ORIGINAL_ARTICLE
ساخت فرهنگی- اجتماعی نهاد ازدواج در دوره قاجار (تحلیلی از فرآیند و الگوی ازدواج)
جامعه عصر قاجار نزدیکترین دوره تاریخی به دوره معاصر برای فهم پیرنگها و فرمهای اجتماعی کهن جامعه ایران است. خانواده به جهت دیرپایی تاریخی و نقش محوریاش در ساختن جامعه، مناسبترین گزینه برای شناخت فرمهای اجتماعی دوره سنت است. ازدواج یا همسرگزینی، نخستین و مهمترین چارچوب سازنده خانواده است. اینکه چه انواعی از همسرگزینی در دوره قاجار وجود داشته و هر کدام چه کارکردی را دارا بودهاند؟و معانی فرهنگی هر یک از این انواع و آئینهای زناشویی دوره قاجار چه بوده است؟ را از طریق روش مطالعه اسنادی و تحلیل تاریخی مورد بحث قرار داده ایم. دستاورد کلی بحث نشان می دهد که همسرگزینی مبتنی بر نظام خویشاوندسالاری بوده است و فردیت نقش کمرنگی در آن ایفا میکرده است. شکل غالب همسرگزینی را تکهمسری، چندهمسری، ازدواج دائم و موقت با محوریت مرد تشکیل می داد و هر یک از انواع یاد شده، به تولید و بازتولید «خانواده گسترده» میانجامید. همسانگزینی طبقاتی-فرهنگی بر گونههای مختلف ازدواج غلبه داشته است. دین و شریعت بستر حقوقی و ضامن بقای خانواده گسترده بوده است. آئینها و مناسک مراسم ازدواج، بازتاب چیرگی فرهنگ جمعگرایانه بر فرهنگ فردگرایانه بوده و ساخت اجتماعی ازدواج در عصر قاجار، صورتی«زیستی-طبیعی» داشته است.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5799_036d019023e526c9ac161322ac8d78a1.pdf
2020-11-21
3
22
10.30465/sehs.2020.5799
ازدواج
همسرگزینی
ساخت اجتماعی
قاجار
خانواده
نظام خویشاوندی
محمد امیر
احمدزاده
ahmadzadeamir20@yahoo.com
1
استادیار پژوهشکده تاریخ، پزوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
محمد
نیازی
mohammadniyazi@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ ,پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
AUTHOR
اتحادیه و روحی، منصوره، سعید (1385). در محضر شیخ فضلالله نوری؛ اسناد حقوقی عصر ناصری، تهران: نشر تاریخ ایران.
1
اورسل،ارنست (1382).سفرنامه قفقاز و ایران، ترجمه علیاصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
حجازی، بنفشه (1392). تاریخ خانمها؛ بررسی جایگاه خانمها در عصر قاجار، تهران: نشر قصیدهسرا.
3
دالمانی، هانری رونه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلی فرهوشی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
4
دروویل، گاسپار (1380). سفر در ایران، ترجمه منوچهر اعتماد مقدم، تهران: نشر شباویز.
5
دیولافوا،ژان (1361). سفرنامه مادام دیولافوا: ایران و کلده. ترجمه همایون فرهوشی، تهران: نشر خیام.
6
راوندی، مرتضی (1382). تاریخ اجتماعی ایران، تهران: انتشارات نگاه، چاپ دوم.
7
رایس، کلاراکولیور (1383). زنان ایرانی و راه ورسم زندگی آنان: سفرنامه کلاراکولیوررایس، ترجمه اسدالله آزاد، تهران: نشر کتابدار.
8
سرنا،کارلا (1363). مردم و دیدنیهای ایران؛ سفرنامه کارلاسرنا، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
9
سعدونیان، سیروس (1380). خاطرات مونس الدوله، ندیمه حرمسرای ناصرالدینشاه، تهران، زرین.
10
شهری باف،جعفر (1376). طهران قدیم؛ جلد سوم،تهران: نشر معین.
11
شیل مری لئونورا (1362). خاطرات لیدی شیل همسر وزیر مختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدینشاه، ترجمه حسین ابو ترابیان، تهران: نشر نو.
12
فلور، ویلم (2010). تاریخ اجتماعی روابط جنسی در ایران، ترجمه محسن مینوی خرد، استکهلم: انتشارات فردوسی.
13
فوروکاوا، نوبویوشی (1384). سفرنامه فوروکاوا، ترجمه هاشم رجبزاده وکینیجیئهاورا، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخرفرهنگی.
14
کازاما، آکییو (1380). سفرنامه کازاما، ترجمه هاشم رجبزاده، تهران: نشر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15
کتیرایی،محمود (1348). از خشت تاخشت. تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
16
مستوفی،عبدالله (1388). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی – اداری دوره قاجاریه؛ جلد اول،تهران: نشر زوار.
17
ملکم، جان (1369). ده سفرنامه، ترجمه مهراب امیری، تهران: انتشارات وحید.
18
موسیپور بشلی، ابراهیم (1389). بررسی نقش دین در زندگی روزانه مردم ایران؛ از آغاز صفویه تا پایان قاجاریه، رساله دکتری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
19
نجفی قوچانی،محمدحسن (1383). سیاحت شرق و غرب، قم: نشر لوح محفوظ.
20
نوایی، عبدالحسین (1376). تاریخ عضدی؛احمد میرزا قاجار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: نشر علم.
21
والیزاده معجزی، محمدرضا (1380). تاریخلرستان درروزگارقاجار، جلد اول، تهران: حروفیه.
22
ویلس، چارلز جیمز (1363). تاریخ اجتماعی عهد قاجاریه، به کوشش جمشید دودانگه و جمشید نیکنام، تهران: نشر زرین.
23
احمدی، محمود (1356). یک طغری قباله ازدواج از دوران قاجار، مجله بررسیهای تاریخی، شماره 72، مهر و آبان 56.
24
آبه، نائوفومی (1392). رابطه ازدواج بین نخبگان محلی و سلسله سلطنتی؛ مطالعه موردی خاندان نجفقلی خان دنبلی تبریز دوره قاجار، تهران: پژوهشهای علوم تاریخی، دوره 5، شماره 1، بهار و تابستان 92.
25
بلوکباشی،علی (1354). فرهنگ جامعه و ساخت اجتماعی، تهران: مجله مردمشناسی و فرهنگعامه، شماره 2.
26
بیانی، بهمن (1388). نگاهی به یک قباله ازدواج نفیس در دوره فتحعلی شاه، مجله پیام بهارستان، دوره دوم، سال اول، شماره 4، تابستان 88.
27
ترابی فارسانی، سهیلا (1388). تکاپوی زنان عصر قاجار: فردیت، جهان سنت و گذار از آن،تهران: فصلنامه علمی و پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال نوزدهم، دوره جدید، شماره 2، پیاپی 77، تابستان 88.
28
حیدری،آزاده (1385). زن ایرانی به روایت زنان سیاح انگلیسی، مجله پیام بهارستان، شماره 67، زمستان 85.
29
داوری اردکانی، رضا (1379). خانواده قدیم و جدید، فصلنامه کتاب نقد، زمستان، شماره 17.
30
رحمانیان،داریوش (1391). سحر، جادو، طلسم و تعویذ در دنیای زنان در عصر قاجار، جستارهای تاریخی،شماره 2، پائیز و زمستان 91.
31
رضایی، بهناز (1389). نگاهی حقوقی بر یک عقدنامه ازدواج در دوره قاجار، تهران: مجله پیام بهارستان، سال سوم پاییز 89، شماره 9.
32
طلایی حاتم، زهرا (1393). مراسم ازدواج در عصر قاجار از نگاه سیاحان اروپایی، تهران: نیمسال نامه تاریخ نو، زمستان 93، شماره 9.
33
طیباتی،حسین (1353).سیری در قبالههای ازدواج، مجله هنر و مردم، خردادوتیر 1353،شماره 140 و 141.
34
علیزاده بیرجندی، زهرا (1385). نگرشی بر مهرنامههای عصر قاجاریه در بیرجند، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی و صنایعدستی و گردشگری.
35
معزی،فاطمه (1387). مهدعلیاهای دوره قاجار، مجله تاریخ معاصر ایران، شماره 45، بهار 87.
36
منتظمی،علی (1384). سیری در قبالههای ازدواج، مجله پیام بهارستان، شماره 51، شهریور 84.
37
ناطق،هما (1355). سندی درباره آئین ملکداری و زنداری در قرن نوزده، مطالعات جامعهشناختی، دوره قدیم، شماره 5، بهار 55.
38
نظام مافی، منصوره (1373). زن در جامعه قاجار، تهران: مجله کلک، مهر و آبان 73، شماره 55 و 56.
39
ORIGINAL_ARTICLE
جنگ و امر اجتماعی در قرون میانة ایران (5- 7 هجری)
از آنجا که جنگ در عصر میانة ایران اغلب با پشتوانة ساخت ایلی روی میدهد، ازاینرو توجه به ماهیت اجتماعی جنگ و نقش آن در سازوکار اجتماعی میتواند افق جدیدی در درک روابط سیاسی و اجتماعی این دوره ممکن سازد. بر این اساس در این پژوهش سعی در پاسخ به این امر خواهد شد که جنگ در قرون میانة ایران (5- 7 هجری) چه نسبتی با امر اجتماعی داشته و چه تاثیری در سازوکار سیاسی و اجتماعی ایفا کرده است. بههمین منظور نیاز به الگویی نظری احساس میشود تا بتوان جایگاه جنگ نزد حاکمان این عصر را صورتبندی کند. بنابراین بررسی امر جنگ در این عصر بر اساس روش تحلیلی- تبیینی انجام گرفته و بر این اساس بهنظر میرسد امر جنگ بهعنوان ابزار بیان قدرت در این دوره وجه پیشا تاریخی خود را از دست داده و تبدیل به امری تاریخی و اجتماعی میشود که وظیفة برقراری نظم و حمایت از آبادانی را برعهده دارد.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5913_8006d8f1c3e3e8f783178e7b1accb8fc.pdf
2021-01-09
25
41
10.30465/sehs.2021.31147.1594
جنگ
قرون میانة ایران
ساختار سیاسی و اجتماعی
امر اجتماعی
نظم اجتماعی
بهزاد
اصغری
asghari63@gmail.com
1
دانش آموخته تاریخ و پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
آرون، ریمون. 1352. مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی. ترجمه باقر پرهام. 2 ج. تهران: کتابهای جیبی تهران.
1
آقسرایی، محمود بن محمد. 1943. مسامرة الاخبار و مسایرة الاخیار. تصحیح عثمان توران. آنقره: چاپخانه انجمن تاریخ ترک.
2
ابن اثیر، عزالدین بن علی. 1351. کامل. ترجمة علی هاشمی حائری. ج 16 و 17. تهران: علمی.
3
ابنبیبیالمنجمه. 1390. الاوامر العلائیه فی الامور العلائیه (تاریخ ابنبیبی). تصحیح ژاله متحدین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
4
ابنخلدون، عبدالرحمان. 1352. مقدمة ابن خلدون. ترجمة محمدپروین گنابادی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
5
احمدی، حمید. 1386. قومیت و قومگرایی در ایران. تهران: نشر نی.
6
ادیبی سده، مهدی. 1385، جامعهشناسی جنگ و نیروهای نظامی، تهران: سمت.
7
آگ برن، ویلیام فیلدینگ؛ نیمکف، مایر فرانسیس. 1356. اقتباس ا.ح. آریانپور. تهران: کتابهای جیبی.
8
بنداری اصفهانی. 1356. تاریخ سلسلة سلجوقی. ترجمة محمدحسین جلیلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
9
بوتول، گستون. 1374، جامعهشناسی جنگ، ترجمة هوشنگ فرخجسته، تهران: علمی و فرهنگی.
10
بیهقی، ابوالفضل محمدبنحسین. 1378. تاریخ بیهقی. ج 1 و 3. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: زریاب.
11
تاریخ سیستان. 1314. تصحیح ملکالشعراء بهار. تهران: خاور.
12
جمشیدی، محمدحسین. 1380. مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در ایران. تهران: دانشکده فرماندهی ستاد دوره عالی جنگ.
13
جوینی، علاءالدینعطاملک محمدبنمحمد. 1391. تاریخ جهانگشای. اح‍م‍د خ‍ات‍م‍ی. ج 1. تهران: نشر علم.
14
جوینی، علیبناحمد منتجبالدین بدیع. 1384. عتبة الکتبه. تصحیح محمد قزوینی، عباس اقبال آشتیانی. تهران: اساطیر.
15
راسل، برتراند. 1353. تاریخ فلسفة غرب. ترجمه نجف دریابندری. ج 1. تهران: کتابهای جیبی.
16
شبانکارهای، محمدبنعلیبنمحمد. 1376. مجمعالانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
17
شرفالدین قزوینی، فضلالله. 1341. تحفه. بهاهتمام محمدتقی دانشپژوه. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
18
غزالی، محمدبن احمد. 1317. نصیحة الملوک. تصحیح جلال همایی. تهران: کتابخانة طهران.
19
فارابی، ابونصر محمد. 1361. آراء اهل المدینةالفاضله (اندیشههای اهل مدینة فاضله). ترجمه سیدجعفر سجادی. تهران: طهوری.
20
فانکرفلد، مارتین. 1384، هنر جنگ، جنگ و اندیشة نظامی، ترجمة عبدالمجید حیدری، تهران: مرکز برنامهریزی و تالیف کتابهای درسی.
21
فخرمدبر، محمدبنمنصور. 1346. آدابالحرب و الشجاعه. تصحیح احمد سهیلیخوانساری. تهران: اقبال.
22
گالی، و. ب. 1391، فیلسوفان صلح و جنگ، ترجمة محسن حکیمی، تهران، مرکز.
23
محمدینجم، سیدحسین. 1389. جنگ شناختی (بعد پنجم جنگ). تهران: دانشگاه جامع امام حسین (ع).
24
مقصودی، مجتبی. 1380. تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینهها. تهران: موسسه مطالعات ملی.
25
منهاج سراج، عثمان بن محمد. 1342. طبقات ناصری. تصحیح عبدالحی حبیبی. ج 1. کابل: انجمن تاریخ افغانستان.
26
میلوارد، آلن. اس. 1375. جنگ، اقتصاد و جامعه. ترجمه سیدحسین میرجلیلی. تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
27
نصیرالدین طوسی. 1356. اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.
28
نظامالملک، حسنبن علی. 1347. سیرالملوک (سیاستنامه). تصحیح هیوبرت دارک. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
29
ORIGINAL_ARTICLE
نگاه انتقادی رمان «در تلاش معاش» به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعهی عصر پهلوی اول
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامههای نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی بهویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونیها واکنشهایی را نیز بهدنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ بهویژه رمانهای اجتماعیِ انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشتهی محمد مسعود از نویسندگان مشهور عصر پهلوی، از این نوع رمانهاست که تغییرات اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در جامعه را در بروز رفتارهای ناهنجار جوانان این دوره مؤثر دانسته و به انتقاد از نظام آموزشی و اداری موجود پرداختهاست. در این پژوهش، بهروش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینههای نگارش رمانهای اجتماعی در عصر پهلوی اول، واکنشها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش» به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده، بررسی شدهاست. یافتهی پژوهش نشان داده که براساس رمان مزبور، نظام آموزشی عصر پهلوی اول نتوانسته نسلی کارآمد از جوانان را با تخصص-های مورد نیاز جامعه پرورش دهد و اساس ناهنجاریهای اجتماعی موجود بهشیوه تعلیم و تربیت ناکارآمد مرتبط است.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5562_9070595da234998f82aba4685f9ba991.pdf
2020-05-22
45
69
10.30465/sehs.2020.5562
عصر پهلوی اول
رمان اجتماعی
محمد مسعود
رمان «در تلاش معاش»
نظام آموزشی
نظام اداری
جهانبخش
ثواقب
jahan_savagheb@yahoo.com
1
استاد گروه تاریخ، دانشگاه لرستان،خرم آباد، ایران
LEAD_AUTHOR
روح الله
بهرامی
r.bahrami@razi.ac.ir
2
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه رازی، کرمانشاه ایران.
AUTHOR
پروین
رستمی
parvin.rostami@yahoo.com
3
دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
AUTHOR
آبراهامیان، یرواند(1391). ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس­آوری، محسن مدیر شانه­چی، چاپ شانزدهم، تهران: مرکز.
1
آزاد ارمکی، تقی(1385). علم و مدرنیته­ی ایرانی، بنیان­های فکری و اجتماعی مدرنیته در ایران، تهران: مؤسسه تحقیقات و علوم انسانی.
2
آژند، یعقوب(1363). ادبیات نوین ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
3
ابوالحسنی(منذر)؛ علی(1385). «زمانه و کارنامه محمد مسعود»، تاریخ معاصر ایران، س10، ش40: 115- 180.
4
ادیب حاج­باقری، محسن؛ پرویزی، سرور و مهوش صلصالی(1389). روش­های تحقیق کیفی، چاپ دوم، تهران: بشری.
5
اسلامی، حسن(1383). اخلاق نقد، قم: دفتر نشر معارف.
6
اسماعیلی، امیر(1366). جان بر سر قلم: نگرشی بر زندگی و مرگ محمد مسعود روزنامه­نگار مبارز ایران، تهران: بی­نا.
7
بالائی، کریستف(1377). پیدایش رمان فارسی، مترجمان مهوش قویمی و نسرین خطاط، تهران: معین، انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران.
8
بروجردی، مهرزاد(1389). تراشیدم، پرستیدم، شکستم؛ گفتارهایی در سیاست و هویت ایرانی، تهران: نگاه معاصر.
9
توکلی، فائزه(1396). «مؤلفه روش­شناسی انتقادی در حوزه علوم انسانی با تأکید بر آموزش مبتنی بر مسئله»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، ج2 روش و چشم­انداز نقد مطلوب، به­کوشش جان­الله کریمی مطهر، عباس خلجی و مهدی محمدبیگی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: 315-327.
10
ثابتی، علی­اکبر(1392). «تجزیه و تحلیل پنج رمان از رمان­های اجتماعی بین سال­های 1300- 1330 با تکیه بر نظریه­های جامعه­شناختی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
11
حسامیان، فرخ(1363). شهرنشینی در ایران، تهران: آگاه.
12
حسینی، محمدحسین و سوسن کشاورز(دی1396). «نهادینه­سازی فرهنگ نقد در جامعه علمی با کدام پارادایم یا بنیان علمی؛ مدرنیسم، پست­مدرنیسم یا آشوب-پیچیدگی؟»، پژوهش­نامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، س17، ش7: 29-35.
13
دستغیب، عبدالعلی(آذر1389). «نگاهی به وضعیت ادبی دوره­ی بیست­ساله­ی حکومت پهلوی اول و معرفی برخی از نویسندگان آن دوره»، کتاب ماه ادبیات، ش 158: 47-59.
14
ده­بزرگی، غلامحسین(1387). ادبیات معاصر ایران، چاپ سوم، تهران: زوار.
15
رحمانیان، داریوش(1393). ایران بین دو کودتا، چاپ دوم، تهران: سمت.
16
رحیمیان، هرمز(1380). ادبیات معاصر نثر، ادوار نثر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سمت.
17
روزنامه­ی اطلاعات، پنجم تیر ماه 1310 و نهم فروردین ماه 1313.
18
زرین­کوب، عبدالحسین(1382). نقد ادبی، چاپ هفتم، تهران: امیرکبیر.
19
سپانلو، محمدعلی(1366). نویسندگان پیشرو ایران، چاپ دوم، تهران: نگاه.
20
سپهران، کامران(1381). ردپای تزلزل، رمان تاریخی ایران(1300-1320)، تهران: شیرازه.
21
شریفی، احمدحسین(1391). آیین زندگی اخلاق کاربردی، قم: دفتر نشر معارف.
22
شعبانی ورکی، بختیار(تابستان1383). «آموزش و پرورش و انسانی­شدن، نظریه انتقادی پائولو فریره»، نوآوری­های آموزشی، سال سوم ش8: 95-106.
23
شیفته، نصرالله(1363). زندگینامه و مبارزات سیاسی محمد مسعود مدیر روزنامه­ی مرد امروز، تهران: آفتاب حقیقت.
24
صدیق سروستانی، رحمت­الله(دی1375). «کاربرد تحلیل محتوی در علوم اجتماعی»، نامه علوم اجتماعی، دوره8، ش8(پیاپی1187): 91-114.
25
طالبی، ابوتراب و مریم ناصری(زمستان1390). «بازنمایی «دیگری فرودست» در رمان­های دوره پهلوی اول»، مجله علمی - پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، ش51: 131-170.
26
عبادیان، محمود(1387). درآمدی بر ادبیات معاصر ایران، چاپ دوم، تهران: مروارید.
27
عبداللهی، بیژن و رحمان محمدی(1396). «نقدی بر شکاف «نظریه و عمل در پارادایم مدرن- اثبات­گرایانه» در مدیریت و سازمان»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: 189-203.
28
فرامرزقراملکی، احد(1388). نقد در ترازوی اخلاق، عیار نقد، به­کوشش علی اوجبی، تهران: مؤسسه خانه کتاب.
29
فرخزاد، پرویز(1384). راهنمای پژوهش تاریخی(کتابخانه­ای)، تهران: طهوری.
30
فوران، جان(1389). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، چاپ دهم، تهران: رسا.
31
فیروزی، اسماعیل(1396). « اخلاق نقد و ارزیابی در کلام امیرالمؤمنین(ع)»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: 347-359.
32
قبادی، حسینعلی(1382). «انعکاس گسست نسلی در رمان­های معاصر فارسی»، در: نگاهی به پدیده گسست نسل­ها: رویکرد فلسفی، جامعه­شناختی، روانشناسی، سیاسی، تاریخی و ادبی، به­اهتمام علی­اکبر علیخانی، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
33
قویمی، مهوش(1387). گذری بر داستان­نویسی، تهران: ثالث.
34
قیصری، علی(1383). روشنفکران ایران در قرن بیستم، ترجمه محمد دهقانی، تهران: هرمس.
35
کریپندورف، کلوس(1390). تحلیل محتوا: مبانی روش­شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ پنجم، تهران: نی.
36
کیخا، احمد(1396). «تفکر انتقادی حلقه مفقوده نظام آموزشی کشور»، مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: 137-157.
37
ماتی، رودی(1387). «آموزش و پرورش در دوره­ی رضاشاه»، رضاشاه و شکل­گیری ایران نوین، تألیف استفانی کرونین، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، چاپ دوم، تهران: جامی.
38
مسعود، محمد(1337). گل­هایی که در جهنم می­رویند، تهران: علمی.
39
مسعود، محمد(بی­تا). در تلاش معاش، بی­جا: بی­نا.
40
مطهری، مرتضی(1362). اسلام و مقتضیات زمان، تهران: صدرا.
41
میرعابدینی، حسین(1387). سیر تحول ادبیات داستانی و نمایشی، از آغاز تا 1320شمسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
42
نوذری، حسینعلی(1384). نظریه­های انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: آگه.
43
ORIGINAL_ARTICLE
مطالبات مالی ایران از شوروی در جنگ جهانی دوم ( یازده تن طلای ایران)
پس از حمله نیروهای متفقین به ایران، بانک ملی ایران و نمایندگان شوروی به منظور تأمین هزینههای جنگ جهانی دوم، در اسفند 1321ش. موافقتنامهای منعقد کردند که به موجب این قرارداد، دولت شوروی متعهد شد تا در ازای هزینههای دریافتی از ایران، پس از پایان یافتن جنگ، بدهی ایران را در قالب دلار و طلا به ایران بازگرداند. پس از خاتمه جنگ جهانی دوم، بدهی شوروی به ایران به یازده تن طلا رسید که میبایست به ایران میپرداخت. مقاله حاضر در پی آن است که با روش توصیفی – تحلیلی، بررسی کند آیا دولت شوروی توانسته است به تعهدات خود مبنی بر بازگرداندن طلب یازده تن طلای ایران، پایبند بماند یا خیر. یافتههای پژوهش گواه آن است که دولت شوروی در بازگرداندن مطالبات ایران تعلّل ورزیده و علاوه بر امتناع از انجام این مهم، به حضور نیروهای نظامی خود در خاک ایران اصرار ورزیده است.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5965_2258ed0a9aeafefa8f8e35a84ad8b343.pdf
2020-11-21
73
92
10.30465/sehs.2020.5965
ایران
شوروی
جنگ جهانی دوم
یازده تن طلا
بانک ملّی
شادی
حاجی زاده سعدآباد
sh.haji1372@gmail.com
1
دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،ایران.
LEAD_AUTHOR
ازغندی، علیرضا (1384)، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران1357-1320، تهران: انتشارات سمت.
1
امیر خسروی، بابک ( 1375)، نظری از درون به نقش حزب تودۀ ایران، تهران: اطلاعات.
2
پژوهش گروهی جامی ( 1371)، گذشته چراغ راه آینده است، تهران: نیلوفر.
3
رحیمی، حسن وسید محمد کاظم حجازی ( 1393)، مطالعه تطبیقی ظهور و سقوط محمد مصدق و محمد مرسی در انقلاب مصر و نهضت ملی نفت در ایران، پژوهش نامه انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره 4.
4
زرگر، افشین ( 1384)، تنگناهای اتحاد استراتژیک بین ایران و روسیه، راهبرد، شماره 36.
5
سیف، احمد ( 1378)، مورخ کم حافظه و بی حافظگی تاریخی ما، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، فروردین و اردیبهشت، شماره 139 و 140.
6
شعبانی نصر، فریبا (1376)، اسناد معاهدات دو جانبه ایران با سایر دول، جلد هشتم (قسمت اول و دوم)، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
7
عنایت الله، رضا ( 1382)، هم سویی شوروی با انگلستان در مخالفت با نهضت ملی ایران، فصل نامۀ موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، شماره 26.
8
کاتوزیان، محمد علی (1377)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
9
کلالی، نرگس ( 1392)، یازده تن طلای ایران، رشد آموزش تاریخ، بهار، شماره 50.
10
مهدوی، هوشنگ (1369)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی1357-1300، تهران: نشر پیکان.
11
مهدوی، هوشنگ (1377)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی1357-1300، تهران: نشر پیکان.
12
میزانی، فرج الله (1392)، افسانه طلاهای ایران، تهران: چاوشان نوزایی کبیر.
13
نجاتی، غلامرضا ( 1377)، مصدق، سال های مبارزه و مقاومت، جلد اول، تهران: رسا.
14
نجمی علوی ( 1371)، ما هم در این خانه حقی داریم: خاطرات نجمی علوی، تهران: اختران.
15
وحید مازندرانی، غلامعلی ( 1349)، مجموعه معاهدات دو جانبه معتبر دولت شاهنشاهی ایران تا سال 1349، جلد اول، تهران: وزارت امور خارجه.
16
مجله بانک ملی ایران، شماره 147، سال بیست و دوم، خرداد 1333. ؛ شماره 158 و 159، اردیبهشت و خرداد 1334.
17
روزنامه ناطق خراسان، شماره 46، 21/9/1332.
18
اسناد وزارت امور خارجه، شماره 1325، کارتن 17، پرونده3- 276.55 ؛ شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده8 – 42 ؛شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده 79 – 42؛شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده 82 – 42؛شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده 95 – 42؛شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده103 – 42؛شماره 1329، کارتن 11.4، پرونده 145 – 42؛ شماره 1333، کارتن 11.4، پرونده 50-60؛
19
ORIGINAL_ARTICLE
نقش خاندان طیبی در تجارت فارس و هند در دوره مغول(بررسی موردی تجارت اسب)
چکیده: خاندان طیبی یکی از خاندانهای بازرگان فارس بودند که در سالهای 725-692 هجری بر فارس و کیش حکومت میکردند. رشته اصلی فعالیت اقتصادی این خاندان، تجارت دریایی و مقرشان در کیش بود و از آنجا با مناطق مختلف آسیا، از جمله معبر در جنوب هند تجارت میکردند. در کنار صدور کالاهای گوناگون(انواع مصنوعات پنبهای، مواد خوراکی و روناس)، اسب سودآورترین کالای صادراتی به معبر و منبع مهم درآمد این خاندان بود. از این رو مسئله این بررسی چنین است که خاندان طیبی در تجارت اسب بین فارس و هند چه نقشی داشتند؟ چنین به نظر میرسد سیاست بازرگانی طیبیها، که بر شناخت وضعیت خاص بازار اسب در معبر استوار بود، چنین طراحی شده بود که تقاضای دائمی برای صادرات اسب را حفظ نمایند. نتیجه تحقیق نشان میدهد آنان کمکی به چگونگی سلامت اسبان در معبر نمیکردند و این امر باعث استمرار تقاضا برای صدور این کالا بود. برای پژوهش این موضوع از روش جمع آوری دادهها به شیوه کتابخانهای و نیز پردازش دادههای جمع آوری شده و تجزیه و تحلیل آنها به شیوه کیفی بهره بردهایم.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5559_779fbb46311146707351ffed9d16ca80.pdf
2020-10-22
95
107
10.30465/sehs.2020.5559
صادرات کیش
تجارت کیش و معبر
خاندان طیبی
تجارت اسب
سیده سارا
حسینی نژاد
sarahosseininejad95@gmail.com
1
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی،دانشگاه تهران،تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ابن بطوطه، محمدبن­عبدالله (1370)، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، جلد اوّل و دوّم، تهران: آگاه.
1
ابن بلخی (1374)، فارسنامه ابن بلخی، مصحح منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارس شناسی.
2
ابوالفداء، عمادالدین­اسماعیل­بن­محمد­بن­عمر (1840)، تقویم البلدان، تصحیح البارون ماک کوکین دیسلان، پاریس: دارالطباعه السلطانیه.
3
البغدادی، صفی­الدین­عبدالمومن بن عبدالحق (1412)، مراصد الاطلاع علی اسماء الامکنه و البقاع، بیروت: دارالجیل.
4
بناکتی،محمد (1378)، تاریخ بناکتی(روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ و الانساب)، به کوشش جعفر شعار، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
5
تاریخ شاهی (2553)، به اهتمام محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6
جنید­شیرازی، معین­الدین­­جنیدبن­محمود (1328)، شدالازار­فی­حط­الاوزار­عن­زوارالمزار، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال آشتیانی، تهران: چاپخانه مجلس.
7
حسینی فسایی، میرزا حسن (1382)، فارسنامه ناصری، جلد اوّل، تهران: امیر کبیر.
8
خبیصی، محمد ابراهیم (1343)، سلجوقیان و غّز در کرمان، مصحح محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: طهوری.
9
زرکوب­شیرازی، احمد­بن­ابی­الخیر (1350)، شیرازنامه، به کوشش اسمعیل­واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
10
سعدی شیراز، مشرف الدین مصلح بن عبدالله (1376)، کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: دفتر نشر داد.
11
عسقلانی، ابن حجر (1972)، الدرر­الکامنه، تحقیق محمد عبدالحمیدخان، حیدرآباد.
12
فرشته، محمدقاسم­هندوشاه (1301)، تاریخ فرشته(گلشن ابراهیمی)، جلد دوّم، هندوستان، کانپور.
13
قزوینی، زکریا بن محمد (1373)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه میرزا جهانگیر قاجار، تهران:امیر کبیر.
14
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1348)، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
15
مستوفی، حمدالله (1362)، نزهة القلوب، بااهتمام و تصحیح گای لیسترانج، تهران: دنیای کتاب.
16
مقدسی، ابوعبدالله محمد­بن احمد (1385)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی­نقی­منزوی، تهران: کومش.
17
وصاف، فضل­الله­بن­عبدالله (1338)، تاریخ وصاف­الحضره، جلد سوم، تهران: چاپ افست رشدیه.
18
همدانی، رشیدالدین­فضل­الله (1945)، مکاتبات رشیدی، تصحیح محمد شفیع، لاهو: سلسله نشریات کلیه پنجاب.
19
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1323) ، معجم­البلدان، جلد چهارم، مصر: مطبعه السعاده بجوار محافظه.
20
اقبال آشتیانی، عباس (1385)، تاریخ کامل ایران(بعد از اسلام)، تهران: نگاه.
21
تاپار، رومیلا (1386)، تاریخ هند،جلد اوّل، قم: نشر ادیان.
22
حورانی، جرج ف (1338)، دریانوردی عرب در دریای هند، ترجمه محمد مقدم، تهران: انتشارات ابن­سینا.
23
خیراندیش، عبدالرسول (1394) ، فارسیان در برابر مغولان، تهران: آبادبوم.
24
سمسار، محمدحسن (1337) ، جغرافیای تاریخی سیراف، تهران: چاپخانه زیبا.
25
کیانی، محمد­یوسف (1368)، شهرهای ایرانی، جلد سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
26
گابریل، آلفونس (1381) ، مارکوپولو در ایران، ترجمه پرویز رجبی، تهران: اساطیر.
27
وثوقی، محمد باقر (1375)، بیرم­دار الاولیای لارستان، تهران: انتشارات همسایه.
28
وثوقی،محمد باقر (1384)، تاریخ خلیج­فارس و ممالک همجوار، تهران: سمت.
29
وثوقی، محمد باقر و منصور صفت گل (1395)، اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران، جلد دوّم، تهران: سازمان بنادر و دریانوردی.
30
چمنکار، محمد جعفر (1391)، "جایگاه جزیره کیش در تجارت دریایی عصر ملوک محلی بنی قیصر"،پژوهشنامه تاریخ­های محلی ایران ، صفحات 65-45.
31
عالمی، خدیجه (1393)، "بازرگانی هرموز با گوآ در دوره ملوک بهمنی دکن: تجارت اسب"، مجموعه مقالات سومین همایش دوسالانه بین­المللی خلیج­فارس، صفحات 165-147.
32
www.Iranica/Articales/Deecan
33
Babut,Anas (2015), "‘Kayal’ as an Early Medieval Port Town under the Pandyas: A Review", Published in the Proceedings of Twenty Second Session of Tamil Nadu History Congress, , Tirunelveli, 215-19
34
Polo,Marco (1939),the Travels of Marco Polo, by Dent and sons, London,63-64.
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی وضعیت ژئواکونومی امپراتوری هخامنشی
پژوهش حاضر سعی دارد به این سوالات پاسخ دهد که امپراتوری هخامنشی بر پایۀ چه شاخصهایی حوزه نفوذ خود را از سرزمین پارس گسترش داد ؟ و این شاخصها در تشکیل امپراتوری هخامنشی چه تأثیری داشتهاند؟ دادههای این پژوهش به شیوۀ کتابخانهای گردآوری شده و با روش توصیفی و تحلیلی تجزیه شدهاند. برآیند پژوهش نشان میدهد، کوروش بزرگ، مناطق دارای اقتصاد پویا و نواحی را که به سواحل آبهای آزاد میرسیدند، تصرف کرد، دسترسی به این نواحی برای تشکیل امپراتوری الزامی است. از ابتدا هدف اصلی پادشاهان هخامنشی، دستیابی به منابع انرژی در مناطق مختلف بود، در حقیقت سیاست، جغرافیا و اقتصاد به طور ترکیبی در تصرف نواحی مختلف مدنظر قرار گرفت، که امروزه ارتباطات این سه در حوزه ژئواکونومی مطالعه میشود. از دوره داریوش اوّل سرزمین ایران به مرکزیت سیاسی پارس مصدر تمام سازوکارهای موثر در زمینه سیاست، اجتماع و اقتصاد محسوب میشد، در این دوره با ادغام نواحی دارای ارزش ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک در بدنۀ امپراتوری هخامنشی و کارگیری راهبردهای استیلا، استخراج و انتقال مازاد انرژی شهربها به مرکز سیاسی و با بهرهگیری هوشمندانه از نظام اداری، شبکه راهها و توسعه سیستمهای آبیاری و کشاورزی، امپراتوری هخامنشی به هدف ژئواکونومی خود که توسعه تجارت و ارتقا سطح زندگی مردم بود، دست یافت.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5964_d8c2a0886defa459d1d2578372245d9d.pdf
2020-11-21
111
139
10.30465/sehs.2021.31658.1602
امپراتوری هخامنشی
ژئواکونومی
آبهای آزاد
اقتصاد پویا
تجارت
زینب
خسروی
z.khosravi@uma.ac.ir
1
دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
LEAD_AUTHOR
میثم
لباف خانیکی
labbaf@ut.ac.ir
2
استادیار گروه باستان شناسی،دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
بهروز
افخمی
bafkhami@uma.ac.ir
3
دانشیار گروه باستانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
AUTHOR
احتشام، مرتضی، (1355)، ایران در زمان هخامنشیان، تهران: کتاب­های جیبی.
1
بروسیوس، ماریا، (1399)، زنان هخامنشیان، ترجمۀ هایده مشایخ، تهران: هرمس.
2
بریان، پییر، (1381)، تاریخ امپراتوری هخامنشیان، ج 1، ترجمۀ مهدی سمسار، تهران: زریاب.
3
بیوار، اِ. اچ. (1390). سکه­های هخامنشی، اوزان و مقیاس­ها. تاریخ ایران کمبریج جلد دوم: دوره­های ماد و هخامنشی. تهران: مهتاب. صص 727-761.
4
توقیر، احمد (1395)، «تأثیر فرهنگی هخامنشیان بر پاکستان باستان. ترجمه کامیار عبدی». باستان­پژوهی. دورۀ جدید. س 9، ش 19، صص 17- 22.
5
جوادی، غلامرضا. (1380)، مدیریت در ایران باستان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6
خادمی، لعیا؛ میرزا محمد حسنی، (1395)، «فعالیت­های اقتصادی زنان در ایران در ایران عصر هخامنشی»، مجله تاریخ­نگار، ش10، صص 17-21.
7
خسروی، زینب، (1393)، اندیشه سیاسی در دوران تاریخی ایران به استناد داده­های باستانی. پایان­نامه کارشناسی ارشد در رشته باستان­شناسی، استاد راهنما کریم حاجی­زاده. دانشگاه محقق اردبیلی: اردبیل.
8
داندامایف، محمد، (1358)، تاریخ سیاسی و اقتصادی هخامنشیان، ترجمۀ میرکمال نبی­پور، تهران: گستره.
9
داندامایف، محمد، (1381)، تاریخ سیاسی هخامنشی، ترجمۀ خشایار بهاری. تهران: کارنگ.
10
دوما، موریس و دیگران، (1378). تاریخ صنعت و اختراع. ترجمۀ عبدالله ارگانی.تهران: امیرکبیر.
11
ریاحی دهنوی بتول (1388)، «تحلیلی بر اهداف نظامی کوروش و نگهداری مرزهای امپراتوری­اش در آسیا». مجله مطالعات ایرانی. س8 ، ش16، 151-168.
12
زرین­کوب، روزبه و خزائی، سهم­الدین (1392)، داریوش، حفر آبراهۀ سوئز، و نقش آن در توسعۀ روابط تجاری در دورۀ هخامنشی. پژوهش­های علوم تاریخی. دورۀ 5، شمارۀ 1، 97-116.
13
سانسیسی وردنبورخ، هلن و آملی کورت، (1388) تاریخ هخامنشی (جلد ششم) آسیای صغیر و مصر فرهنگهای کهن در یک پادشاهی نوین. ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر. چ 1، تهران: توس.
14
شرقی، علی، (1386). «مروری بر تاریخ بانکداری جهان و سهم ایرانیان در پیدایش آن»، بانک و اقتصاد، ش 90. صص 34-31.
15
عاشوری­نژاد، عباس و مهدی بارده، (1391). «بررسی علل و زمان احداث، نامگذاری، معماری و مترک شدن بنای تاریخی گور دختر». پژوهشنامه تاریخ. ش28، صص166-129.
16
عالی، ابوالفضل و سهند سعیدی، (1394)، «بافندگی در ایران باستان؛ نگاهی به بافته­های به دست آمده از معدن چهرآباد، زنجان». باستان­پژوهی. س 9، ش 17، صص 99-101.
17
عباسی، ابراهیم (1391). «عناصر ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی محلی در توسعه روابط دوجانبه ایران و افغانستان». فصلنامه ژئوپلیتیک. س8، ش3، صص251-182.
18
عبدالهی ، علیرضا، (1391)، «تجارت دریایی خلیج فارس از هخامنشیان تا اشکانیان». پژوهش در تاریخ. س3، شماره8، صص 141-113.
19
عزتی، عزت­الله و کیومرث یزدان پناه (1380)، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم. تهران: سمت.
20
علایی مقدم، جواد، سید رسول موسوی حاجی، رضا مهرآفرین. (1395). «در جستجوی اورگت­ها (نگرشی بر هویت واقعی استقرارهای هخامنشی کشف شده در سیستان)». مطالعات باستان­شناسی. دوره8، ش1، صص113-132.
21
غریبی، عین­الله، فرشید جعفری و علی لجم اورک مردای، (1392). «سهم بندر تائوکه در مناسبات تجاری خلیج فارس در عصر هخامنشی». پژوهش در تاریخ. ش 11، 27-17.
22
کاپتَین، دنیز، (1392)، «مهرهای داسکلیون: تصاویر مهری غرب شاهنشاهی هخامنشی». تاریخ هخامنشی. ج12. ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر. تهران: توس.
23
کاران، حسن، یدالله کریمی­پور،. (1380). «مقدمه­ای بر نظام حکومتی و تقسیمات کشوری در ایران باستان». تحقیقات جغرافیا. ش 63-64. صص 174-166.
24
کاویانی، پویا و ماریا داغمه چی، (1393). «تحولات تاریخی و جایگاه استراتژیکی، نظامی و اقتصادی هیرکانیا در عصر هخامنشی». فصلنامه علمی و پژوهشی «تاریخ اسلام و ایران», س 23، ش24، صص 167-192.
25
کورت، آملی، (1383)، هخامنشیان، تهران: ققنوس.
26
کوک، جان مانوئل. (1386). شاهنشاهی هخامنشی. ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر. تهران: ققنوس.
27
گزنفون، (1397). کوروش نامه. ترجمۀ رضا مشایخی. تهران: علمی فرهنگی.
28
گیرشمن، رومن (1385)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، تهران: علمی و فرهنگی.
29
ماله، آلبر. 1384. تاریخ ملل شرق و یونان. ترجمۀ عبدالحسین هژیر. ج1، چ2، تهران: سمیرا.
30
مجیدزاده ، یوسف، (1388)، تاریخ و تمدن بینالنهرین جلد اول: تاریخ سیاسی، ویراسته شهناز سلطانزاده، هایده عبدالحسینزاده، چ 2، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
31
محموآبادی، سیداصغر (1374)، «کوروش و مرزهای دفاع استراتژیک». جامعه­شناسی کاربردی، ش7، صص158-139.
32
مختاری هشی، حسین، (1397)، «تبیین مفهوم ژئواکونومی (اقتصاد ژئوپلتیکی) و توصیه­هایی برای ایران». فصلنامه ژئوپلیتیک، س 14، ش50، صص 82-56.
33
مسرور، محمد، محمد خانی، (1397)، «بازآرایی ژئوپلیتیکی در دریای جنوبی چین». فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، س14، ش50، صص 168-196.
34
معینی­سام، بهزاد (1388)، «بررسی واژه دهیو». جستارهای ادبی. س ،42 ش 164، صص 237-250.
35
مهرابی، طهمورث، شهرام جلیلیان، (1394). «کاپادوکیه نگهدارندهی فرهنگ و سنت هخامنشیان در آسیای کوچک». مطالعات تاریخ فرهنگی، س7، ش26، صص 133-1.
36
ولایتی, رحیم. (1388). «چگونگی ساخت کانال سوئز توسّط داریوش و بررسی تأثیر سیاسی ـ اقتصادیِ آن در دورة هخامنشیان». مطالعات باستان شناسی، س1، ش2، صص 177-201
37
ولی قلی زاده، علی و یاشار ذکی، (1387). «بررسی و تحلیل جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران برای کشورهای CIS»، فصلنامه ژئوپلیتیک، س4، ش3، صص56-21.
38
ویتفوگل، کارل آگوست، (1391)، استبداد شرقی : بررسی تطبیقی قدرت تام. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: ثالث.
39
ویسی، هادی، (1396)، «بررسی رقابت­های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومی پاکستان و ایران در اجاد کریدور شمالی­­­جنوبی اوراسیا: مزیت­ها و تهدیدها». فصلنامه ژئوپلیتیک، س 13، ش1، صص124-101.
40
هژبری نوبری، علیرضا، مهسا ویسی و حمید خطیب شهیدی، (1390)، «بررسی باستانشناختی ارتباطات سیاسی و فرهنگی ایران و آسیای صغیر در دوران هخامنشی». فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، س7، ش23، صص 203-229.
41
هینتس، والتر. (1386)، داریوش و ایرانیان، ترجمۀ پرویز رجبی، تهران: نشر ماهی.
42
یوسف­نژاد، سودابه. (1394). شناسایی ساختار و فرآیندهای فرسایش ملات قیر به کاررفته در آجرهای یادمان هخامنشی تل آجری در پارسه. پژوهه باستان­سنجی. دوره 1، شماره 2، صص 39 -49.
43
Aminzadeh, B., Samani, F., & Bahrami, B. (2006). A Non-destructive Excavation in Parse-Pasargad Archaeological Region.
44
Boucharlat, R. (1990). “Suse et la Susiane à l’époque achéménide.” Données archéologiques. Achaemenid History, 4, 149-75.
45
Boucharlat, R. (2001). “Achaemenid Imperial Policies and Provincial Governments, IA, 34, (1999), pp. 269-282.” Abstracta Iranica. Revuen bibliographique pour le domaine irano-aryen, (Volume 22).
46
Brosius, M. (2010). “Pax Persica and the peoples of the Black Sea region: extent and limits of Achaemenid imperial ideology.” Achaemenid Impacts in the Black Sea: Communication of Powers, 29-40.
47
Brown, S. C. (1990). “Media in the Achaemenid Period: the Late Iron Age in Central West Iran.” In Achaemenid History Workshop IV: Centre and Periphery: Proceedings of the Groningen 1986 Achaemenid History Workshop (pp. 63-76).
48
Chattopadhyaya, S. (1974). The Achaemenids and India. New Delhi: Munshiram Manoharlal Publishers. 93-110.
49
Colburn, H. P. (2013). Connectivity and communication in the Achaemenid Empire. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 56(1), 29-52.
50
Dandamayev, M. A. & Lukonin, V. G, (1989), The Culture and Social Institutions of Ancient Iran, Cambridge University Press.
51
Dandamayev, M. A. (1992). Iranians in Achaemenid Babylonia, Mazda publisher in association with Bibliotheca Persica Costa Mesa, California and New York.
52
Dandamayev, M. A. (2005). “Achaemenid Imperial Policies and Provincial Goverments.” Iranica antiqua, 34(1), 269-282.
53
Dani, A. H., Staff, U. N. E. S. C. O., Asimov, M. S., Litvinsky, B. A., Samghabadi, R. S., & Bosworth, C. E. (1994). History of Civilizations of Central Asia: The Development of Sedentary and Nomadic Civilizations, 700 BC to A (Vol. 2). Unesco.
54
Daryee, T (2003), “the Persian Gulf in trade in late antiquity.” Journal of world. bigchalk.com.
55
Frank, A. G., 1993, “Bronze Age World System Cycles.” Current Anthropology 34:383-429
56
Gergova, D. (2010). “Orphic Thrace and Achaemenid Persia.” Achaemenid Impact in the Black Sea: Communication of Powers, 11, 67.
57
Graf, David F, (1994), “The Persian Royal Road System”, in: H. Sancisi-Weerdenburg, A. Kuhrt & M.C. Root (eds.), Achaemenid History VIII: Continuity and Change, Nederland Instituut Foor Het Nabije Oosten, Leiden, pp. 167-189.
58
Graf—Miami, D. F. (1990). “Arabia during Achaemenid times.” In Centre and periphery: proceedings of the Groningen 1986 Achaemenid History Workshop (Vol. 4, p. 131). Eisenbraun .131-148.
59
Herodotus, (1957), The Persian Wars, translated by A. D. Godley, The Loeb Classical Library, Cambridge (Mass.) & London.
60
Hogemann, P (1992), Das alte Vordereasien und die Achameniden, Ein Beitrag zur Herodet-Analyse. Beihefte Zum Tubineger Atlas des Vorderen Orients, Reihe (Geisteswissenschaften) Nr. 98. Wiesbaden.
61
Holtz, S. E. (2010). ‘Judges of the King’in Achaemenid Mesopotamia.” The World of Achaemenid Persia: History, Art and Society in Iran and the Ancient Near East, London and New York, 481-489.
62
Jursa, Michael. (2011). “Taxation and Service Obligations in Babylonia from Nebuchadnezzar to Darius and the Evidence for Darius’Tax Reform.” Herodot und das Persische Weltreich/ Herodot and Persian Empire, Edited by Robert Rollinger, Brigitte Truschnegg and Reinhold Bicjler, Weisbaden, 430-448.
63
Kleber, K. (2015). Taxation in the Achaemenid Empire.
64
Kuhrt, A (2007). Persian Empire. Volume I. Taylor & Francis Routledge.
65
Kuhrt, A. (1990). “Achaemenid Babylonia: sources and problems.” Achaemenid History, 4, 177-94.
66
Licheli, V. (2007). “Oriental Innovations in Samtskhe (Southern Georgia) in the 1st Millenium BC.” In Achaemenid Culture and Local traditions in Anatolia, Southern Caucasus and Iran (pp. 55-66). Brill.
67
Lincoln, B. (2012). Happiness for Mankind: Achaemenian Religion and the Imperial Project. Peeters.
68
Llewellyn-Jones, L. (2013). King and court in ancient Persia 559 to 331 BCE. Edinburgh University Press.
69
MacGinnis, J. (2010). “The Role of Babylonian Temples in Contributing to the Army in the Early Achaemenid Empire.” The World of Achaemenid Persia, Londres, IB Tauris, 495-502.
70
Mallowan, M. (1972). “The Great Cyrus (558–529 BC).” Iran, 10(1), 1-17.
71
Moosavi, J.S.S., & Kasrai, M. S. (2011). Geopolitical Elements of Political Legitimacy in the Bisitun.
72
Nieling, J. (2010). “Persian Imperial Policy behind the Rise and Fall of the Cimmerian Bosporus in the last Quarter of the Sixth to the Beginning of the Fifth Century BC. Achaemenid Impact in the Black Sea.” Communication of Power. BSS, 11, 123-136.
73
Potts, D. T. (2010). “Achaemenid Interests in the Persian Gulf. J. Curtis, St. John Simpson (eds.).” The World of Achaemenid Persia, London–New York, 523-534.
74
Razmjou, S. (2010). “Persepolis: A reinterpretation of palaces and their function.” The World of Achaemenid Persia. London, 231-45.
75
Rehm, E. (2010). “The Impact of the Achaemenids on Thrace: a historical review. J. Nieling & E. Rehm, Achaemenid Impact in the Black Sea.” Communication of Power, Aarhus, Lancaster, 137-160.
76
Salles, J. F. (1990). “Les Achéménides dans le Golfe arabo-persique.” Achaemenid History, 4, 111-130.
77
Salles, J. F. (1991). Du blé, de l’huile et du vin... notes sur les échanges commerciaux en Méditerranée orientale vers la milieu du 1er millénaire av. JC AchHist VI, 207-36.
78
Sancisi-Weerdenburg, H. (1990). “The quest for an elusive empire.” Achaemenid History, 4, 263-74.
79
Silverman, J. M. (2011). “Iranian-Judaean Interaction in the Achaemenid Period.” Text, Theology, and Trowel: New Investigations in the Biblical World, 133-168.
80
Stern, E. (1986). “New Evidence on the Administrative Division of Palestine in the Persian Period.” Achaemenid History IV: Centre and Periphery, 221-226.
81
Stolper, M. W. (1988). “The Kasr Archive.” American journal of archaeology, 92 (4),587-588.
82
Tite, M.S., A.J. Shortland, M. Jung & A. Hauptman (2004) “Glazed Bricks in the Achaemenid Period”, (in German and English), Persien Antike Pracht, eds. T. Stoellner, R. Slotta and R. Vatandoust, Deutsches Bergbau-Museum, Bochum, Germany: 382-393.
83
Trotter, J. M. (2001). Reading Hosea in Achaemenid Yehud (Vol. 328). A&C Black.
84
Tuplin, c, t. (1981), Xenophon and The Garison of the Achaemenid empier. Ami20.
85
Tuplin, C. (2010). “Revisiting Dareios’ Scythian Expedition. Achaemenid Impact in the Black Sea.” Communication of Powers (= Black Sea Studies 11), Aarhus, 218-312.
86
Vickers—Oxford, M. (1990). “Interactions between Greeks and Persians.” In Centre and periphery: proceedings of the Groningen 1986 Achaemenid History Workshop (Vol. 4, p. 253). Eisenbrauns. 253-262.
87
Waerzeggers, C. (2015). “Babylonian Kingship in the Persian Period: Performance and Reception.” Exile and Return: The Babylonian Context, 181-222.
88
Wenke, R.J (1976), “Imperial Investments and Agricultural Developments in Parthian and Sasanian Khuzestan: 150 B.C. to A.D. 640'.” Mesopotamia, 10-11, 31-121.
89
ORIGINAL_ARTICLE
عوامل و زمینههای اجتماعیِ طرح اندیشه احیاء شاهنشاهی ایرانی در قرن چهارم هجری
یکی از رویدادهای مهمّ اجتماعی در تاریخ ایران بعد از اسلام، تلاش برای احیاء عنوان شاهنشاهی ایرانی توسط سلسلههای ایرانی در قرن چهارم است که عمدتاً در ناحیه جبال ( به ویژه ری) حادث شد. این رویداد از دو منظر سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. اگر اهداف و اقدامات حکمرانان به عنوان بُعدِ سیاسی در نظر گرفته شود، بُعد اجتماعی نیز شرایط، عوامل و دلایلی است که افراد جامعهی تحت فرمان را با حکمرانانِ ایرانِ قرن چهارم همسو میساخت. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن اندک اطلاعاتِّ موجود تاریخی تا حدّ امکان، تأثیر شرایط اجتماعیِ شرق جبال بر احیاء شاهنشاهی ایرانی را تبیین و روشن نماید. این پژوهش نشان میدهد که آشفتگی سیاسی، ناامنی اجتماعی، ضعف اقتصادی، استیلای غلامان ترک، دگرگونیِ قشر بندی اجتماعی، و تغییر بافت جمعیتی در ناحیه شرقی جبال در اواخر قرن سوّم و اوایل قرن چهارم، ساکنان منطقه را به احیاء شاهنشاهی ایرانی متمایل ساخته و به حکمرانان دیلمی فرصت داد تا ایده احیاء شاهنشاهی ایرانی را به عنوان راهی برای کسب مقبولیت اجتماعی و در نتیجه تداوم حکومت خود پیگیری کنند.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5560_1df070ceafb23f9559736f8eae372f71.pdf
2020-09-21
143
165
10.30465/sehs.2020.5560
احیاء شاهنشاهی ایرانی
اوضاع اجتماعی
شرق جبال
ری
دیلمیان
محسن
رحمتی
mohsenrahmati45@gmail.com
1
استاد، گروه تاریخ، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
LEAD_AUTHOR
ابناثیر، عزالدین ابیالحسن علی، (1386ق)، الکامل فیالتاریخ. بیروت: دار صادر.
1
ابناسفندیار، بهاءالدین محمدبنحسن، (1366)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: پدیدهی خاور.
2
ابنخلدون، عبدالرحمن، (1421)، تاریخ ابنخلدون، تحقیق خلیل شحاده و سهیل زکّار، بیروت: دارالفکر.
3
ابن خلّکان، احمد بن محمد بن ابی بکر، (1415)، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت: دارصادر.
4
ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا،(1860)، الفخری فی الآداب السلطانیه و الدول الاسلامیه، تحقیق و.اهلوارد، گریفزولد: انتشارات گوته.
5
ابن عمرانی، محمد بن علی،(1973)، الانباء فی تاریخ الخلفاء. تحقیق قاسم السامرایی، لیدن: بریل.
6
ابن فقیه احمد بن محمد همدانی، (1883)، مختصر البلدان، تصحیح یان دخویه، لیدن: بریل.
7
ابنمسکویه، ابوعلیاحمد، (1424ق)، تجارب الامم و تعاقبالهمم.تحقیق سید کسروی حسن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
8
استخری، ابراهیم بن محمد، (1368)، مسالک و ممالک (ترجمه فارسی قدیم)، تصحیح ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
9
اشپولر، برتولد،(1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، تهران: علمی و فرهنگی.
10
بلاذری احمد بن یحیی، (1421ق). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
11
بوسه، هریبرت،(1372)، «ایران در عصر آل بویه»، تاریخ ایران کمبریج، ج4، ویرایش و گردآوری ریچارد نیلسون فرای، ترجمهی حسن انوشه، تهران: امیرکبیر (از ص217 تا ص262).
12
بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد،(1923)، الآثار الباقیه عن القرون الخالیه،تحقیق ادوارد زاخائو، لیپزیک: اتو هراسویتز.
13
بیهقی علی بن زید، (1317)، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: فروغی.
14
تردول، لوک،(1390)، «شاهنشاه و الملک المؤید: مشروعیت قدرت در ایران سامانی و بویهی»، ترجمه محسن رحمتی، نامه تاریخ پژوهان، س7، ش 25، (از ص18تاص36).
15
ثعالبی نیشابوری عبدالملک بن محمد بن اسماعیل،(1990)، آدابالملوک، تحقیق جلیل العطیة، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
16
همو، (1376)، ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب، ترجمه رضا انزابی نژاد، مشهد: دانشگاه فردوسی.
17
همو، (1375ق)، یتیمة الدهر فی محاسن اهل العصر، تحقیق محمد محییالدین عبدالحمید، قاهره: مطبعة عیسی البابی الحلبی.
18
حدودالعالم من المشرق الی المغرب،(1362)، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: طهوری
19
رجایی، فرهنگ،(1372)، تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان، تهران: قومس.
20
رحمتی محسن- شاهرخی علاءالدین،(1391)، «مرداویج و اندیشه احیاء شاهنشاهی ساسانی»، پژوهشهای تاریخی دانشگاه اصفهان، دوره جدید، س4، ش13،(ازص17تاص38).
21
رحمتی،محسن- غفاریرودسری، زلیخا،(1391)، «گسترش اسلام در گیلان و دیلمان با تأکید بر مذاهب اهل سنّت»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهراء، س22، ش99، (از ص75 تاص102)
22
رضازاده لنگرودی، رضا،(1369)، «جنبش مرداویج گیلی»، گیلان نامه(مجموعه مقالات گیلان شناسی ج2(، به کوشش م.پ.جکتاجی، رشت: طاعتی، (ازص101تاص114).
23
زرینکوب، عبدالحسین،(1372)، تاریخ مردم ایران ازپایان ساسانیان تا پایان آل بویه، تهران: امیر کبیر.
24
صابی، ابراهیم بن هلال،(1987)، المنتزع من الجزء الاول من الکتاب المعروف بالتاجی فی أخبار الدوله الدیلمیه؛ در اخبار الأئمه الزیدیه فی طبرستان و دیلمان و جیلان، تحقیق ویلفرد مادلونگ، بیروت: دارالنشر.
25
صولی، محمدبنیحیی،(1935)، اخبار الراضی بالله و المتقی لله، عنّی بنشره ج. هیورث. دن، لندن: لوزاک.
26
طبری، محمد بن جریر،(1418)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق عبدأ علی مهنا، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
27
فرای، ریچارد.ن،(1363)، عصر زرین فرهنگ ایرانی، ترجمه مسعود رجبنیا. تهران: سروش.
28
فقیهی، علی اصغر،(1366)، آل بویه و اوضاع زمان ایشان، تهران: صبا.
29
قرطبی، عریب بن سعد، (1418)، صله التاریخ الطبری، ضمیمه تاریخ طبری، تحقیق عبدأ علی مهنا،بیروت:مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
30
قمی، حسن بن محمد بن حسن،(1361)، تاریخ قم، تصحیح سید جلال الدین تهرانی،تهران: توس.
31
کرومر،جوئل،(1375)، احیای فرهنگی در عهد آلبویه، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، تهران:مرکز نشر دانشگاهی.
32
گردیزی، ابوسعید عبدالحیبنضحاک، (1363)، تاریخ گردیزی، تهران: دنیای کتاب.
33
مادلونگ، ویلفرد،(1372)، «سلسلههایکوچکشمالایران»، در تاریخ ایران کمبریج، ج4، ویرایش ر.ن. فرای، ترجمهی حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، (ازص172تاص216).
34
مجمل التواریخ و القصص،(1383)، تصحیح ملکالشعرای بهار، تهران: دنیای کتاب.
35
مستوفی، حمدالله، (1364)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
36
مسعودی، علی بن حسین، (1409)، مروجالذهب و معادنالجوهر، تحقیق محمد محییالدین عبدالحمید، بیروت: دارالفکر.
37
همو،(1421)، التنبیه و الاشراف ، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
38
نامه تنسر،(1356)، به کوشش مجتبی مینوی و محمد اسماعیل رضوانی، تهران: خوارزمی.
39
نخجوانی، هندوشاه بن سنجر،(1357)، تجارب السّلف، تصحیح عباس اقبال، تهران: طهوری.
40
نرشخی محمد بن جعفر،(1351)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر قباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
41
نظام الملک، ابو علی حسن بن علی،(1378)، سیرالملوک، تصحیح هیوبرت دارک، تهران: علمی و فرهنگی.
42
نیسن، فردریک، (1386)، «جنیزه.» دانشنامه جهان اسلام، ج11.تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی، (از ص221 تا ص231).
43
همدانی، محمد بن عبدالملک،(1418)، تکمله التاریخ الطبری،ضمیمه تاریخ طبری،تحقیق عبدأ علی مهنا،بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
44
یاقوت حموی،شهاب الدین ابوعبدالله،(1993)، معجم البلدان، تحقیق فردیناند ووستنفلد، بیروت: دار صادر.
45
یعقوبی احمدبن ابی یعقوب(1419) ، تاریخ یعقوبی ،تحقیق خلیل منصور، بیروت: دارالکتب العلمیه.
46
Busse, Heribert, (1973), “The Revival of Persian King ship under the Būyids”,ed. D. S. Richards, Islamic Civilization 950-1150, London.
47
Madelung, Wilfred, (1969), “The Assumption of the Title shāhānshāh by Būyids and the reign of the Daylam,” JNES, 28, (pp.84-108, 168-183).
48
Minorsky,v,(1964),“La domination de daïlamites”, in Iranica: twenty articles, London: Tehran university press) pp.12-30).
49
Bowen. H, Bosworth, C. E. (1986), “Rukn-al-dawla.” Encyclopaedia of Islam. Second edition.vol.8. Leiden: Brill, (pp.598-589).
50
ORIGINAL_ARTICLE
نقش نوع کارکرد و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان در شکلگیری ساختار کالبدی کاروانسراها و سراهای درون شهری قزوین
کاروانسراها و سراهای درون شهری از جمله بناهای تجاری بوده که با وجود ساختاری همانند، از تفاوتهای کالبدی برخوردار هستند. هدف تحقیق، بررسی تفاوتهای کالبدی کاروانسراها و سراها با مطالعه نوع کارکرد آنها و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان است. پرسش تحقیق آن است که چگونه نوع کارکرد و موقعیت بانیان در کالبد کاروانسراها و سراها موثر بودهاست؟پژوهش به سبب جنبه تاریخی، به روش تفسیری-تاریخی انجام شدهاست. بخشی از دادهها به صورت میدانی، مصاحبه با تجار قدیمی و بخشی به شکل اسنادی، از متنهای تاریخی، سفرنامهها و وقفنامهها گردآوری شدهاست. یافتههای تحقیق بیانگر تاثیر نوع کارکرد و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان بر ساختار کالبدی کاروانسراها و سراها است. بدینترتیب کارکرد باراندازی بر موقعیت ورودی، سطح فضای باز بیشتر، وجود اصطبل، شترخان و حیاط خدمات؛ کارکرد پذیرایی بر حجرههای اقامت کاروانیان، تجار و بزرگ کاروان از منظر ابعاد، دسترسی به امکانات، موقعیت قرارگیری و سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای نیمهباز جهت تعامل کاروانیان و وجود فضاهای خدماتی؛ کارکرد تجاری براساس درجه اهمیت کالای مبادله شده بر ابعاد، موقعیت قرارگیری حجره و فضاهای وابسته به آن چون پستو و انبار، تعریف سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای بسته برای حجرههای بیشتر و حفظ امنیت، کالبد یکپارچه فضای کارگاهی و اختصاص حجرههای طبقات بالا به کالاهای سبک یا دفاتر تجار اثرگذار بودهاست. همچنین جایگاه اجتماعی و سیاسی بانیان سبب کیفیت و گستره تزئینات فضای باز،بسته و نیمهباز، تنوع فضاهای خدماتی و تجاری و در نتیجه رونق تجاری سرا و کاروانسرا و تبدیل هشتی به تیمچه شدهاست.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5861_e00a6961af5f26d17ccd79f61131465d.pdf
2020-09-21
169
214
10.30465/sehs.2020.30421.1582
نوع کارکرد
موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان
ساختار کالبدی
کاروانسراها و سراهای درون شهری قزوین
نوشین
سخاوت دوست
noushin.sekhavatdoust@gmail.com
1
دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، قزوین، ایران.
AUTHOR
حسین
سلطان زاده
hos.soltanzadeh@iauctb.ac.ir
2
دانشیار، گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
LEAD_AUTHOR
بارتولد، واسیلی(1358)، تذکره جغرافیای تاریخی ایران؛ ترجمه حمزه سردادور، تهران: توس.
1
پرهیزکاری، مهرزاد(1393)، اخبار قزوین از سال 1267 تا سال 1326 هجری قمری؛ تهران: راه آورد مهر.
2
پیری، سعید و سمیه افشاری آزاد( 1395)، «مطالعه کاروانسراهای درون شهری دوره قاجار همدان نمونه موردی: کاروانسرای حاج صفرخانی»، پژوهشهای باستان شناسی ایران، س6، ش11.
3
تاورنیه، ژان باتیست(1369)، سفرنامه تاورنیه؛ ترجمه ابوتراب نوری، تهران: سنایی.
4
حاجی ملکی، الهام(1391)، «کاروانسرای سعدالسلطنه(خیابان تهران) در قزوین؛ مجموعهای آسیب دیده از توسعه شهری دوران معاصر»، در: مجموعه مقالات قزوین، به کوشش مهرزاد پرهیزکاری، ج3، تهران: روناس.
5
حاجیقاسمی، کامبیز(1383)، گنجنامه بناهای بازار؛ ج10، تهران: م‍رک‍ز اس‍ن‍اد و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات دان‍ش‍ک‍ده م‍ع‍م‍اری و ش‍ه‍رس‍ازی دان‍ش‍گ‍اه ش‍ه‍ی‍د ب‍ه‍ش‍ت‍ی: روزنه.
6
حسینی، آرزو و حسین پورنادری(1393)، «مطالعه تطبیقی فضای معماری کاروانسراهای صفوی شاخص در بازار اصفهان (مطالعه موردی کاروانسراهای شاه، ساروتقی و مادرشاه)»، مطالعات تطبیقی هنر، س4، ش8.
7
حسینی، آرزو و محمود ارژمند(1392)، «مطالعه تطبیقی معماری کاروانسراهای برون شهری و شهری ناحیه اصفهان در دوره صفویه(مطالعه موردی: کاروانسراهای مهیار و مادرشاه)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش12.
8
خلیلی، پریسا(1390)، مستند نگاری و گزارش کارگاهی شترخان سرای وزیر؛ طرح پژوهشی جهاد دانشگاهی استان قزوین، قزوین: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین.
9
دانشنامه جهان اسلام(1386)، زیرنظر مصطفی میرسلیم، ج1، ذیل مدخل «بازار»، تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
10
دبیر سیاقی، سید محمد(1380)، کتابچه سرشماری شهر قزوین؛ قزوین: حدیث امروز.
11
دبیرسیاقی، سید محمد(1381)، سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن؛ قزوین: اداره کل میراث فرهنگی قزوین با همکاری حدیث امروز.
12
ریچاردز، فرد (1379)، سفرنامه فرد ریچاردز؛ ترجمه مهیندخت صبا، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
13
سامی بیک، شمس الدین(1306)، قاموس الاعلام؛ ج5، استانبول: مهران مطبعهچی.
14
شاردن، جان(1336)، سیاحتنامه شاردن؛ ترجمه محمد عباسی، ج3، تهران: انتشارات امیر کبیر.
15
کامیار، مریم(1396)، فرهنگ اجمالی مصور معماری اسلامی ایران؛ تهران: بنیاد دانشنامه نگاری ایران.
16
کرزن، جرج. ناتانیل(1373)، ایران و قضیه ایران؛ ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، ج1، تهران: انتشارت علمی فرهنگی.
17
گلریز، سید محمد علی(1368)، مینودریا باب الجنه قزوین؛ ج1، قزوین: انتشارات طه.
18
محمدزاده، محمد نادر(1385)، یادگار ماندگار؛ قزوین: اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین.
19
مرکز اسناد و مدارک سازمان میراث فرهنگی استان قزوین، (1398).
20
معماریان، غلامحسین(1384)، آشنایی با معماری اسلامی ایران«ساختمانهای درون شهری و برون شهری»؛ تالیف محمدکریم پیرنیا، تهران: سروش دانش.
21
معماریان، غلامحسین(1391)، معماری ایرانی؛ تالیف محمدکریم پیرنیا، تهران: سروش دانش.
22
نوروزبرازجانی، ویدا و محمدرضا جوادی(1395)، بازیابی سازمان فضایی باغ شهر صفوی قزوین، از منظر پدیدارشناسی هرمنوتیک؛ تهران: نشر یادآوران.
23
وحدتپور، شعله و نیما ولیبیگ و افروز رحیمی آریایی(1398)، «مطالعه مقایسهای کاروانسراهای درون شهری و برون شهری اصفهان در گسترهی کالبد معماری». هویت شهر، س13، ش 3.
24
ورجاوند، پرویز(1354)، «بیش از این بافتهای قدیمی شهرها را ویران نکنیم»، نشریه هنر و مردم، ش157.
25
ورجاوند، پرویز(1374)، «پایتختهای صفویان: قزوین»، در: پایتختهای ایران، گردآوردی م‍ح‍م‍دی‍وس‍ف ک‍ی‍ان‍ی، تهران: س‍ازم‍ان م‍ی‍راث ف‍ره‍ن‍گ‍ی ک‍ش‍ور.
26
ورجاوند، پرویز(1377)، سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین؛ ج1، تهران: نشر نی.
27
هادیزاده کاخکی، سعید(1389)، کاروانسرا در ایران؛ تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
28
هیلنبرند، رابرت(1393)، م‍ع‍م‍اری اس‍لام‍ی: ش‍ک‍ل، ک‍ارک‍رد و م‍ع‍ن‍ی؛ ترجمه باقر آیتاللهزادهشیرازی، ت‍ه‍ران: روزنه.
29
هینتس، والتر(1363)، مقدمه بر: سفرنامه کمپفر، انگلبرت کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: انتشارات خوارزمی.
30
مصاحبهها
31
پور فرخ، حاج غلام حسن( 1398)، سرای ضرابخانه، بازار قزوین.
32
شکوهی، حاج کاظم(1398)، چهار سوق بازار، بازار قزوین.
33
قاسمی، حاج عبدالحسین( 1398)، تیمچه سرای ضرابخانه، بازار قزوین.
34
ماهوتی، حاج حسین( 1398)، راسته فرش فروشها، قیصریه، بازار قزوین.
35
همافر، حاج حمید(1398)، تیمچه سرای وزیر، بازار قزوین.
36
Awad, Jihad Abdullatif(1989), Islamic souqs (bazaars) in the urban context: the Souq of Nablus, A Master's Thesis, Manhattan:College of Architecture and Design, KANSAS State University.
37
Büttner, Nils(2004), ”Reisebilder-Kunsthistorische Anmerkungen zu Engelbert Kaempfers Landschafts zeichnungen und zu den Illustrationen seiner gedruckten Werke”, in: Engelbert Kaempfer(1651-1716):ein Gelehrtenleben zwischen Tradition und Innovation, Detlef Haberland(eds.), Wiesbaden: Harrassowitz.
38
<https://docs.google.com/document/d/1Fbs1RaHj7KgokC33BJQFdSgwrWmHo8fy5sy913E-jLw/edit>
39
Duranti, Andrea(2012),“A Caravanserai on the Route to Modernity: The Case of the Valide Han of Istanbul”,in: The Bazaar in the Islamic City: Design, Culture, and History, Mohammad Gharipour (eds.), Cairo: American University in Cairo Press.
40
Hmood, Kabila Faris(2017),”Traditional markets in islamic architecture: Successful past experiences”, in: Structural Studies, Repairs and Maintenance of Heritage Architecture,V. Echarri, and C.A. Brebbia(eds.), Southampton: WIT Press.
41
kaempfer, Engelbert(1684), ”Engelbert kaempfer’s Manuscript”, British library, manuscripts Sloane 2923, fol. 76.
42
<https://www.doaks.org/resources/middle-east-garden-traditions/catalogue/C163/location-of-the-khiyaban-in-the-plan-of-qazvin-by-engelbert-kaempfer-british-library-sloane-2923-fol-76/view>
43
Lacaj, Eltjona, Enes Nurkovic, Derya Camuz, Kemal Korkmaz, Aysun Alp, Başak İpekoğlu, and F. Nurşen Kul(2014), “Evaluation of Conservation Problems for Restoration of Great Karaosmanoğlu Khan, İzmir, Turkey”, Proceedings of the 2nd ICAUD International Conference in Architecture and Urban Design, May 08-10, Tirana, Albania: Epoka University.
44
Starkey, Janet(2012),“The Continuity of Social Space: Khan al-Jumruk within the Bazaars of Aleppo”, in: The Bazaar in the Islamic City: Design, Culture, and History, Mohammad Gharipour (eds.), Cairo: American University in Cairo Press.
45
Taheri, Farid Hussain(1980), Urban elements of traditional Islamic cities, A Master's Thesis, Massachusetts: Massachusetts Institute of Technology. Dept. of Architecture.
46
ORIGINAL_ARTICLE
خوراک و تغذیه؛ جلوه گاهی از تاریخ فرهنگ دورة تیموریان
بررسی موضوعی مانند خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در پی آن است که از رهگذر تعمق در مصادیق نوشیدنی ها و خوردنی ها - که قاعدتاً در حوزه تاریخ خُرد (Microhistory) قرار می گیرد - و نیز با بذل توجه به موضوعات اجتماعی مرتبط با تغذیه -که در حوزه تاریخ کلان (Macrohistory) قرار میگیرد - به بررسی تاریخ فرهنگ جامعه تیموری بپردازد. در این مسیر جستجو برای شناسایی انواع مواد خوردنی و اثری که اختصاصاً با موضوع آشپزی و خوراک در این دوره فراهم شده است میتواند راهگشا باشد. این پژوهش درصدد پاسخدهی به این سوال است که وجه تمایز فرهنگ خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در میان زندگی دربار، عامه و خانقاه ها چه بوده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که فرهنگ خوراک و تغذیه تحت تأثیر نحوه زیست قومی و اجتماعی قرار داشت و میتوان نسبتی بین آن برقرار کرد. این پژوهش از خلال نسبتی که میان موضوع خوراک و جلوههای مختلف حیات اجتماعی در این دوره برقرار می کند تلاش دارد تا از ظرفیت های این موضوعات در جهت پرتو افکندن به تاریخ فرهنگ دوره تیموریان بهره گیری کند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است و از شیوة مطالعات کتابخانهای استفاده شده است.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5561_9cc9acc6e12c95533b9f141ec45396f4.pdf
2020-09-21
217
241
10.30465/sehs.2020.5561
تاریخ فرهنگ
خوراک
تغذیه
زیست اجتماعی. دوره تیموریان
ابوالحسن
فیّاض انوش
amir.anush2016@gmail.com
1
دانشیار گروه تاریخ و ایرانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
AUTHOR
مهشید سادات
اصلاحی
maheslahi@gmail.com
2
کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
متین سادات
اصلاحی
matineslahi@yahoo.com
3
کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
AUTHOR
انصاری، عبدالله بن محمد(1341)، طبقات الصوفیه، کابل: بی نا.
1
ابراهیمی، معصومه(1393)، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج3،تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
2
ابن اخوه، محمد بن احمد قرشی(1360)، آیین شهرداری، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
3
ابن بطوطه(1376)، سفرنامه ابن بطوطه، تهران: طرح نو.
4
ابن عربشاه(1356)، عجایب المقدور فی اخبار تیمور، ترجمه محمد علی نجاتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
5
استندیج، تام(1394)، خوراک و تاریخ، ترجمه محسن مینوخرد، تهران، چشمه.
6
اسفزاری، معین الدین محمد الزمجی(بی تا)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، به اهتمام محمد اسحاق، درپاسری، کلکته: بی جا.
7
افشاری، مهران و مهدی مداینی(1381)، چهارده رساله در باب فتوت و اصناف، تهران: نشر چشمه.
8
امین پور، آزاده و گیتی صدیق(1368)، اصول علم تغذیه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
9
باورچی، محمدعلی، آشپز، نورالله(1389)، آشپزی دوره صفوی، تصحیح: ایرج افشار، تهران: سروش.
10
بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج(1382)، کلیات، مصحح: منصور رستگار فسایی، تهران: میراث مکتوب.
11
بلوکباشی، علی(1392)، آشپز و آشپزخانه: پژوهشی انسان شناختی در تاریخ اجتماعی هنر آشپزی، تهران: فرهنگ جاوید.
12
بوات، لوسین(1383)، تاریخ مغول«تیموریان»، ترجمه محمود بهفرزی، تهران: آزادمهر.
13
پروشانی، ایرج. فروتن، فریدون.میشل بوناین ـ ویلیام فلور(1375)، مدخل بازار، دانش نامه جهان اسلام، ج1.
14
تبریزی، محمد حسین بن خلف(1335)، واژه نامه برهان قاطع، تهران: امیرکبیر.
15
جامی، عبدالرحمن بن احمد(1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، تهران: اطلاعات.
16
حافظ ابرو(1372)، زبده التواریخ، مقدمه، تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی، ج1، تهران: نشر نی.
17
حسینی تربتی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، تهران: کتابفروشی اسدی.
18
خوافی، ابوالقاسم شهاب الدین احمد (1357) منشأ الانشاء، به کوشش رکن الدین همایونفرخ، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
19
خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی(1362)، حبیب السیر، مقدمه جلال الدین همایی، ج3، تهران: کتابفروشی خیام.
20
دهخدا، علی اکبر(1354)، لغت نامه، تهران:دانشگاه تهران.
21
دین پرست، ولی(1393)، کاربست های نظامی شکار در فتوحات دوره ایلخانان و تیموریان، پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، دوره3، شماره2.
22
رازی، امین احمد(بی تا)، هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیق جواد فاضل، بی جا: بی نا.
23
رجبی، آزیتا(1386)، ریخت شناسی بازار، تهران: آگاه.
24
رحمتی،محسن(1395)، اصلاحات اقتصادی سلطان ابوسعید گورکان در خراسان و پیامدهای آن، مجله خراسان بزرگ، سال7، ش22.
25
رویمر، ه.ر. و دیگران(1379)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، ج6، تهران: جامی
26
سعدی(1359)، بوستان،تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
27
سلطان زاده، حسین(1380)، بازارهای ایرانی، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.
28
سلجوقی، فکری(1967)، رساله مزارات هرات، بی جا: بی نا.
29
سمرقندی،کمال الدین عبدالرزاق(1372)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج1،تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
30
صدری افشار،غلامحسین(1393)، فرهنگ مشاغل سنتی(شامل شغل های درباری، نظامی، اداری، فنی، تجاری، خدماتی و کشاورزی)، تهران: آگه.
31
صراف، مرتضی(1973)، رسائل جوانمردان(مشتمل بر هفت فتوت نامه)، تهران: انستیتو فرانسه، قسمت ایران شناسی.
32
صوفی، محمد هراتی(1386)، دیوان اشعار صوفی، به کوشش ایرج افشار، تهران: میراث مکتوب.
33
عباسی،مریم(1396)، «غذا و خوراک های رایج در لارستان با تاکید بر مطالعه انسان شناختی غذا در فرهنگ عامه»، مجموعه مقالات غذا در آیینه فرهنگ، به کوشش علیرضا حسن زاده، با همکاری مینو سلیمی، مریم پهلوان شریف، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
34
عبداللهیان، حمید(1396)، روایت شناسی سفرنامه ها کلاویخو: بازسازی زندگی روزمره در قرن هشت و نه خورشیدی، مجله انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال13، ش48.
35
علی صفی، فخرالدین(1352)، لطائف الطوائف، به اهتمام احمد گلچین معانی، تهران: اقبال.
36
نظام قاری، محمود(1359)، دیوان البسه، به اهتمام محمد مشیری، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
37
فرخی، یزدان، محمدی، مرتضی(1395)، پژوهشی درباره مصرف مواد خوراکی در رساله های برجای مانده آشپزی از روزگار صفویه مطالعه موردی کارنامه و ماده الحیوه، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، س5، ش1.
38
قزوینی، محمد یوسف واله اصفهانی(1379)، خلد برین(تاریخ تیموریان و ترکمانان)، به کوشش میر هاشم محدث، تهران: میراث مکتوب.
39
کاتب، احمد بن حسین بن علی(1345)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران زمین.
40
کاشانی،عبدالرزاق (1372): ترجمه اصطلاحات الصوفیه یا فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف، ترجمه محمد خواجوی،تهران: انتشارات مولی.
41
کاشفی سبزواری، حسین(1350)، فتوت نامه سلطانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، بی جا: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
42
کسایی، نورالله(1375)، خوراک و پوشاک در آسیای میانه(2-8 هجری قمری)، فصلنامه فرهنگ، ش19.
43
کلاویخو(1366)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، بی جا: انتشارات علمی و فرهنگی.
44
کیانی، محسن(1369)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران: فروغ دانش.
45
لمبتون، ان. کی. اس(1372)، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر نی.
46
مایل هروی، نجیب(1377)، جامی، تهران: طرح نو.
47
معین، محمد(1361)، فرهنگ لغت، تهران: امیرکبیر.
48
میرجعفری، حسین(1379)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، تهران: سمت.
49
نفیسی، سعید (1368): سرچشمه تصوف در ایران، تهران: کتابفروشی فروغی
50
نوایی، عبدالحسین(گردآورنده) (1370): اسناد و مکاتبات تاریخی ایران ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
51
واصفی هروی، زین الدین(1349)، بدایع الوقایع در تاریخ سمرقند، هرات، تاشکند، بخارا و بدخشان، به کوشش الکساندر بولدیروف، ج1و2، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
52
یزدی، شرف الدین علی(1387)، ظفرنامه یزدی، به تصحیح عبدالحسین نوایی، ج2، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
53
یوسف جمالی، محمد کریم، میرجعفری، حسین، کلانتر، اعظم(1394)، طبقات و ساختار شهرهای خراسان دوره تیموری، پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، دوره 9، ش16.
54
یوسفی فر، شهرام و معصومه یدالله پور(1390)، بررسی تحولات کارکردی بازار آمل از گذشته تاکنون، پژوهش­های انسان شناسی ایران، سال 1، ش2.
55
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل عوامل مؤثر بر بنیان نظام غنایم در اقتصاد دولت غزنویان در دوره متقدم(421ـ 351ق)
غلامان تحت فرمان آلبتکین در حرکت گروهی خویش مستقل از دولت سامانیان به منابع مالی معینی اتکا نداشتند. از اینرو از بدو حرکت و استقرار در شهر غزنه(351ق) منابع مالی مورد نیاز خود را بر پایه نظام غنایم بنا نهادند، منتها گروه های هدف آنان بیشتر از غیرمسلمانان هند بود، که از این منظر به غنیمت گیری آنان مشروعیت دینی نیز می بخشید. این روند با یک دوره وقفه در دوره چند تن از جانشینان آلبتکین؛ با روی کار آمدن سبکتکین(387ـ 366ق) از سر گرفته شد و در زمان سلطان محمود(421ـ 388ق) به مهترین جز سازنده منابع اقتصادی آنان درآمده بود. سوال اساسی این است که چرا اقتصاد غزنویان در دروه متقدم در جهت اتکا به نظام غنایم سوق داده شد؟ فرض های بدیهی این است که انگیزه های دینی یا به اصطلاح جهاد در راه خدا و گسترش دین اسلام و نیز انگیزه های اقتصادی و غارت ثروت هندوستان در این زمینه اثرگذار بوده است. جستار حاضر با روش توصیف و تحلیل تاریخی ضمن اعتبارسنجی انگیزه های فوق، عامل مهم دیگری، یعنی تغییر در مناسبات زمینداری غزنویان، در نتیجه اصلاحات امیر سبکتکین در ممانعت از اشتغال سپاهیان به زراعت و لغو مالکیت آنان بر زمین را به عنوان عامل بدیل در این زمینه بدست داده است.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5798_04c0bc7eb1c648117f3175a45d670455.pdf
2020-11-20
245
266
10.30465/sehs.2020.5798
غزنویان
اقتصاد
نظام غنایم
سبکتکین
سلطان محمود
سجاد
کاظمی
sajad.kazemi1984@yahoo.com
1
دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی و مدرس گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز ایران.
LEAD_AUTHOR
علی
بحرانی پور
bahranipour@hotmail.com
2
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
AUTHOR
ابناثیر، عزالدین، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ج21، ترجمه عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت، تهران: مؤسسه مطبوعات علمی، 1371.
1
ابنعثم کوفی، ابومحمد احمد، الفتوح، ترجمه محمد بناحمد مستوفی هروی، تحقیق غلامرضا طباطبائی مجد، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1372.
2
ابنفندق(بیهقی)، زید بنعلی، تاریخ بیهق، به تصحیح احمد بهمنیار، تهران: فروغی، 1361.
3
ابنمسکویه، احمد بنعلی، تجارب الامم، ج7، 6، ترجمه ابوالقاسم امامی و علینقی منزوی، تهران: سروش، 1369.
4
باسورث، ک.1، تاریخ غزنویان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر، 1372.
5
بیرونی، ابوریحان، تحقیق مال الهند، ترجمه منوچهر صدوقی سها، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1362.
6
بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب، 1374.
7
تاریخ سیستان، تصحیح ملکالشعرای بهار، تهران: پدیده خاور، 1366.
8
جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصری، ج1،2، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363.
9
حبیبی، عبدالحی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، تهران: افسون، 1380.
10
حدودالعالم من المشرق الی مغرب، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: طهوری، 1362.
11
خلیلی، خلیلالله، سلطنت غزنویان، کابل: امیری، 1387.
12
خواجه نظامالملک، ابوعلی، سیاستنامه. تهران: علمی و فرهنگی، 1378.
13
شبانکارهای، محمد بنعلی، مجمعالانساب، ج2، تهران: امیرکبیر، 1381.
14
طبری، محمد بنجریر، تاریخ طبری، ج 8، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، 1375.
15
عتبی، ابینصر محمد، تاریخ یمینی، ترجمه جرفادقانی، تصحیح جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی، 1374.
16
عنصری، ابوالقاسم، دیوان اشعار، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران: کتابخانه سنانی، 1363.
17
عنصرالمعالی، کیکاووس بناسکندر، قابوس نامه، به اهتمام غلامحسین یوسفی، تهران: علمی فرهنگی، 1395.
18
عوفی، محمد، لب الالباب، به اهتمام ادوارد براون، تهران: فخر رازی، 1361.
19
غبار، میرمحمد غلام، افغانستان در مسیر تاریخ، بیجا: مرکز نشر انقلاب با همکاری جمهموری، 1368.
20
فخرمدبر، محمد مبارکشاه(1346)، آدابالحرب الشجاعه، تصحیح علی سهیلی خوانساری، تهران: اقبال، 1346.
21
فرخی سیستانی، دیوان اشعار، به کوشش علی عبدالرسولی، تهران: مجلس، 1311.
22
فروزانی، ابوالقاسم، غزنویان از پیدایش تا فروپاشی، تهران: سمت، 1393.
23
گردیزی، عبدالحی، زینالاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: دنیای کتاب، 1363.
24
مسعودی، ابوالحسن علی، مروجالذهب و معادنالجواهر، ترجمه ابوالقاسم قاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی، 1374.
25
منتخب رونق المجالس و بستان العارفین و تحفه المریدین، دو رساله فارسی کهن در تصوف، به تصحیح احمدعلی رجائی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1354.
26
منشی، نصرالله ابوالمعالی، کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: ثالث، 1388.
27
Nazim, Muhammad, the Life and Times of Sultan Mahmud Ghazna, Cambridge: Cambridge University Press, 1931.
28
Bosworth, C.E, (a), “The titulture of the early Ghaznavids”, Orien XV, Leiden, 1962.
29
Bosworth, C.E (b), “The Imperial policy of the early Ghaznavids”, Islamic Studies, Journal of the Central Institute of Islamic Research, Karachi, 1/3, 1962.
30
Bosworth, C.E “The Appearance and Establishment of Islam in Afghanistan”, in Etiennne de la Vaissiere(ed), Islamisation de IAsie Central, Paris, Cahiers de Studia Iranica, 2008.
31
Raverty, H.G, Tabakat – I- Nasiry, VOL 1, New Delhi, Oriental Reprint, 1979
32
ORIGINAL_ARTICLE
نقش نظام مالیاتی در تحولات سیاسی و اجتماعی پشتکوه(ایلام) دردوره قاجار
بررسی نظام مالیاتی پشتکوه در دورۀ قاجار رهنمون مینماید که نظام مالیاتی، مهمترین نقش را در تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی پشتکوه ایفا کرده است. هدف این پژوهش بررسی نقش دوگانه نظام مالیاتی در تداوم حکمرانی والیان پشتکوه و ایجاد امنیت از یک سو و ایجاد تزلزل اجتماعی و امنیتی ناشی از اجحاف در دریافت مالیات از سوی دیگر است. روش پژوهش: روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و دادهها با بهرهگیری از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانهای گردآوری و تحلیل شده است. یافتهها: مشخص شدن وضعیت نظام مالیاتی حاکم بر پشتکوه در دورۀ قاجار،وجود رابطۀ مستقیم بین پرداخت مالیات از سوی والیان و تداوم حکمرانی آنها و وجود رابطه معنیداری بین اجحاف در دریافت مالیات و بروز تزلزل اجتماعی و امنیتی از مهمترین یافته های این پژوهش هستند. نتیجه این پژوهش حاکی از این است که نظام مالیاتی سنگین، تحولات اجتماعی مهمی از قبیل تحمیل فقر و محرومیت به مردم، تحمیل زندگی کوچنشینی، از هم پاشیده شدن طوایف و مهاجرت گسترده رعایای پشتکوه به مناطق همجوار خود بویژه در عراق و ایجاد کلنیهایی در نوار مرزی ایران و عراق و در داخل خاک عراق را به دنبال داشت. لذا نظام مالیاتی نقش دوگانهای داشت، از یک طرف پیش برنده ادامة حکمرانی والی و استقرار امنیت در منطقه بود و از طرف دیگر با تحمیل فقر و از هم گسیختن طوایف و مهاجرت آنها باعث تزلزل در انسجام اجتماعی و امنیتی شد.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5980_64b08eb58ec81921acbdca91f6e403a2.pdf
2021-01-19
269
296
10.30465/sehs.2021.32923.1634
مالیات
والیان پشتکوه
تحولات سیاسی
امنیت
تحولات اجتماعی
مراد
مرادی مقدم
morad1356moradi@yahoo.com
1
دکتری تاریخ و مدرس گروه تاریخ دانشگاه پیام نور ،ایلام، ایران
LEAD_AUTHOR
اصغر
غفاری واحد
a.ghaffarivahed@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ ومربی گروه تاریخ ، دانشگاه پیام نور استان زنجان، ایران
AUTHOR
احتشامی، منوچهر،(1383)، خوزستان و لرستان در عصر ناصری: به روایت فرمان های ناصرالدین شاه، مکاتبات امیرکبیر و میرزا آقاخان نوری با احتشام الدوله، به کوشش منوچهر احتشامی، با همکاری آزیتا لقایی و فاطمه معزی، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1383.
1
پاشا، درویش،(1287ق)،حدود لایحه سی، ترجمه جهانگیر بن محب علی حسینی مرندی تبریزی، شماره بازیابی 17965-5، محل نگهداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
2
جعفری ولدانی، اصغر،(1376)، بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق. تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسۀ چاپ و انتشارات.
3
حاج سیاح،(بی تا)، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت به کوشش حمید سیاح، به تصحیح سیف الله گلکار، تهران، امیرکبیر.
4
دوبد، بارون،(1393)، رساله لرستان و لرها همراه با سفرنامه بارون دوبد، ترجمه سکندر امان اللهی بهاروند و لیلی بختیاری، تهران، آرون.
5
راولینسون، هنری،(1362)، سفرنامه (گذر از ذهاب به خوزستان)، ترجمه سکندر امان اللهی بهاروند، تهران: آگاه.
6
رفعتی، رستم،(1386)، انساب شهری و عشایری استان ایلام، ایلام،برگ آذین.
7
سپهر، عبدالحسین خان،(1368)، مرآه الوقایع مظفری و یاداشت های ملک المورخین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران، زرین.
8
فلور،ویلم،(1394)،تاریخچه مالی- مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه، ترجمه مرتضی کاظمی یزدی، تهران، نشر تاریخ ایران.
9
قاجار، محمود میرزا،(1390)، عهد حسام، به کوشش ایرج افشار، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
10
مجد، محمدقلی،(1389)، از قاجاریه به پهلوی، مترجمین سید رضا مرزانی و مصطفی امیری، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
11
مرندی یکانلو ،(ناظمالملک)، میرزامحبعلیخان بن محمدتقی. (1396). ملاحظات و محاکمات: (دو لایحه در تحدید حدود ایران و عثمانی،( 1292)، هجری قمری. (دکتر نصرالله صالحی، پژوهشگر و مصحح). تهران: طهوری.
12
مرندی یکانلو، (ناظمالملک)، میرزامحبعلیخان بن محمدتقی. (1395). مجموعۀ رسایل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی 907–1309 هجری قمری. (چ1). (دکتر نصرالله صالحی، پژوهشگر و مصحح). تهران: طهوری.
13
مشیرالدوله، جعفر بن محمد تقی،(1272 ق)، تحقیقات سرحدیه، شماره بازیابی 1/17968، محل نگهداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی.
14
نجم الملک، حاج عبدالغفار،(1341)، سفرنامه، به کوشش محمود دبیر سیاقی، تهران، موسسهی مطبوعاتی علمی.
15
ادارهی اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، اسناد شمارهی: (91-79-29-1304 ش)، (48-10-2-1279-1280 ق)، (7-95-29-1307)، (47-2-10-1280-279 ق)، (267-49- 1286 ق)، (47-2-10- 1270-1279 ق)، (16 و 15- 95-29-1307)، (9-76-29-1304 ش)، (24-10-2-1300 ش)، (اسناد مکمل، 371-54-1294)،. (22-10-38-1332 ق)، (اسناد مکمل، کارتن 54، شماره سند 476)، (اسناد مکمل، 211- 54-1383) (اسناد مکمل، شماره سند 246، کارتن 54)، (47-2-10-1280-1279ق)، (اسناد مکمل 219-54- 1283)، (اسناد مکمل 417-54-1283)، (اسناد مکمل، کارتن 54- شماره سند 413)، (استادوخ: اسناد مکمل، کارتن 54، سند شماره 268)، (استادوخ:اسناد مکمل، کارتن 59، شماره سند 304 )، (استادوخ: اسناد مکمل،کارتن 139، سند 292)، (استادوخ:اسناد مکمل، کارتن 59، شماره سند 304 )، (استادوخ: مکمل، کارتن 54، سند شماره 277)، (استادوخ: اسناد مکمل، کارتن 54 – شماره سند 216).
16
سازمان اسناد و کتابخانهی ملی ایران (ساکما)، اسناد شمارهی: (535/ 280/ 91)، (7396-295: 158 تا 164)، (7396-295: 241)، (7396-295: 37)، (7396-295: 150)، (7396-295: 405)، (7396-295: 45)، (7396-295: 61)، (7396-295: 152)، (7396-295: 233)، (240028280)، (7396-295: 231)، (140004610)، (240028280)، (2240011323)، (140011323)، (240011323).
17
ORIGINAL_ARTICLE
امور مالی و مودیان مالیاتی در دوره ایلخانی
چکیده فتوحات مغولان و آغاز حکومت ایلخانی در ایران دورهای از دگرگونی در بیشتر عرصهها را برای ایرانیان رقم زد؛ به این-گونه که ساختار حاکم بر حکومت ایلخانی تحت تاثیر قوانین چینی- مغولی قرار گرفت. یکی از قسمتهای مهم دیوانسالاری ایران که دستخوش تغییرات گسترده شد، امور مالی و مالیاتی بود. عدم اعتماد مغولها به ایرانیان و اهمیت مسائل مالی، مغولان را مجاب می کرد که مسؤلیتهای مهم و نظارتی را به مأموران خودی بدهند. بنابراین جایگاه مستوفیان ایرانی نزول کرد و خیلی از آنان به عنوان جمع کنندگان مالیات ایالات، توسط مأموران مغول تحت نظارت کامل بودند. با وسعت یافتن دایره وظایف و امور مربوط به امور مالی و مالیات گیری، کارگزاران ایرانی نقش و حضور بیشتری در تشکیلات استیفا پیدا کردند. به این ترتیب شیوه مغولان در نظام مالیاتی صورتی پیدا کرد که در آن عناصر ایرانی در کنار و تحت نفوذ عناصر ترکی- مغولی قرار گرفتند. بنابراین مساله اصلی این تحقیق، شناسایی تشکیلات مالی و جایگاه مودیان مالیاتی، اختیارات، شرح وظایف و کارکرد آن در دوره مغول در ایران است. چنین به نظر می رسد که با سلطه مغول ها بر ایران و اجرای قوانین مغولی، تغییراتی در نظام مالیاتی ایران به وجود آمد و ورود عناصر و اصطلاحات مغولی در کنار نظام مالی ایرانی- اسلامی در دستور کار قرار گرفت. دستاورد تحقیق نشان میدهد که مغول ها با اجرای اصول و قوانین مغولی در کنار دیوانسالاری ایران که تحت نفوذ خود بود، نظام دوگانه را در سازمان اداری ایران به کار بستند.
https://economichistory.ihcs.ac.ir/article_5988_af4ba3699a160cc941fa9759b790ef88.pdf
2021-01-19
299
324
10.30465/sehs.2021.30752.1590
کلیدواژه ها: امور مالی
مالیات گیری
ایلخانان مغول
مستوفیان
تکتم
یارمحمدی
toktamyarmohamadi@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، گناباد، ایران
LEAD_AUTHOR
هوشنگ
خسروبیگی
kh_beagi@pnu.ac.ir
2
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
AUTHOR
ابن فوطی، ابی الفضل عبدالرزاق (1351)، الحوادث الجامعه و التجارب النافعه، تصحیح محمدرضا الشیبی و مصطفی جواد، بغداد: الفرات.
1
ابن­عبری، ابوالفرج اهرون (1364)، تاریخ مختصرالدول، ترجمه محمد علی تاج پور و حشمت الله ریاضی، تهران: اطلاعات.
2
اشپولر، برتولد (1386)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران: علمی و فرهنگی.
3
اقبال آشتیانی، عباس(1338)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی،به کوشش محمد تقی دانش پژوه و یحیی ذکا، تهران: دانشگاه تهران.
4
اگل، دنیس (1390)، «ایران در استیلای مغول: کارایی و ناکارآمدی های نظام اداری دوگانه»، ترجمه یزدان فرخی، مزدک نامه، شماره4، صص918-903.
5
آل داوود، علی(1377)، «استیفا»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج8، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی.
6
الصیاد، فواد عبدالمعطیی(1970م)، المغول فی التاریخ، ج 1، بیروت: دارالنهضه العربیه.
7
اوحدی اصفهانی(1340)، کلیات اوحدی اصفهانی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: امیرکبیر.
8
باسورث، سومر، کاهن، مینورسکی(1385)، ترکان در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
9
بارتولد، و.و(1352)، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، ج1 و 2، تهران: آگاه.
10
بارتولد، و.و (1358)، خلیفه و سلطان و مختصری درباره برمکیان، ترجمه سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
11
بناکتی، ابوسلیمان داودبن ابی فضل محمد (1348)، روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ و الانساب، تصحیح جعفر شعار، تهران: انجمن آثار ملی.
12
بنداری اصفهانی(1356)، تاریخ سلسله سلجوقی، ترجمه محمد حسین جلیلی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
13
تسف، ولادیمیر.ب (1365)، نظام اجتماعی مغول(فئوالیسم خانه بدوشی)، ترجمه شیرین بیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
14
جوینی، محمد(1382)، تاریخ جهانگشای جوینی، ج2و3، تصحیح محمد قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
15
جوینی، محمد (1361)، تسلیۀ الاخوان، تصحیح عباس ماهیار، تهران: آباد.
16
حافظ ابرو(1350)، ذیل جامع التواریخ رشیدی، تصحیح خان­بابا بیانی، تهران: انجمن آثار ملی.
17
خسروبیگی، هوشنگ(1388)، سازمان اداری خوارزمشاهیان، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
18
خسروبیگی، هوشنگ و فرخی، یزدان (1391)، «پژوهشی درباره سیف الدین بیتکچی دیوانسالار مسلمان دوره هولاکو»(آخرین کارگزار الوس جوچی در ایران)، فصل نامه پژوهش نامه تاریخ اسلام، سال دوم، شماره هشتم، صص81-61.
19
خواندمیر، غیاث الدین(1380)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج3، تهران: خیام.
20
خواندمیر، غیاث الدین 1355)، دستور الوزرا، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
21
دهخدا، علی اکبر (1377)، «مستوفی»، لغت نامه دهخدا، ج13زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران، ص20847.
22
رشیدوو، پی-نن (1368)، سقوط بغداد و حکمروایی مغولان در عراق، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.
23
رضوی، ابوالفضل(1387)، «ماهیت ایرانی حکومت مغولان»، نشریه زمانه، شماره 74-73، صص32-26.
24
ساندرز، ج.ج (1363)، تاریخ فتوحات مغول، ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران: امیرکبیر.
25
سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق (1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج1، تصحیح عبد الحسین نوایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
سیفی هروی، سیف بن محمد (1381)، تاریخ نامه هرات، تصحیح محمد آصف فکرت، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
27
شبانکاره­ای، محمد بن علی بن محمد (1362)، مجمع الانساب، ج2، تصحیح میر هاشم محدث، تهران: امیر کبیر.
28
شریک امین، شمیس (1357)، فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
29
فرخی، یزدان (1396)، بررسی سیر تحولات دیوانسالاری در عهد مغول، تهران: امیرکبیر.
30
فروغ بخش فسایی، احمد (1383)، «سه دیوان مهم در عهد ایلخانی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 81، صص85-80.
31
فصیحی خوافی، فصیح الدین احمد (1239)، مجمل فصیحی، تصحیح محمود فرخ، مشهد: طوس.
32
قائم مقامی، جهانگیر(1350)، مقدمه­ایی بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: انجمن آثار ملی.
33
کاشانی، ابوالقاسم عبد الله بن محمد (1348)، تاریخ اولجایتو، تصحیح مهین همبلی، تهران: علمی و فرهنگی.
34
کرمانی، ناصر الدین منشی (1362)، نسائم الاسحار من لطائم الاخبار، تصحیح میرجلال­الدین حسینی، تهران: اطلاعات.
35
کلوزنر، کارلا (1363)، دیوانسالاری در عهد سلجوقی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: امیر کبیر.
36
گروسه، رنه (1353)، امپراطوری صحرا نوردان، ترجمه عبدالحسین میکده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
37
لمبتن، آن (1372)، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر نی.
38
مرتضوی، منوچهر(1370)، مسائل عصر ایلخانان، تبریز: آگاه.
39
مستوفی، حمدالله (1364)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیر کبیر.
40
مورگان، دیوید (1389)، مغول­ها، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
41
میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود (1380)، تاریخ روضه الصفا فی سیرۀ الانبیاء و الملوک و الخلفا، ج5، تصحیح جمشید کیان فر، تهران: اساطیر.
42
نخجوانی، محمد بن هندوشاه (1976م)، دستور الکاتب فی تعیین المراتب، ج1و2، تصحیح عبدالکریم علی اوغلی علی زاده، مسکو: فرهنگستان علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان.
43
نسوی، شهاب الدین محمد (1384)، سیرت جلال­الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: علمی و فرهنگی.
44
نسوی، شهاب الدین محمد (1370)، نفثه المصدور، تصحیح امیر حسین یزدگردی، تهران: ویراستار.
45
وصاف، عبدالله بن فضل الله شیرازی (1338)، تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار، تهران: ابن سینا.
46
همدانی، رشیدالدین فضل الله (1373)، جامع التواریخ، ج2و3، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران: البرز.
47
Agle, Denis, (2008),Iran under Mongol Domination:The effectiveness and failings of adual administiative system, Bulletin de tudes orientales,nume’ro supple’ment lvi,France,pp65-77.
48
Doerfer,Gerhard (1963-1975),Turkische und Mongolische Element Im
49
Neupersischen, Wiesbaden: Franz steiner Verlag, (Band I-IIII).
50
Lane,George .E, (2012),Whose secret intent?,Eurasian influences on Yuan China, chapter 1,pp1-40.
51
Lane,George.E, (1999), Arghun Aqa: Mongole Bureaucrat,international society for Iranian studies, Pablished by Taylor and Francis,volume 32, number 4 ,pp450-482
52