نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده

 به علت کافی­نبودن بارندگی در ایران بهره­گیری از منابع آب،نیازمند به ساخت انواع سازه‌های آبی از قبیل قنات، کانالهای آبیاری، بند و غیره بوده و چون ساخت این سازه‌ها نیاز به همکاری جمعی داشته و بالطبع بهره‌برداری از آب به‌دست­آمده نیز به صورت مشترک بوده‌است، به‌ناچار برای انجام این کارهای مشترک نیاز به رسم و راهی ‌داشته‌اند که شیوه کار و بهره‌گیری از آن کار مشترک را روشن کند.بدین منظور برای تقسیم عادلانه آب قوانین دقیقی وضع شده و  نهادهای گوناگونی به منظور تصحیح و نظارت بر حسن اجرای آنان تشکیل گردد.در نتیجه، پدیده کمبود آب در ایران به عنوان یک مسئله عمومی سبب شده تا مردم ایران برای آب ارزش بسیاری قائل شوند و برای جلوگیری از هدر رفت آن برنامه‌ریزی دقیقی از جمله اندازه‌گیری صحیح آب صورت گیرد. به این منظور مقیاسهای گوناگونی در ایران مورد استفاده قرار گرفت. همچنین سیستم­هایی نیز تحت عنوان آب‌پخشان یا مقسّم برای تقسیم عادلانه آب شکل گرفت.

کلیدواژه‌ها

ابریشمی،جلیل.(1377).هیدرولیک کانالهای باز،انتشارات دانشگاه امام‌رضا، چاپ دوازدهم، مشهد.
امام شوشتری , محمدعلی(1350).حقوق مرتبت بر آب در ایران باستان , آب و فن آبیاری در ایران باستان, انتشارات وزارت نیرو .
امامیان ، سید ناصر(1385).آب و آب‌انبار در کاشان، سومین کنگره تاریخ معماری و شهر سازی ایران ، ارگ بم ، کرمان.
پطروشفسکی،ایلیا پاولویچ(1344). کشاورزی و مناسبات آن در عهد مغول،ترجمه کریم کشاورز،انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
پیگولوسکایا،ن .و دیگران(1367).شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان،ترجمه عنایت اله رضا،انشارات علمی و فرهنگی.
جانب‌الهی، محمدسعید(1374). نقش قنات و شبکة زمینهای زراعی در معماری سنتی شهرهای حاشیه کویر، اولین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد نخست ،ارگ بم ـ کرمان، انتشارات سازمان میراث فرهنگی
خوارزمی، ابوعبداله محمدبن یوسف (1362).مفاتیح العلوم،ترجمه حسین خدیو جم، انتشارات علمی و فرهنگی
سازمان آب تهران(1334).یادبود افتتاح تاسیسات آب تهران، چاپ تابان،
صفی نژاد، جواد  (1359)، نظامهای آبیاری سنتی در ایران , مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
صفی نژاد، جواد  ،آب سنجی (1367) ، دائره المعارف بزرگ اسلامی ،جلد یک ، مر کز نشردائره المعارف
عریان، مرضیه (1374).آبرسانی در شهرهای اسلامی، اولین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد نخست ،ارگ بم‌ ، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، کرمان.
علیزاده، امین (1377)، اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام‌رضا، چاپ دهم، مشهد..
کانپوری،محمد عبدالرزاق (1348).برمکان یا دورنمایی از عصر طلایی اسلام و خلافت عباسی،ترجمه سید مصطفی طباطبایی و رام.ه.بودارجا،انتشارات سنایی،تهران .
کوروس , غلامرضا (1350), قنات یا کهریز , آب و فن آبیاری در ایران باستان, انتشارات وزارت نیرو
کاتوزیان، محمد علی همایون (1377)، نه مقاله جامعه شناسی تاریخی ایران: نفت و توسعة اقتصادی، ترجمه علی‌رضا طیب، نشر مرکز، تهران.
گلچین معانی، احمد (1348)، «آل بنجیر». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. س 5، شماره ـ 2تابستان 1348ش، صص 192-223؛
لمبتون،ا.ک.س(1345)مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهرامیری‏، شرکت انتشارات علمیو فرهنگی‏، چاپ دوم، تهران .
مجموعه مقالات اولین همایش قنات (1379) .جلد اول، شرکت سهامی آب منطقه‌ای یزد، یزد..
مصاحب، غلامحسین (1345)، دائره المعارف فارسی،جلد اول،موسسه انتشارات فرانکلین
معین ، محمد  (1389)،فرهنگ معین ،انشارات میلاد ،
منزوی،  محمدتقی (1357)، آبرسانی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران،
موحد دانش (1385)، علی‌اصغر، هیدرولوژی آبهای سطحی ایران، انشارات سمت، چاپ چهارم، تهران
میراحمدی، مریم(1376)، نظام حکومت ایران در دوران اسلامی، بی‌جا، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول.
ورداسبی، اباذر (1354)علل کندی و ناپیوستگی تکامل جامعه فئودالی ایران، انتشارات چاپار.