نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
عصر قاجار به عنوان یکی از دوره های پرفراز و نشیب مورد توجه پژوهشگران بسیاری در حوزه های مختلف علوم انسانی است. با این وجود، در حوزه جرم شناسی پرداختن به این دوره مغفول مانده است. مسئله در این مقاله بررسی عوامل زمینه ساز وقوع جرم در این دوره است. این بررسی توصیفی- تحلیلی که بر مبنای مندرجات منابع دست اول تاریخی و تحقیقات معتبر صورت گرفته، گویای آن است که زمینه‌ها و عوامل برگرفته از ساختار سیاسی-اجتماعی ایران عهد قاجاریه چون حکومت خودکامه و خویشاوندسالاری، منجر به ایجاد پدیده هایی مانند جامعه طبقاتی، فقدان امنیت، مهاجرت، نبود قانون دایمی و لازم‌الاجرا، فساد حکومتی ، نظامی، قضایی و فرهنگی شده است. این پدیده ها به موازات رخ دادهای این دوره ، منجر به پیدایی و گسترش تنگناهایی چون افزایش فقر، بیکاری،مهاجرت، از رونق افتادن کشاورزی و تولیدات داخلی و سنتی شده است.از منظر جرم شناسی، این پدیده ها و تنگناها در فراهم سازی و سرعت بخشیدن به ایجاد زمینه های ارتکاب جرم و بروز رفتارهای نابهنجار در عهد قاجاریه اثرگذار بوده است.
کلیدواژه‌ها
سپهر، عبد الحسین، مرآت الوقایع مظفری، جلد: ۱، صفحه: ۱۷۶، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، تهران ، 1386 ه.ش
اتحادیه(نظام مافی)،منصوره،۱۳۷۷،اینجا طهران است: مجموعه مقالاتی درباره طهران ۱۲۶۹-۱۳۴۴،تهران،نشر تاریخ ایران
اردبیلی،محمدعلی،۱۳۹۵،حقوق جزای عمومی،ج۳،نشر میزان،تهران
اشرف و بنوعزیزی،احمد،۱۳۸۷،طبقات اجتماعی دولت و انقلاب در ایران،ترجمه سهیلاترابی فارسانی،تهران، نیلوفر
اشرف،احمد ،۱۳۵۹،موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران دوره قاجاریه،تهران،زمینه
اعتماد السلطنه،محمدحسن خان،۱۳۴۵،روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، به کوشش ایرج افشار،تهران،امیرکبیر
اعتمادالسلطنه،محمد حسن خان،المآثر و الآثار،بی تا،بی جا،چاپخانه سنایی
الگار،حامد،میرزا ملکم خان،ترجمه جهانگیرعظما،تهران،شرکت سهامی انتشار،چ اول،۱۳۶۹
امین، حسن،۱۳۸۲،تاریخ حقوق ایران، انتشارات دایرهالمعارف ایران شناسی،تهران
اورسل،ارنست،۱۸۸۲،سفرنامه اورسل،ترجمه علی اصغر سعیدی، زوار،تهران،۱۳۵۳
آدمیت و ناطق، فریدون و هما،۱۳۵۶،افکار اجتماعی سیاسی و انتقادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار،تهران،آگاه
آدمیت،فریدون،۱۳۶۲،امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی
بکاریا،سزار،۱۳۸۰،جرایم و مجازاتها،ترجمه محمدعلی اردبیلی،تهران،میزان
بوئه، موریس دوکوتز،۱۳۶۵، مسافرت به ایران،ترجمه محمود هدایت،تهران،جاویدان
پورشافعی،مجید،۱۳۸۵، اقتصادکوچه:گزارش پول ملی ایران،هزینه های زندگی و دستمزدها،تهران،گام نو
پولاک،یاکوب ادوارد،۱۳۶۸، سفرنامه پولاک(ایران و ایرانیان)،ترجمه کیکاوس جهانداری،تهران،خوارزمی
تکمیل همایون،ناصر،۱۳۹۴،رویدادها و یادمان های تاریخی تهران:از دارالخلافه ناصری تا پیروزی مشروطه،ج ۲،تهران،دفتر پژوهشهای فرهنگی
شمیم، علی اصغر،۱۳۸۹، ایران در دوره سلطنت قاجار قرن ۱۳ و نیه اول قرن ۱۴ قمری،تهران،چاپ دوم،نشر بهزاد
فرمهینی فراهانی،محمد حسین و دیگران،۱۳۹۵، تحول شهرنشینی در اراک در دوره قاجار،جستارهای تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،سال هفتم، شماره دوم.
حکیمی،محمود،۱۳۶۵،داستانهایی از عصر ناصرالدین شاه،تهران،قلم
دالمانی.هانری.رنه.د،۱۸۸۰، سفرنامه از خراسان تا بختیاری،ترجمه فره وشی امیرکبیر،ابن سینا،تهران،۱۳۳۵
دانش،تاج زمان،۱۳۸۰،مجرم کیست؟جرم شناسی چیست؟ تهران، انتشارات کیهان
دروویل، گاسپار،۱۳۷۰،سفر در ایران،ترجمه منوچهر اعتماد مقدم،نشر شباویز،تهران،چاپ چهارم
دولت آبادی،یحیی،۱۳۷۱، حیات یحیی،جلد اول، انتشارات عطار و فردوس،تهران
دیولافوا،مادام ژان،۱۳۷۶،خاطرات کاوشهای باستان شناسی شوش،ترجمه ایرج فره وشی،چاپ چهارم،دانشگاه تهران،
راس،سر دنیس،۱۳۱۱،ترجمه ا.شایگان ملایری،تهران
رایس، سیسیل اسپرینگ،۱۳۷۵،نامه های خصوصی سرسیسیل اسپرینگ رایس وزیر مختار انگلیس در دربار ایران در عهد مظفرالدین شاه و محمد علی شاه قاجار،ترجمه جواد شیخ الاسلامی، انتشارات اطلاعات
ربیعی،راهروخواجه،ناصر و احمد،۱۳۹۰،تاریخ زندان در عصر قاجار و پهلوی،تهران،ققنوس،چاپ اول
ریچاردز،فردریک چارلز،۱۳۷۹،سفرنامه فرد ریچاردز،ترجمه مهیندخت بزرگمهر،تهران،علمی فرهنگی
سعدوندیان و اتحادیه،سیروس و منصوره،۱۳۶۸، آمار دارالخلافه تهران، اسنادی از تاریخ اجتماعی تهران در عصر قاجار،۱۲۶۹،۱۲۸۶ و ۱۳۱۷ ه.ق، تهران
سیاح،محمدعلی، ۱۳۴۶،خاطرات حاجی سیاح دوره خوف و وحشت،مصحح سیف الله گلکار، تهران،امیر کبیر
سینکی،مجدالملک،رساله مجدیه،۱۳۲۱،مصحح سعید نفیسی، تهران،بانک ملی
شارل،دو مونتسکیو،۱۳۴۳،روح القوانین،ترجمه علی اکبر مهتدی،تهران،امیرکبیر
شمیم،علی اصغر،۱۳۷۰،ایران در دوره سلطنت قاجار،تهران،نشر علمی
شیرازیان،رضا،۱۳۹۱،راهنمای نقشه های تاریخی تهران، انتشارات دستان، سال ۱۳۹۱
ظهیرالدوله،علی خان،۱۳۲۶،تاریخ بی دروغ در وقایع کشته شدن ناصرالدین شاه قاجار با نقد نور الدین چهاردهی،تهران،اشراق
علی اکبر اکبری،علل ضعف تاریخ بورژوازی ایران،سپهر،۱۳۵۷
فلاندن،اوژن،۱۳۲۴،سفرنامه به ایران،ترجمه حسین نورصادقی، چاپخانه روزنامه نقش جهان،تهران
فوران،جان،(۱۳۷۷)،مقاومت شکننده:تاریخ تحولات سیاسی ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی،ترجمه احمد تدین، تهران، رسا
فووریه،سه سال در دربار ایران،ترجمه عباس اقبال، کتابخانه علمی اکبر علمی،تهران،۱۳۲۶
قاسمی اردهایی و حسینی راد،علی و علی،۱۳۸۷، جریانهای مهاجرت داخلی و ویژگی های مهاجران به تفکیک استان،تهران،پژوهشکده آمار
قزوینی،محمد شفیع،۱۳۷۰،قانون قزوینی(انتقاد اوضاع اجتماعی ایران در دوره ناصری) ،محمد شفیع قزوینی، به کوشش ایرج افشار،ناشر طلاییه
کاتوزیان، همایون،۱۳۷۲،اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، تهران، نشر مرکز
کاتوزیان، همایون،۱۳۹۰، ایران جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر،ترجمه عبدالله کوثری، تهران،نی
کاتوزیان،همایون،۱۳۹۰،تضاد دولت و ملت،ترجمه علیرضا طیب،تهران،نشر نی
کاساکوفسکی،۱۳۵۵،خاطرات کلنل کاساکوفسکی،ترجمه عباسقلی جلی، کتابهای سیمرغ،تهران،
کرزن،جورج.ن.ارد،۱۳۵۰، ایران و قضیه ایران،ج ۲،ترجمه وحید مازندرانی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
گاردان،کنت آلفرد،دو،۱۸۰۷)۱۳۱۰،ماموریت ژنرال گاردان در ایران،ترجمه عباس اقبال ،انتشارات اداره شورای نظام،تهران
گروثرز، چارلز،۱۳۷۸، جامعه شناسی مرتون،ترجمه زهره کسایی،تهران، دانشگاه علامه طباطبایی
گیدنز،آنتونی،۱۳۸۹،جامعه شناسی،ترجمه حسن چاوشی،تهران،نشر نی
لمبتون، کارتین سوین آن،۱۳۶۲،مالک و زارع در ایران،ترجمه منوچهر امیری،تهران، علمی و فرهنگی
مارتین، ونسا،۱۳۸۷،عهد قاجار: مذاکره،اعتراض و دولت در ایران قرن سیزدهم،ترجمه حسن زنگنه،نشر ماهی
مراغه ای،زین العابدین،۱۳۶۲، سیاحت نامه ابراهیم بیک یا بلای تعصب او،مترجم محمدعلی سپانلو،آگه، تهران،
مستوفی،عبدالله،۱۳۸۶،شرح زندگانی من:تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران،نشر هرمس
معظمی،شهلا،۱۳۸۹،بزهکاری کودکان و نوجوانان،تهران،نشر دادگستر
ملکم خان،میرزا،۱۳۶۹،روزنامه قانون،انتشارات کویر
ملکم،سرجان،۱۲۸۷،تاریخ ایران ،ج۱و۲،ترجمه میرزا حیرت
ممتاز،فریده،۱۳۸۱،انحرافات اجتماعی(نظریه ها و دیدگاه ها)،تهران، شرکت سهامی انتشار
مومنی،مصطفی،۱۳۸۳،دانشنامه جهان اسلام،مدخل ت،ج ۸،انتشارات بنیاد دائره المعارف اسلامی،چاپ اول، تهران
موسی پور بشلی،ابراهیم،۱۳۹۱،دین زیست و زندگی روزانه،پژوهشکده تاریخ اسلام، تهران
نظام السلطنه مافی، حسین قلی،۱۳۶۲، خاطرات و اسناد حسین قلی خان نظام السلطنه مافی، جلد: ۱، نشر تاریخ ایران، تهران - ایران، ه.ش.
نجفی توانا،علی،۱۳۸۹، جرم شناسی،آموزش و سنجش، تهران
وینفری،توماس.ال،۱۳۸۸،نظریه های جرم شناسی،نشر مرندیز
ویلز،چارلز،۱۳۶۸،ایران در یک قرن پیش،ترجمه غلامحسین قراگوزلو،نشر اقبال، تهران
هدایت، مهدیقلی، ۱۳۸۵،خاطرات و خطرات،، زوار، تهران – ایران
کتاب علوم جنایی تطبیقی در پرتو همکاری های بین المللی، به کوشش حسین غلامی،نشر میزان،جرم شناسی جرایم دولتی:از غفلت جرم شناسی تا جرم شناسی آینده نگر،مجید قورچی بیگ.صص ۳۰۴-۳۲۵
اصغری،حسن، ۱۳۸۱، مهاجرت و کمیته دفاع ملی،کلک ،شماره ۱۳ پیاپی ۱۳۳
احمد زاده، محمد امیر،۱۳۹۶، مراحل سه گانه تحول دولت در ایران دوره ناصرالدین شاه قاجار، فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا،سال ۲۷،دوره جدید،شماره ۳۵،پیاپی ۱۲۵، پاییز،صص۹-۳۴
احمد زاده،محمدامیر،۱۳۹۵، تداوم و تغییر در مولفه های امنیت اجتماعی در ایران دوره ناصری(۱۲۶۴-۱۳۱۳ ه.ق)،مجله تحقیقات تاریخ اجتماعی،پاییز و زمستان،سال ششم،شماره ۲(پیاپی ۱۲)
امین،سید حسن،۱۳۸۲،نظام قضایی ایران از آغاز قاجار تا انقلاب مشروطیت، پژوهش حقوق و سیاست،شماره ۹
بوبانی،فرزاد،۱۳۸۷،جیمز موریه، حاجی بابا و ادبیات استعماری،پژوهش زبانهای خارجی،شماره ۳۴، بهار،صص۵-۲۷
جلیلی کهنه شهری و نادی، فاطمه و زینب(۱۳۹۲)،نوع شناسی دوسوگرایی جامعه شناختی در سفرنامه های خارجی عصر قاجار، مجله جامعه شناسی تاریخی، دوره ۵، شماره ۱، بهار و تابستان.
حاج حسینی،حسین،۱۳۸۵ ،سیری در نظریه های مهاجرت،فصلنامه مطالعات راهبردی،ش ۴۱،تهران
حسینی گل سفیدی وکریمی زنجانی اصل، آمنه و محمد،ناسازگاری در قدرت سیاسی، نگاهی گذرا به ساختار قدرت در ایران عصر قاجار،مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی،ش ۱۱۳و۱۱۴،صص۹۹-۱۱۴)
خاتم،اعظم،۱۳۹۳،حصار تهران و تجدد شهری عصر مشروطه،فصلنامه فرهنگی و اجتماعی گفتگو، شماره پیاپی ۶۴، ۱۳۹۳، صص۲۳-۵۷
خسروبیگی و قلاوند، هوشنگ و زهرا،۱۳۹۵،تقسیمات سیاسی و ساختار تشکیلاتی ایالت فارس در دوره قاجار(۱۳۱۳-۱۲۱۰)،پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، سال چهارم، شماره دوم،پیاپی،صص۴۱-۵۱
رادفر و حبیب زاده، محمدرضا و اصحاب،۱۳۹۶،عوامل اجتماعی موثر بر احساس امنیت اجتماعی،فصلنامه انتظام اجتماعی،سال دهم،شماره دوم،تابستان ۱۳۹۷
رحمانیان،داریوش و بیاتلو،حسین،۱۳۹۸،نوکران شهری و پدیده سرقت در دوره ناصری،تحقیقات تاریخ اجتماعی،سال نهم،شماره اول، بهار و تابستان
رواسانی،شاپور،۱۳۹۰،به نام مردم به کام اغنیا،اشاراتی کوتاه بر اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران همزمان با مشروطیت،ماه نامه سوره،بهمن و اسفند،شماره ۵۶و ۵۷
عنبری و پیری، موسی و صدیقه،۱۳۹۷، تبارشناسی گفتمان مدرن فقر در ایران،مطالعات جامعه شناختی،دوره ۲۶، شماره یک
فرجیها،محمد و جوادی،حسین،۱۳۹۳،مطالعه جرم شناختی تخلفات و فساد اداری، فصلنامه رفاه اجتماعی،سال چهاردهم،شماره ۵۴،صص۲۴۳-۲۶۶
قاسمی،وحید و دیگران،۱۳۸۶، شناخت تاثیر طبقه اجتماعی بر نگرش نسبت به جریان نوگرایی در اصفهان،جامعه شناسی کاربردی،سال ۲۱،شماره پیاپی ۳۷،شماره اول
کرمی،شایان،۱۳۹۸،ساخت دولت جاه طلب در تاریخ اندیشه سیاسی اجتماعی ایران،تحقیقات تاریخ اجتماعی،پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،سال نهم،شماره ۲،پاییز و زمستان .
کوزلاویچ،دیوید،۱۳۸۹،بزه دیده شناسی جرایم دولت،مجید قورچی بیگی،فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی
موسی پور بشلی،ابراهیم،۱۳۸۶،تاریخ اجتماعی، رویکردی نوین به مطالعات تاریخی،تاریخ و تمدن اسلامی،سال سوم،شماره ششم،پاییز و زمستان
نعمانی،فرهاد،۱۳۵۳،تحولات طبقات نوخاسته ایران در دوره قاجار،الفبا، جلد چهارم
نوغانی دخت بهمنی و میرمحمد تبار،محسن و سید احمد،۱۳۹۴،بررسی عوامل اقتصادی موثر بر جرم،پژوهشهای راهبردی امنیت و نظم اجتماعی،سال چهارم،ش پیاپی شماره سوم،زمستان،صص۸۵-۱۰۲
Sutherland, E & Cressry.D(1995) ,principles of criminology, Chicago: Lippincott
wng-sheng lee&cahit-guven, Engaging in Corruption: The Influence of Cultural Values and Contagion Effects at the Micro Level,IZA Discussion Paper No. 7685 October 2013,available at:www://http.ftp.iza.org,2020/1/5
)