Document Type : .

Authors

.

Abstract

Abstract
The devotional cisterns as a facility for all and necessary for the city, according to their position in the urban context and position of influence in the culture and daily life, excluding storage and supply of safe and fresh drinking water had other functions, as well. Beliefs which were rooted in iranian and Islamic culture were affected in that monuments and everyday interactions by their clients. Base on the above, the question of the study is that in addition to providing drinking water, what were the other functions of endowment cisterns of Tehran? This research has studied documents, libraries, interviews and direct observations, the way cross descriptive and analytic to find the ancillary functions of devotional cisterns in Tehran Qajar era. Results of this study suggest that the functions were cultural, social and economic attitudes and have a direct relationship with beliefs and lifestyle. At the same time, sometimes these buildings had some functions that were not consistent with the intent of the donor and the norms of society.

Keywords

آمار دارالخلافه طهران (1368). به ­کوشش اتحادیه (نظام­مافی)، منصوره؛ سعدوندیان، سیروس. تهران. تاریخ ایران.
بیانی، سوسن؛ بیگلربیگی­قاجاریه، مونا. «آب­انبارسید اسماعیل(میرزاموسی)». دانشکده ادبیات و علوم­انسانی دانشگاه تهران. بهار1387، شماره185.
تکمیل همایون، ناصر (1377).  تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران از آغاز تا دارالخلافه ناصری. 3جلد. تهران. دفترپژوهشهای فرهنگی.
حسینی بلاغی، عبدالحجه (بی­تا). تاریخ تهران. 2جلد. بی­نا.
خرمشاهی، بهاءالدین؛ فانی، کامران (1366). «دایره­المعارف تشیع». به کوشش احمد صدر حاج ­سید جوادی، تهران، بنیاد اسلامی طاهر.
شاملو، احمد؛ سرکیسیان، آیدا (1377). کتاب کوچه (جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب­المثلهای فارسی).  چاپ ­دوم. تهران. مازیار.
شاه­حسینی، پروانه (1390).  وقف­شناسی تهران از شهری اسلامی تا شهری مدرن. مشهد، پاپلی.
شهبازی، داریوش (1394). تهران ­نامه (دانشنامه جغرافیایی تاریخی تهران). تهران. بی­نا.
شهری(شهری­باف)، جعفر (1368). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم. 6جلد. تهران. انتشارات اسماعیلیان و مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
شهری(شهری­باف)، جعفر (1370). قند و نمک (ضرب المثلهای تهرانی به زبان محاوره). اسماعیلیان.
شهری(شهری­باف)، جعفر (1383).  طهران قدیم. 5جلد. چاپ چهارم. تهران. معین.
شهریوری، نسرین. 1395. بررسی کارکردهای اجتماعی آب­انبارهای عمومی شهر تهران از آغاز دوره قاجار تا مشروطه(1210-1324ه.ق). پایان­نامه کارشناسی­ارشد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شهیدی مازندرانی، حسین (1383). سرگذشت تهران.راه مانا؛ دنیا.
ضرغامی، اسماعیل. تابستان و پاییز1385. «مسجد و مدرسه معیرالممالک». اثر، شمارة 40 و41.
عسگری، نصرا... . پاییز و زمستان 1388. «آب­انبار سردار بزرگ قزوین و نقش آن در زندگی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم محلّه راه ­ری سابق». فرهنگ مردم، شمارة 31 و32.
فرّخ­یار، حسین (1386). آب­انبار یادگاری از یاد رفته (شهرستانهای: کاشان، آران و بیدگل). قم. حلم.
فرهمند، جلال. «تنظیف شهر تهران». ماهنامه الکترونیکی بهارستان(مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران). شماره1. http://www.iichs.org/magazine/sub.asp?id=85&theme=Orange&magNumber=1&magID=6&magIMG=coverpage1.jpg
فووریه، ژوانس (1385). سه ­سال در دربار ایران. ترجمة عباس اقبال آشتیانی.  تهران. علم.
قاسمی، سمیرا. 1390. نقش آب در شکل گیری فرهنگ شهر تهران .(با تأکید بر قنات). پایان­نامه کارشناسی ­ارشد. دانشکده علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
کشاورز، محمد. زمستان 1388. «بررسی انگیزه­های واقفان در شهر تهران بر پایه بازخوانی دو نمونه از وقف نامه­های بازار دوره قاجار» وقف میراث جاویدان، شمارة 68.
مختاری، لواء. اردیبهشت 1354. «وقایع و مشاهدات هفتاد ساله». وحید، شمارة 179.
مستوفی، عبدا... (1384). شرح زندگانی من. 3جلد. تهران. زوّار.
مسرت، حسین. « بررسی وقف و نیکوکاری در آب­انبارهای ایران (بویژه یزد)». وقف میراث جاویدان. پاییز1387، شماره63.
معتمدی، محسن (1381). جغرافیای تاریخی تهران. مرکز نشر دانشگاهی. تهران.
 میرزایی، مهدی. 1391. مسأله­ی آب وآبرسانی در تهران دوره­ی قاجار. پایان­نامه کارشناسی­ارشد. دانشکده ­ادبیات وعلوم­انسانی. دانشگاه تهران.
 نجمی، ناصر(1356). دارالخلافه تهران. چاپ چهارم. امیرکبیر.
نراقی، حسن (1348). آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز. انجمن آثار ملی.
ورجاوند، پرویز (1379). معماری ایران (دوره اسلامی). گردآورنده: محمد یوسف کیانی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
اسناد
«حسین حمامی کاشانی (استاد)». سازمان اوقاف و امورخیریه. اداره کل اوقاف و امورخیریه استان تهران. شماره پرونده: آرشیو 208.
«خدیجه سلطان خانم بنت علی نراقی (کربلایی)». سازمان اوقاف و امور خیریه. اداره کل اوقاف و امور خیریه استان تهران. شماره پرونده: آرشیو 361.
«فاطمه سلطان خانم همسر خسروخان خراقانی». سازمان اوقاف و امورخیریه. اداره کل اوقاف و امورخیریه استان تهران. شماره پرونده: آرشیو 707.
«محمدتقی معمار [دیوانی]». سازمان اوقاف و امورخیریه. اداره کل اوقاف و امورخیریه استان تهران. شماره پرونده: آرشیو 351.
«موسی تاجر طهرانی حسب­الوصایة آغابهرام خواجه و حسب­الوکالة زین­العابدین و علی عسکرو فاطمه سلطان». سازمان اوقاف و امورخیریه. اداره کل اوقاف و امورخیریه استان تهران. شماره پرونده: آرشیو 320.
سند ثبت ملیّ آب­انبار سیداسماعیل. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران. شماره سند: 16224.
سند ثبت ملّی مسجد، مدرسه و آب­انبار معیرالممالک. سازمان میراث فرهنگی کشور. اداره کل میراث فرهنگی استان تهران (معاونت حفظ و احیاء).شماره سند: 2687.
فرمان ناصرالدّین شاه به علی­خان امین حضور جهت تنظیف شهر. (مرکز اسناد مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سند شماره: پ-6858)
 
نشریات قدیمی
روزنامه وقایع ­اتفاقیه، بیست و چهارم صفرالمظفر 1268ق، شماره 46.
روزنامه وقایع ­اتفاقیه، غرّه جمادی­الاول 1269، شماره 106.
 
مصاحبه­ها
سراج­زاده، مهدی. خادم مسجد اردبیلیها، تابستان1395.
رضایی، امید. کارشناس پژوهش سازمان اوقاف و امور خیریّه، تابستان1395.
رعیت، عباس. کاسب محلّه چاله­میدان، محلّ کسب: گلاب و عرقیات دلخواه، تابستان1395.
طوبایی (حاج آقا). تولیت آستان امامزاده سیداسماعیل، دفتر تولیت آستان امامزاده، تابستان1395.