نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه اراک

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اراک

چکیده

اهمیت جادۀ قم ـ قصرشیرین به دوره‎های قبل از قاجار برمی‎گردد، اما در زمان قاجاریه و بهبود روابط ایران و عثمانی اهمیتی دوچندان به خود گرفت. این جاده زمینۀ مبادلات محصولات کشاورزی را به اروپا فراهم‎می‎کرد. نوشتار حاضر، به تأثیرات سیاسی، اقتصادی، راه قم ـ قصرشیرین می‎پردازد.
برای پاسخ به این پرسش، با استفاده از شیوۀ تحلیلی ـ توصیفی و بهره‎گیری از منابع این دوره، به بررسی این موضوع پرداخته‎ایم و به عبارتی تلاش می‎‎کنیم که نشان دهیم که راه قم ـ قصرشیرین در دورۀ قاجار، مهم‎ترین راه داخلی ایران تا سرحدات غرب کشور بوده است. این راه به دلیل کارکردهای متنوعی که داشت، تأثیرات همه‎جانبه‎ای را در حیات سیاسی و اقتصادی شهرها، سکونتگاه‎ها و منازل واقع‎شده در طول مسیر بر جای گذارده است.

کلیدواژه‌ها

ادیب‎الملک (بی‎تا). سفرنامۀ ادیبالملک، تصحیح مسعود گلزار، تهران: دادجو.
اعتصام‎الملک، خانلر (بی‎تا). سفرنامۀ اعتصامالملک، مصصح منوچهر محمودی، تهران: مصحح.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‎خان (1357). تاریخ منتظم ناصری، ج 3، مصحح اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‎خان (1377). روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
افضل‎الملک، غلامحسین (1384). سفرنامۀ قم، قم: زائر.
اوبن، اوژن (1362). ایران امروز، ترجمۀ علی‎اصغر سعیدی، تهران: زوار.
بایندر، هانری (1370). کردستان بینالنهرین و ایران، ترجمۀ کرامت‎الله افسر، تهران: فرهنگسرا.
براون، ادوارد (1386). انقلاب مشروطیت ایران، تهران: کویر.
بروگش، هینریش (1367). سفری به دربار صاحبقران، ترجمۀ کردبچه، تهران: اطلاعات.
پری، جان (1368). کریمخان زند، ترجمۀ محمدعلی ساکتی، تهران: نشر نو.
جکسن، آب‍راه‍ام‌ وال‍ن‍ت‍ای‍ن‌ وی‍ل‍ی‍ام‍ز (بی‎تا). سفرنامۀ جکسن، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
جمال‎زاده، محمدعلی (1376). گنج شایگان، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
خورموجی، محمدجعفر (1341). حقایق الاخبار ناصری، تهران: زوار.
دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامة از خراسان تا بختیاری، ترجمۀ محمدعلی فره‎وشی، تهران: امیرکبیر.
دمورگان، ژاک (1339). جغرافیای غرب ایران، کاظم ودیعی، تبریز: چهر.
دوراند، سرتی مور (بی‎تا). سفرنامۀ دوراند، ترجمۀ علی‎محمد کسایی، تهران: آفتاب.
ساوجلاندور (1324 ه.ق). سیاست‌نامة ایران، ترجمة اسماعیل بن صحاف‌باشی، فهرست‌نویسی شدة مرکز احیای میراث اسلامی قم، ج 9 نسخة خطی به شمارة 4936.
سپهر، احمدعلی (1336). ایران در جنگ بزرگ، تهران: چاپخانۀ بانک ملی ایران.
سیرو، ماکسیم (1949). کاروانسراهای ایران و ساختمانهای کوچک بین راه، ترجمۀ عیسی بهنام، تهران: سازمان حفاظت آثار باستانی ایران.
سیف‎الدوله، سلطان‎محمد (1364). سفرنامۀ سیفالدوله، ب‍ه‌ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و تحشیۀ علی‌اک‍ب‍ر خ‍داپ‍رس‍ت‌، تهران: نی.
شیرازی، ابوالحسن (1363). دلیل السفرا، به تصحیح: محمد گلبن، تهران: دنیای کتاب.
عین‎السلطنه، قهرمان میرزا سالور (1374). روزنامۀ خاطرات عینالسلطنه، ج 8، تهران: اساطیر.
فراهانی، حسن (1385). روزشمار تاریخ معاصر ایران، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‎های سیاسی.
فلاندن، اوژن (1356). س‍ف‍رن‍امة‌ اوژن‌ ف‍لان‍دن‌ ب‍ه‌ ای‍ران‌، ترجمۀ حسین نورصادقی، تهران: اشراقی.
فوروکاوا، نوبوبوشی (1384). سفرنامۀ فوروکاوا، ترجمۀ هاشم رجب‎زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قاضی عسگر (1382). حدیث قافلهها، قم: مشعر.
کرزن، جورج ناتانیل (1380). ایران و قضیۀ ایران، ج 1، ترجمۀ غلام‎علی وحیدمازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
گروته، هوگو (1369). سفرنامة گروته، ترجمۀ مجید جلیلوند، تهران: مرکز.
لاکهارت، لارنس (1380). تاریخ ایران دورۀ صفویه (از مجموعة کمبریج)، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: جامی.
مهدوی، هوشنگ (1388). تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران: امیرکبیر.
نصیری، محمدرضا (1364). اسناد و مکاتبات تاریخى ایران، دورۀ افشاریه، گیلان: جهاد دانشگاهی.
ویلز، چارلز جیمز (1368). ایران در یک قرن پیش، ترجمۀ قراگزلو، تهران: اقبال.
هدایتی، هادی (1334). تاریخ زندیه، تهران: دانشگاه تهران.
الیویه، گیوم آنتوان (1371). سفرنامۀ اولیویه: ت‍اری‍خ‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ـ اق‍ت‍ص‍ادی‌ ای‍ران‌ در دوران‌ آغ‍ازی‍ن‌ ع‍ص‍ر ق‍اج‍ار، ترجمۀ محمدطاهر میرزا، تهران: اطلاعات.