آقابکف، گریگوری سرگی‌یویچ (1357)، خاطرات آقابکف، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: پیام.
احمدی، حسین (1390)، «اقدامات خوشتاریای گرجستانی در جنگل‌های شمال ایران (1913-1926م)»، تاریخ روابط خارجی، س 12، پیاپی 47.
اخبار گیلان در مطبوعات عصر قاجار (1395)، به‌کوشش رضا نوزاد، رشت: فرهنگ ایلیا.
استادوخ (ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه) (1312ق)، کارتن 25، پروندۀ 9؛
استادوخ (ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه) (1322ق)، کارتن 11، پروندۀ 21.
استادوخ (ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه) (1333ق)، کارتن 42، پروندۀ 25.
استادوخ (ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه) (1335ق)، کارتن 43، پروندۀ 11.
اسنادی از روابط ایران و روسیه از صفویه تا قاجاریه (1387)، به‌کوشش رحیم مسلمانیان قبادیانی، تهران: وزارت امور خارجه.
اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورۀ قاجاریه، تهران: زمینه.
افشاریان، ناصر (1396)، نگاهی به گیلان در دورۀ قاجار، رشت: فرهنگ ایلیا.
امیراحمدی، هوشنگ (1396)، اقتصاد سیاسی ایران در دوران قاجار: جامعه، سیاست، اقتصاد، و روابط خارجی از 1796 تا 1926، تهران: گستره.
امین‌الدوله، میرزا علی‌خان (1389)، سفرنامۀ مکه (سفرنامه‌های حج قاجاری)، به‌کوشش رسول جعفریان، تهران: نشر علم.
انتنر، مروین ل. (1365)، روابط بازرگانی روس و ایران، 1828-1914، ترجمۀ احمد توکلی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
جمال‌زاده، محمدعلی (1376)، گنج شایگان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
حسام‌السلطنه، مرادمیرزا (1389)، سفرنامۀ مکه (سفرنامه‌های حج قاجاری)، به‌کوشش رسول جعفریان، تهران: علم.
داریوش، مهندس (؟) (1319)، «پل‌های متحرک بندر پهلوی»، مجلۀ نامۀ راه، س 1، ش 10.
داریوش، مهندس (؟) (1320)، «پل‌های متحرک بندر پهلوی»، مجلۀ نامۀ راه، س 2، ش 1.
دالمانی، هانری رنه (1335)، سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ محمدعلی فره‌وشی (مترجم همایون)، تهران: امیرکبیر.
دنبلی، عبدالرزاق مفتون (1383)، مآثر سلطانیه، تصحیح و تحشیۀ غلام‌حسین زرگری‌نژاد، تهران: روزنامۀ ایران.
دیبا، نصرالله (1390)، سفرنامۀ ناصری، تحقیق و تصحیح رسول جعفریان، تهران: کتاب‌خانه، موزه، و مرکز مجلس شورای اسلامی.
رابینو، یاسنت لوئی (1357)، ولایات دارالمرز ایران: گیلان، ترجمۀ جعفر خمامی‌زاده، رشت: طاعتی.
رحمانیان، داریوش (1382)، تاریخ علت‌شناسی انحطاط و عقب‌ماندگی ایرانیان و مسلمین؛ از آغاز دورۀ قاجار تا پایان دورۀ پهلوی، تبریز: دانشگاه تبریز.
ژوبر، پیر آمده امیلین پروب (1347)، مسافرت در ارمنستان و ایران: به‌انضمام جزوه‌ای دربارۀ گیلان و مازندران، ترجمۀ علی‌قلی اعتمادمقدم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ساروی، محمدبن محمدتقی (1371)، تاریخ محمدی (احسن التواریخ)، به‌اهتمام غلام‌رضا طباطبایی مجد، تهران: امیرکبیر.
ساکما (سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران)، سند 240/005851/6؛ 240/005869/16؛ 240/005869/36؛ 240/005869/53؛ 240/005869/57.
سرنا، کارلا (1362)، آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: زوار.
سلطان‌محمدمیرزا قاجار (1364)، سفرنامۀ سیف‌الدوله معروف به سفرنامۀ مکی، به‌تصحیح و تحشیۀ علی‌اکبر خداپرست، تهران: نی.
سیف، احمد (1387)، قرن گم‌شده: اقتصاد و جامعۀ ایران در قرن نوزدهم، تهران: نی.
شجاعی دیوکلایی، سیدحسن (1398)، توسعه‌نیافتگی و صنعتیسازی: ایران عصر قاجار و پهلوی اول، تهران: تیسا.
طویلی، عزیز (1371)، تاریخ جامع بندر انزلی، بندر انزلی: عزیز طویلی.
ظل‌السلطان، مسعودمیرزا (1362)، تاریخ مسعودی، تهران: یساولی.
ظهیرالدوله، علی‌بن محمد ناصر (1371)، سفرنامۀ ظهیرالدوله به‌هم‌راه مظفرالدین‌شاه به فرنگستان، به‌کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران: مستوفی.
عرفانیان، مسعود و جواد مرشدلو (1393)، دانش‌نامۀ جهان اسلام، زیرنظر غلام‌علی حداد عادل، ج 19، ذیل مدخل «راه‌آهن: قفقاز و آسیای مرکزی»، تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی.
عزالدوله، عبدالصمد (سالور) (1374)، عبدالصمدمیرزا سالور عزالدوله و دو سفرنامۀ او به اروپا در سال‌های 1290 و 1300، به‌کوشش مسعود سالور، تهران: دنیای کتاب.
عظیمی، ناصر (1395)، تاریخ گیلان، از آغاز تا پایان حکومت‌های محلی خان‌سالار، رشت: فرهنگ ایلیا.
علمداری، کاظم (1376)، چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت؟، تهران: توسعه.
غلامی کفترودی، قاسم (1379)، آیینۀ پیربازار؛ نگاهی به سرزمین و مردم پیربازار، رشت: بی‌نا.
غلامی کفترودی، قاسم (1396)، تاریخ بندر پیربازار، رشت: فرهنگ ایلیا.
فراهانی، میرزا محمدحسین (1362)، سفرنامۀ میرزا حسین فراهانی، 1302-1303 ه.ق.، به‌کوشش مسعود گلزاری، تهران: فردوسی.
فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمۀ احمد تدین، تهران: مؤسسۀ رسا.
فومنی، عبدالفتاح (1349)، تاریخ گیلان: در وقایع سال‌های 1038-923 هجری قمری، تصحیح و تحشیۀ منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
فووریه، ژوانس (1362)، سه سال در دربار ایران: خاطرات دکتر فووریه پزشک ویژۀ ناصرالدین‌شاه، ترجمۀ عباس اقبال، تهران: دنیای کتاب.
قراگوزلو، عبدالله‌خان (1389)، سفرنامۀ مکۀ معظمه (سفرنامه‌های حج قاجاری)، به‌کوشش رسول جعفریان، تهران: علم.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون) (1372)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسلۀ پهلوی، ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
کاظم‌بیگی، محمدعلی (1385)، «مردم، علما، و توسعه در عصر قاجاریه: راه گیلان»، فرهنگ، پیاپی 60.
کاظم‌زاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران، 1864-1914؛ پژوهشی دربارۀ امپریالیسم، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
کرزن، جورج ناتانیل (1373)، ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ غ. وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
لاکهارت، لارنس (1370)، انقراض سلسلۀ صفویه، ترجمۀ اسماعیل دولتشاهی، تهران: علمی و فرهنگی.
مرشدلو، جواد (1398)، «توسعه‌طلبی روسیۀ تزاری و تغییر ژئوپلیتیک جایگاه دریای خزر از چشم‌انداز نظام جهانی مدرن (1550-1800 م)»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دروۀ 12، ش 2.
مرعشی، ظهیرالدین‌بن نصیرالدین (1364)، تاریخ گیلان و دیلمستان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: اطلاعات.
مظفرالدین‌شاه قاجار (1387)، سفرنامۀ دوم مظفرالدین‌شاه به فرنگ، با مقدمه و حواشی احمد خاتمی، تهران: شهر.
مظفرالدین‌شاه قاجار (1390)، سفرنامۀ سوم مظفرالدین‌شاه به فرنگ، به‌کوشش محمدنادر نصیری مقدم، تهران: کتاب‌خانه، موزه، و مرکز مجلس شورای اسلامی.
مکی، حسین (1361)، تاریخ بیست‌سالۀ ایران، تهران: ناشر.
میلسپو، آرتور (1356)، مأموریت آمریکایی‌ها در ایران، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: پیام.
ناصرالدین‌شاه قاجار (1399)، روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه؛ از شوال 1288 تا ذی‌حجۀ 1290ق (به‌انضمام سفرنامۀ اول فرنگ)، به‌کوشش مجید عبدامین، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و سخن.
Abramov, A. E. (2018), “Reconstruktsia Enzeliyskogo Porta i Yeyo Znacheniye po Osvoyeniymi Irana Russyim Kapitalom (1895-1914)”, Gramota, no. 7.
Ananich, B. (2006), “The Russian Economy and Banking System”, in: The Cambridge History of Russia, vol. II: Imperial Russia, 1689-1917, D. Lieven (ed.), Cambridge: Cambridge University.
Ataev, K. A. (1991), Torgovo-Ekonomicheskiye Svyazi Iran s Rossiyei v XVII-XIX vv., Moscow: Nauka.
Binder, H. (1887), Au Kurdistan et Mesopotamie et en Perse, Paris: Maison Quantin.
Blaramberg, I. F. (1853), “Statischeskoe obosreniye Persii, Sostavlennoe v 1841 g”, Zapiski Imperatorskogo Russkogo Geograficheskogo Obshestva (ZIRGO), kn. VII.
Bournoutian, G. A. (2021), From the Kur to the Aras: A Military History of Russia’s Move into the South Caucasus and the First Russo-Iranian War, 1801-1813, Leiden: Brill.
Bushev, P. P. (1978), Posolstvo Artemiia Volynskogo v Iran v 1715-1718 gg, Moscow.
Cook, J. (1770), Voyages and Travels through the Russian Empire, Tartary and the Kingdom of Persia, Edinburgh: J. Cook.
Ferrand, J. (1983), Famillies Princières de Géorgie: Essai de Reconstitutions Généalogique (1880-1983) de 21 Famillies Reconnues Princières par l’Empire de Russie, Montreuil: J. Ferrand.
Ghereghlou, K. (2020), “A Forgotten Money Heist: The 1746 Mission of Nadir Shah’s Chief Merchant in Russia Revisited”, Iran: Journal of British Institute of Persian Studies:
<https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/05786967.2020.1829983>.
Gmelin, S. G. (2007), Travels through Northern Persia, 1770-1774, Translated and Annotated by Willem Floor, Costa Mesa: Mage Publishers.
Hanway, J. (1753), A Historical Account of the British Trade over the Caspian Sea, London: Mr. Dodsley.
Iukht, A. I. (1994), Torgovlya c Vostochnimi Stran i Vnutrennyi Rinok Rossii, (20-60e gody XVIII veka), Moscow: Russian Academy of Sciences.
Jolbordi, M. and N. Liparteliani (2020), “Activities of Akaki Khushtaria in Persia”, History, Archeology, Ethnology, no. IV.
Kornoukhova, G. G. (2019), “Rol' Rossiiskogo Pravitel'stva v Razvitii Kaspiickoi Morskoi Torgovli c Persiyei vo Vtoroi Polovinne XIX-Nachale XX v.”, RUDN, Journal of Russian History, vol. 18, no. 3.
Kotilaine, J. T. (2005), Russia’s Foreign Trade and Economic Expansion in the Seventeenth Century, Leiden: Brill.
Kukanova, N. G. (1977), Ocherki po Istorii Russko-Iranskikh Torgovikh Otnoshenii v XVII-Pervoi Polovine XIX Veka, po Materiyalam Russkikh Arkhivov, Saransk: Mordovskoe Knizhnoe Izdatel'stvo.
Landor, A. H. S. (1903), Across Coveted Lands, A Journey from Flushing (Holland) to Calcutta, London: C. Scribner Sons.
Lystsov, V. P. (1951) Persidskii Pokhod Petra I, 1722-1723, Moscow.
Moon, D. (2006), “Peasant and Agriculture”, in: The Cambridge History of Russia, vol. II: Imperial Russia, 1689-1917, D. Lieven (ed.), Cambridge: Cambridge University.
Morton, M. Q. (2020), “The Khoshtaria Concessions: Oil and the Northern Provinces of Iran”, GeoExpro: <https://geoexpro.com/the-khoshtaria-concessions-oil-and-the-northern-provinces-of-iran>.
Nikonov, O. A. (2009), Iran vo Vneshnepolitichaskoi Ctrategii Rossiskoi Imperii b XVIII Veke, Monografia, Moskva: Vladimir.
Olearius, A. (1669), The Voyages and Travels of the Ambassadors Sent by Frederick Duke of Holstein…, London: J. Starkey and T. Basset.
Olearius, A. (n.d.), Provinciarum Persicarum Kilaniae nempe Chirvaniae Dagestaniae Aliarumque: <https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8593053v>
Reading, D. K. (1938), The Anglo-Russian Commercial Treaty of 1734, New Haven: Yale University.
Spilman, J. (1742) A Journey through Russia into Persia by two English Gentlemen…, London: Printed for R. Dodsley at Tully’s Head in Pall-Mall.
', './data/sehs/coversheet/cover_en.jpg'))