نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی/ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در عصر‌ عباسی (طی سال‌های197-198 ق)، زمانی ‌که میان امین و مأمون نزاع رخ داد، حربیه از موقعیت پیش‌آمده استفاده و از مردم بغداد سلب آسایش کردند که این عمل آنان جنبشی مردمی برای دفاع و دفع تجاوزات آن‌ها به رهبری دو تن از پارسایان شهر، به نام‌های خالد دَریوش و سَهل ‌بن سَلامة انصاری، را در‌ پی داشت. از این‌ رو مسئلة اصلی پژوهش‌ حاضر این است که این جنبش مردمی دارای چه زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی بوده، چه اهدافی را دنبال کرده، و برآیند کار آن‌ها در بغداد قرن سوم هجری چه بوده است؟ این مقاله با روش زمینه‌شناسی تاریخی، توصیفی، و تحلیلی خرده‌جنبش‌های حربیه و مطوعه را نتیجة ناامنی‌های سیاسی، اجتماعی، و مشکلات اقتصادی مردم بغداد قرن سوم یافته که به‌رغم تفاوت سبک رهبری، سران جنبش مشترک در زمینة برقراری نظم و امنیت اجتماعی و اقتصادی توفیقاتی داشتند و در نهایت نیز سرکوب شدند.

کلیدواژه‌ها

ابن‌اثیر، عزّالدین،(1965) الکامل فی التاریخ، بیروت، دار الصادر.
احمدوند، عباس،(1390) نهاد ولایت عهدی در خلافت اموی و عصر اول عباسی (56- 232 ق.)، قم، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
تاریخ جدید اسلام کمبریج(2010), نوشته‌ی جمعی از خاورشناسان,ویراستاران؛ چس رابینسون، ماریبل فی‌یرو، دیوید مورگان و آنتونی رید، روبرت آروین، فرانسیس رابینسون و روبرت هفنر,کمبریج, انتشارات دانشگاه کمبریج.
حموی، یاقوت أبی عبدالله(بی تا)، معجم البلدان، بیروت، دار‌الصادر.
دهخدا، علی‌اکبر(1372)، لغت‌نامه ،تهران، مؤسسه چاپ  و انتشارات دانشگاه تهران.
طبری، ابوجعفر محمدبن جریر(بی‌تا)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم،بیروت، دارالصادر.
ع‍ب‍دال‍م‍ول‍ی‌، م‍ح‍م‍داح‍م‍د(1410)،ال‍ع‍ی‍ارون‌ وال‍ش‍طار ال‍ب‍غ‍ادده‌ ف‍ی‌ ال‍ت‍اری‍خ‌ ال‍ع‍ب‍اس‍ی‌،اس‍ک‍ن‍دری‍ه‌ : م‍وس‍س‍ه‌ ش‍ب‍اب‌ ال‍ج‍ام‍ع‍ه.
کیانی‌فرد، مریم(1388)، دانشنامه جهان‌اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج 13،چاپ اول ، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین(1966)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت، دارالمعرفة.
مسکویه‌رازی، احمدبن علی(1366)، تجارب الأمم و تعاقب الهمم، حققه و قدم له الدکثور ابوالقاسم امامی‌تهران، دارالسروش.
El-Hibri, Tayeb, (1999) Reinterpreting Islamic Historiography: Harun al-Rashjd and the Narrative of the ‘Abbasid Caliphate, Cambridge, university press.
Gabrieli, F. (1960-2002). Al-Amin, Encyclopaedia of Islam, 2nd Edition, E. J. Brill, Leiden..
 Le Strange, Guy,(2011) Baghdad: During the Abbasid Caliphate, new York, No.