نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ و ایرانشناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

بررسی موضوعی مانند خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در پی آن است که از رهگذر تعمق در مصادیق نوشیدنی ها و خوردنی ها - که قاعدتاً در حوزه تاریخ خُرد (Microhistory) قرار می گیرد - و نیز با بذل توجه به موضوعات اجتماعی مرتبط با تغذیه -که در حوزه تاریخ کلان (Macrohistory) قرار می‌گیرد - به بررسی تاریخ فرهنگ جامعه تیموری بپردازد. در این مسیر جستجو برای شناسایی انواع مواد خوردنی و اثری که اختصاصاً با موضوع آشپزی و خوراک در این دوره فراهم شده است می‌تواند راهگشا باشد. این پژوهش درصدد پاسخ‌دهی به این سوال است که وجه تمایز فرهنگ خوراک و تغذیه در دوره تیموریان در میان زندگی دربار، عامه و خانقاه ها چه بوده است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که فرهنگ خوراک و تغذیه تحت تأثیر نحوه زیست قومی و اجتماعی قرار داشت و می‌توان نسبتی بین آن برقرار کرد. این پژوهش از خلال نسبتی که میان موضوع خوراک و جلوه‌های مختلف حیات اجتماعی در این دوره برقرار می کند تلاش دارد تا از ظرفیت های این موضوعات در جهت پرتو افکندن به تاریخ فرهنگ دوره تیموریان بهره گیری کند. روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است و از شیوة مطالعات کتابخانه‌ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

انصاری، عبدالله بن محمد(1341)، طبقات الصوفیه، کابل: بی نا.
ابراهیمی، معصومه(1393)، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ج3،تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
ابن اخوه، محمد بن احمد قرشی(1360)، آیین شهرداری، ترجمه جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن بطوطه(1376)، سفرنامه ابن بطوطه، تهران: طرح نو.
ابن عربشاه(1356)، عجایب المقدور فی اخبار تیمور، ترجمه محمد علی نجاتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
استندیج، تام(1394)، خوراک و تاریخ، ترجمه محسن مینوخرد، تهران، چشمه.
اسفزاری، معین الدین محمد الزمجی(بی تا)، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، به اهتمام محمد اسحاق، درپاسری، کلکته: بی جا.
افشاری، مهران و مهدی مداینی(1381)، چهارده رساله در باب فتوت و اصناف، تهران: نشر چشمه.
امین پور، آزاده و گیتی صدیق(1368)، اصول علم تغذیه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باورچی، محمدعلی، آشپز، نورالله(1389)، آشپزی دوره صفوی، تصحیح: ایرج افشار، تهران: سروش.
بسحاق اطعمه، احمد بن حلاج(1382)، کلیات، مصحح: منصور رستگار فسایی، تهران: میراث مکتوب.
بلوکباشی، علی(1392)، آشپز و آشپزخانه: پژوهشی انسان شناختی در تاریخ اجتماعی هنر آشپزی، تهران: فرهنگ جاوید.
بوات، لوسین(1383)، تاریخ مغول«تیموریان»، ترجمه محمود بهفرزی، تهران: آزادمهر.
پروشانی، ایرج. فروتن، فریدون.میشل بوناین ـ ویلیام فلور(1375)، مدخل بازار، دانش نامه جهان اسلام، ج1.
تبریزی، محمد حسین بن خلف(1335)، واژه نامه برهان قاطع، تهران: امیرکبیر.
جامی، عبدالرحمن بن احمد(1370)، نفحات الانس من حضرات القدس، تهران: اطلاعات.
حافظ ابرو(1372)، زبده التواریخ، مقدمه، تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سید جوادی، ج1، تهران: نشر نی.
     حسینی تربتی، ابوطالب (1342)، تزوکات تیموری، تهران: کتابفروشی اسدی.
     خوافی، ابوالقاسم شهاب الدین احمد (1357) منشأ الانشاء، به کوشش رکن الدین همایونفرخ، تهران: انتشارات دانشگاه  ملی ایران.
خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی(1362)، حبیب السیر، مقدمه جلال الدین همایی، ج3، تهران: کتابفروشی خیام.
دهخدا، علی اکبر(1354)، لغت نامه، تهران:دانشگاه تهران.
     دین پرست، ولی(1393)، کاربست های نظامی شکار در فتوحات دوره ایلخانان و تیموریان، پژوهش نامه تاریخ  اجتماعی و اقتصادی، دوره3، شماره2.
رازی، امین احمد(بی تا)، هفت اقلیم، با تصحیح و تعلیق جواد فاضل، بی جا: بی نا.
     رجبی، آزیتا(1386)، ریخت شناسی بازار، تهران: آگاه.
     رحمتی،محسن(1395)، اصلاحات اقتصادی سلطان ابوسعید گورکان در خراسان و پیامدهای آن، مجله خراسان بزرگ، سال7، ش22.
رویمر، ه.ر. و دیگران(1379)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه یعقوب آژند، ج6، تهران: جامی
سعدی(1359)، بوستان،تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
      سلطان زاده، حسین(1380)، بازارهای ایرانی، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.
سلجوقی، فکری(1967)، رساله مزارات هرات، بی جا: بی نا.
سمرقندی،کمال الدین عبدالرزاق(1372)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج1،تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدری افشار،غلامحسین(1393)، فرهنگ مشاغل سنتی(شامل شغل های درباری، نظامی، اداری، فنی، تجاری، خدماتی و کشاورزی)، تهران: آگه.
صراف، مرتضی(1973)، رسائل جوانمردان(مشتمل بر هفت فتوت نامه)، تهران: انستیتو فرانسه، قسمت ایران شناسی.
صوفی، محمد هراتی(1386)، دیوان اشعار صوفی، به کوشش ایرج افشار، تهران: میراث مکتوب.
عباسی،مریم(1396)، «غذا و خوراک های رایج در لارستان با تاکید بر مطالعه انسان شناختی غذا در فرهنگ عامه»، مجموعه مقالات غذا در آیینه فرهنگ، به کوشش علیرضا حسن زاده، با همکاری مینو سلیمی، مریم پهلوان شریف، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
     عبداللهیان، حمید(1396)، روایت شناسی سفرنامه ها کلاویخو: بازسازی زندگی روزمره در قرن هشت و نه خورشیدی، مجله انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال13، ش48.
علی صفی، فخرالدین(1352)، لطائف الطوائف، به اهتمام احمد گلچین معانی، تهران: اقبال.
نظام قاری، محمود(1359)، دیوان البسه، به اهتمام محمد مشیری، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
فرخی، یزدان، محمدی، مرتضی(1395)، پژوهشی درباره مصرف مواد خوراکی در رساله های برجای مانده آشپزی از روزگار صفویه مطالعه موردی کارنامه و ماده الحیوه، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، س5، ش1.
قزوینی، محمد یوسف واله اصفهانی(1379)، خلد برین(تاریخ تیموریان و ترکمانان)، به کوشش میر هاشم محدث، تهران: میراث مکتوب.
کاتب، احمد بن حسین بن علی(1345)، تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران زمین.
کاشانی،عبدالرزاق (1372): ترجمه اصطلاحات الصوفیه یا فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف، ترجمه محمد خواجوی،تهران: انتشارات مولی.
کاشفی سبزواری، حسین(1350)، فتوت نامه سلطانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب، بی جا: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
کسایی، نورالله(1375)، خوراک و پوشاک در آسیای میانه(2-8 هجری قمری)، فصلنامه فرهنگ، ش19.
کلاویخو(1366)، سفرنامه کلاویخو، ترجمه مسعود رجب نیا، بی جا: انتشارات علمی و فرهنگی.
کیانی، محسن(1369)، تاریخ خانقاه در ایران، تهران: فروغ دانش.
لمبتون، ان. کی. اس(1372)، تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر نی.
مایل هروی، نجیب(1377)، جامی، تهران: طرح نو.
معین، محمد(1361)، فرهنگ لغت، تهران: امیرکبیر.
میرجعفری، حسین(1379)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان، تهران: سمت.
نفیسی، سعید (1368): سرچشمه تصوف در ایران، تهران: کتابفروشی فروغی
نوایی، عبدالحسین(گردآورنده) (1370): اسناد و مکاتبات تاریخی ایران ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
واصفی هروی، زین الدین(1349)، بدایع الوقایع در تاریخ سمرقند، هرات، تاشکند، بخارا و بدخشان، به کوشش الکساندر بولدیروف، ج1و2، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
یزدی، شرف الدین علی(1387)، ظفرنامه یزدی، به تصحیح عبدالحسین نوایی، ج2، تهران: مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
یوسف جمالی، محمد کریم، میرجعفری، حسین، کلانتر، اعظم(1394)، طبقات و ساختار شهرهای خراسان دوره تیموری، پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، دوره 9، ش16.
یوسفی فر، شهرام و معصومه یدالله پور(1390)، بررسی تحولات کارکردی بازار آمل از گذشته تاکنون، پژوهش­های انسان شناسی ایران، سال 1، ش2.