Document Type : .

Authors

1 Assistant Professor, Department of History , University of Arak

2 M.A in History, University of Arak

Abstract

 
Bathroom, as opposed to dominant belief, has not been just a place for people to get cleaned and purified, but, due to its capacities, it has had some social and even political functions all through the history of Iran. These functions bring testimony for the fact that bathroom, as an effecting construction, has had a significant place in the history of the Iranian social changes, especially in the Islamic Mediaeval periods. Now, this paper aims to raise such a question as to what sort of functions the bathroom had in the middle Ages of the Iranian history. The results show that the bathroom, due to its special geographical situation in the rural areas and the cities, and thus as a place for people to gather together, has been a main place for social interactions. This included giving public information, counting public population, having the medical function and even acting as a social etiquette, as well as showing its social function. Moreover, the bathroom has sometimes been a special place in which great scientists made their debates; hence, it shows the cultural-scientific function of the bathroom in the given history of Iran. Therefore, having taken a descriptive-analytic methodology as well as using reliable sources, this paper tries to discuss the different aspects of the bathroom in the middle periods of the Iranian history.

Keywords

آملی، اولیاء‎الله (1348). تاریخ رویان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن‎اثیر، عزالدین علی (1368). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ علی هاشمی حائری، ج 16، تهران: علمی.
ابن‎اثیر، عزالدین علی (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، ج 18و 19 و 20 و 21، تهران: علمی.
ابن‎اثیر، عزالدین علی (1382). تاریخ کامل، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، ج 11، تهران: اساطیر.
ابن‎اخوه، محمدبن‎محمد (1365). معالمالقربه، آیین شهرداری، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن‎جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن (1990م). اخبارالظراف و المتماجنین، تصحیح عبدالامیر میرمهنا، بیروت: دارالفکر اللبنانی.
ابن‎جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن (1422ق). صیدالخاطر، تصحیح علی طنطاوی و ناجی طنطاوی، جده: دارالمناره للنشر و التوزیع.
ابن‎خلدون، عبدالرحمان (1363). تاریخ ابنخلدون، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، ج 2، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‎فندق، علی‎بن‎زید (1361). تاریخ بیهق، بی‎جا: فروغی.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ و الگ گرابار (1378). هنر و معماری اسلامی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: سمت.
اسکات میثمی، جولی (1391). تاریخنگاری فارسی (سامانیان، غزنویان، سلجوقیان)، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: ماهی.
اصفهانی، عمادالدین (1375ق). خریدهالقصر و جریدهالعصر، تصحیح محمد بهجه الاثری و جمیل سعد، ج 6 و 12، بغداد: مطبوعات المجمع العلمی العراقی.
باخرزی، علی‎بن‎حسن (1414ق). دمیه القصر و عصره اهل العصر، ج 1، تصحیح محمد التونجی، بیروت: دارالجیل.
بیهقی، ابراهیم‎بن‎محمد (1420ق). المحاسن و المساوی، تصحیح عدنان علی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
تنوخی، ابوعلی محسن (1391ق). نشوارالمحاضره و اخبارالمذاکره، تصحیح عبود الشالجی، ج 2، 5 و7، بیروت.
توحیدی، ابوحیان (1419ق). البصائر و الذخائر، تصحیح وداد قاضی، ج 4، بیروت: دار صادر.
ثعالبی، ابومنصور عبدالمک‎بن‎محمد (1376). ثمارالقلوب فیالمضاف و المنسوب، مشهد: دانشگاه فردوسی.
ثعالبی، ابومنصور عبدالمک‎بن‎محمد (1385). تحسین و تقبیح، ترجمۀ محمدبن‎ابی‎بکر‎ساوی، تهران: میراث مکتوب.
ثعالبی، ابومنصور عبدالمک‎بن‎محمد (1420ق). یتیمۀالدهر فی محاسن اهلالعصر، تصحیح مفید محمد قمیحه، ج 4، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جاوید، هوشنگ (1382). «موسیقی و حمام»، کتاب ماه هنر، ش 57 و 58.
جوزجانی، ابوعمر عثمان (1363). طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، ج 1، تهران: دنیای کتاب.
جوینی، عطاملک (1385). تاریخ جهانگشای، تصحیح محمد قزوینی، ج 1، تهران: دنیای کتاب.
حموی بغدادی، یاقوت (1383). معجمالبلدان، ترجمۀ علینقی منزوی، ج 1، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
دروویل، گاسپار (1370). سفر در ایران، ترجمۀ منوچهر اعتمادی‎مقدم، تهران: شباویز.
راوندی، مرتضی (1378). تاریخ اجتماعی مردم ایران، ج 5، تهران: نگاه.
رشیدالدین فضل‎الله همدانی (1356). وقفنامۀ رشیدی، به کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار، تهران: انجمن آثار ملی.
رشیدالدین فضل‎الله همدانی (1358). تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، هرتفورد: ستفن اوستین.
روح‎الامینی، محمود (1386). حمام عمومی در جامعه و فرهنگ و ادب دیروز، تهران: اطلاعات.
سجادی، محمدعلی (1382). «حمام و استحمام در فرهنگ ایرانی»، مجلۀ مطالعات ایرانی، ش 14.
سعدی شیرازی، شرف‎الدین مصلح‎بن‎عبدالله (1391). گلستان، تصحیح خلیل خطیب‎رهبر، تهران: صفی‎علیشاه.
سمعانی، ابوسعید عبدالکریم‎بن‎محمد (1382ق). الانساب، تحقیق عبدالرحمن‎بن‎یحیی معلمی، ج 1، 9، 10 و 13 حیدرآباد: دایرۀ‎المعارف العثمانیه.
صابی، ابوالحسن هلال‎بن‎محسن (1346). رسوم دارالخلافه، ترجمۀ محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
طرائفی خوارزمی، قاسم‎بن‎حسین (1382). بدائعالملح، نواهای نمکین، ترجمۀ موفق‎بن‎طاهر خوارزمی، تصحیح مصطفی اولیایی، تهران: میراث مکتوب.
ظهیری سمرقندی، محمدبن‎علی (1381). سندبادنامه، تصحیح محمدباقر کمال‎الدینی، تهران: میراث مکتوب.
عنصرالمعالی، کیکاووس‎بن‎اسکندر (1383). قابوسنامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
عوفی، سدیدالدین محمد (1386). متن انتقادی جوامعالحکایات و لوامعالروایات، تصحیح امیربانو مصفا و مظاهر مصفا، ج 4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
غزالی، محمد (1368). کیمیای سعادت، تهران: علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم (1383). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
فقیهی، علی‎اصغر (1358). آلبویه و اوضاع زمان ایشان، تهران: صبا.
قبادیانی مروزی، ناصرخسرو (1381). سفرنامه، تهران: زوار.
قزوینی، زکریابن‎محمد‎ (1373). آثارالبلاد و اخبارالعباد، تهران: امیرکبیر.
کریمیان سردشتی، نادر (1382). «نگارگری در حمام»، کتاب ماه هنر، ش 57 و 58.
کیانی، محمدیوسف (1379). معماری ایران دورۀ اسلامی، تهران: سمت.
کیانی، محمدیوسف (1385). تاریخ هنر معماری ایران در دورۀ اسلامی، تهران: سمت.
محمدبن‎منور (1381). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابیالخیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
مرتضی [شریف]، علی‎بن‎الحسین (1998م). امالی مرتضی، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دارالفکر العربی.
مرعشی، ظهیرالدین (1345). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تهران: شرق.
مزداپور، کتایون (1375). «گرمابه باستانی ایران»، فصلنامۀ فرهنگ تاریخ، ش 19.
مستوفی، حمدالله (1364). تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
ابن‎مسکویه، ابوعلی (1376). تجاربالامم و تعاقبالهمم، ترجمۀ علینقی منزوی، ج 5، تهران: توس.
مظاهری، علی (1348). زندگی مسلمانان در قرون نخستین اسلامی، ترجمۀ مرتضی راوندی، تهران: فرانکلین.
نرشخی، ابوبکر محمدبن‎جعفر (1363). تاریخ بخارا، تهران: توس.
نظامی عروضی سمرقندی، احمدبن‎عمر (1380). چهارمقاله، به تصحیح علامه محمد قزوینی، تهران: جامی.
نیشابوری، ابوعبدالله حاکم (1375). تاریخ نیشابور، تهران: آگه.
واصفی، زین‎الدین محمود (1349). بدایعالوقایع، ج 2، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
 Floor, W. (1988). “Bathhouses”, Encyclopaedia of Iranica, Vol. 111, London and New York: Routledge and Kegan Paul.