نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران. تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

اسناد هویتی بعنوان دسته ای از مدارک هویت بخش جمعی در هر کشور، برای شناسایی فرد در جامعه، مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ یکی از مهمترین این اسناد، کارت پایان خدمت می‌باشد. این سند، از جمله اسناد هویتی بسیار مهمی است که آگاهی‌های فراوانی در زمینه‌های گوناگون سیاسی، نظامی، اجتماعی و نوع قوانین جاری در دوره خود ارائه میدهد. با توجه به اهمیت تحولات صورت گرفته در دوره پهلوی به ویژه در حوزه مدرن سازی دولت و مشخصأ در قوانین مربوط به سربازگیری و نظام وظیفه، کارتهای پایان خدمت و برگههای معاف از خدمت، بنابر مقتضیات زمان، سیرتحوّل وتکامل را پیموده اند که این تحولات و تغییرات، در شکل و محتوای آنها نمود پیدا کرده است.
پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی است ک ساختار و محتوای اسناد هویتی (کارت پایان خدمت و کارت معاف از خدمت) در ایران چگونه شکل گرفته، تحول یافته و کارکردهای هویتی این سند مهم چیست و از چه عواملی تأثیر پذیرفته اند؟ پژوهش حاضر، قصد دارد با روش توصیفی - تحلیلی ابتدا به مقوله اسناد هویتی و انواع آن و تشکیل نظام وظیفه عمومی بپردازد، سپس کارت پایان خدمت را از منظر کارکرد هویتی و سندشناسی در طول دوره پهلوی، مورد مطالعه قرار دهد.
یافته ها و نتایج: نتیجه‌ی این پژوهش، گویای آن است که ساختار و محتوای کارتهای پایان خدمت طی دوره پهلوی، تابع گفتمان حاکم متأثر از نظام دیوانسالار دولتی، بوروکراسی پویا و ساختار نظامی حاکم می باشند.
کلید واژه‌ها: هویت، اسناد هویتی، کارت پایان خدمت، کارت معافیت از خدمت، سندشناسی.

کلیدواژه‌ها

اکبری، محمدعلی(1384)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران: علمی و فرهنگی
امیرشاهی، منوچهر(۱۳۸۶). مبانی مدیریت اسناد. تهران: مؤسّسه عالی آموزش و پرورش مدیریت و برنامه ریزی
تقوی، سید مصطفی.1389. امنیت در دوره رضاشاه. تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
جرمی بلک؛ آنتونیفر گرین(1383)، هنگامه خدایان، دیوان و نمادهای بین االنهرین باستان، ترجمه پیمان، تهران: انتشارات امیرکبیر
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1393)، ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش
ذکاء، یحیی(1344)، تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت در ایران، تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
رحمانیان، داریوش،۱۳۹۳، ایران بین دو کودتا، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)
زندیه، حسن(1392)، تحولات نظام قضایی ایران در دوره پهلوی اول. قم پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
ستاد بزرگ ارتشتاران(بی تا)، تاریخ ارتش نوین ایران، جلد1. تهران: چاپخانه ارتش
شیخاوندی، داور(1380)، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران
فدایی، غلامرضا،(۱۳۹۴)، مقدمه‌ای بر شناخت اسناد آرشیوی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)
قائم مقامی، جهانگیر(1351)، تاریخ ژاندارمری ایران از قدیمی ترین ایام تا عصر حاضر، تهران: انتشارات روابط عمومی ژاندارمری کشور شاهنشاهی
کرونین، استفانی(۱۳۷۷)، ارتش و تشکیل حکومت پهلوی، ترجمه غلامرضا علی بابادی، تهران: خجسته
کیباپور، عنایت الله(بی تا)، اطلاعات عمومی، تهران: نشر کتابفروشی اشراقی
نفیسی، سعید(۱۳۲۸)، درفش ایران و شیر و خورشید، تهران: بی نا
ترابی، نسرین(1384)، «عکاسی در سال های 1320 تا 1300»، عکاسی خلاق، ش3
رحمانیان، داریوش و مریم سقفی،(۱۳۹۴)، «کارکرد تخصصی عکس در دوره پهلوی اول، عکاسی به مثابه ابزاری برای احراز هویت و شناسایی مجرمین»، فصلنامه تاریخ ایران بعداز اسلام، سال پنجم، شماره نهم
سینائی، وحید،(۱۳۹۰)، «دولت مدرن، ارتش ملی و نظام وظیفه»، پژوهش سیاست نظری، شماره7
آرشیو سازمان نظام وظیفه عمومی مشتمل بر کارت پایان خدمت و کارت معاف از خدمت
سازمان اسناد و آرشیو ملی ایران، شماره بازیابی، 118-293-98
سازمان اسناد و آرشیو ملی ایران، سند شماره 046133 – 297
احمدنیا، مسلم(۱۳۹۱)، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی قانون نظام وظیفه در ایران در عصر رضا شاه (1320-1304ش)، استاد راهنما: حسن زندیه، استاد مشاور: نورالدین نعمتی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران، منتشر نشده
محمدی، امیر(1392)، سندشناسی و بررسی ساختار و محتوای اسناد هویتی ایرانیان(مطالعه موردی سجل/شناسنامه). راهنما: حسن زندیه، مشاور: نورالدین نعمتی، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
فرهنگ ها
انوری،حسن(1381)، فرهنگ بزرگ سخن. تهران: کتابخانه ملی ایران
دهخدا، علی اکبر،(1373)، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران
معین، محمد،(۱۳۸۳)، فرهنگ فارسی، (ج 2). تهران: امیرکبیر
نفیسی، علی اکبر(1318)، فرهنگ نفیسی، ج۳، تهران: خیّام
قوانین
اداره کل قوانین مجلس، ۱۳۵۰، مجموعه قوانین موضوعه و مصوبات دوره پنجم قانونگذاری: معاونت حقوقی ریاست جمهوری
مجموعه قوانین و مقرّرات مدنی ایران(۱۳۹۱)، تهران: اداره چاپ و انتشارات معاونت حقوقی رئیس جمهور
نشریات
ایرانشهر، ج2،(1343)، تهران، دانشگاه تهران
لوح مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی
-tilla b. (1978): studies and restorations and perspolis and other sites pf fars
- Hallock, Persepolis Fortification Tablets, The University of Chicago
shapor. Shahbazi A.(2001). Draft . encyclopaedia iranica.ed.E. yarshater ,vol. 10, p18