دارد به تشریح و تحلیل محتوای عرایض مردم آذربایجان در عهد ناصری بپردازد.
بررسی و تحلیل عریضه‌ها نشان می‌دهد که عدم شکل‌گیری نهادها و ساختارهای اداری، عدم وجود امنیت جانی و مالی عریضه‌نویسان از سوی حاکمان محلی، و مهم‌تر از همه توجه و پیگیری شخص شاه به مطالبات و تقاضاهای مردم موجب می‌شد تا آنان عریضه‌های خود را به شخص اول مملکت یعنی پادشاه متجدد و فرنگ دیده قاجار، ناصرالدینشاه، تقدیم کنند.
کلیدواژه‌ها
)