نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

در دورۀ محمدرضا شاه باستان‌گرایی شدید حکومت و تبلیغ اندیشة شاهنشاهی دیده می شود. شاه و اطرافیانش تصمیم گرفتند تا از سرمایة نمادین یعنی همان اندیشۀ باستان‌گرایی بیش‌ترین بهره را ببرند. یکی از این اقدامات، تغییر مبدأ تقویم شمسی کشور از هجری به شاهنشاهی با مبدأ سلطنت کوروش بود. هدف پژوهش حاضر بررسی روند تغییر مبدأ تقویم شمسی از هجری به شاهنشاهی در دورۀ پهلوی دوم و در پی رسیدن به پاسخی مناسب به سؤال اصلی این پژوهش است که زمینه‌ها، اهداف و روند تبدیل تقویم هجری شمسی به تقویم شاهنشاهی چه بود و آیا شاه با تغییر تقویم کشور از هجری (رویدادی مذهبی) به شاهنشاهی (رویدادی ملی) در پی مشروعیت بخشیدن به حکومت خود بود یا در فکر ضدیت با مذهب بود؟ روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. شاه در سال 1354ش هم‌زمان با جشن پنجاهمین سالگرد سلطنت خاندان پهلوی، تقویم کشور را تغییر داد. شاه با این کار در پی مشروعیت بخشیدن به قدرت خود چه در داخل کشور چه به غربی‌ها بود و درصدد اهانت به دین اسلام نبود؛ اما در عمل، شاه یک نماد اسلامی را حذف و یک نماد ملی را جایگزین کرده بود و این عمل باعث خشم نیروهای مذهبی شد.

کلیدواژه‌ها

اسناد
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران (ساکما)، شناسة سند 8720-220؛2096-264.
کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام)،7/970/4/7/10.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان)، شمارة پرونده 17593، ص 2.
موسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران (متما)، 465-5-2-171-الف.
کتاب‌ها
آبراهامیان، یرواند (1392)، ایران بین دو انقلاب؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
استوار، مجید (1391)، انقلاب اسلامی و نبرد نماها، تهران: معاونت پژوهشی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1396)، شاهنامه آخرش خوش است، تهران: علم.
بهروزی، محمدجواد (1350)، تقویم تاریخی فرهنگی هنری 2500 ساله شاهنشاهی ایران، شیراز: کانون تربیت.
بیگدلو، رضا (1380)، باستانگرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز.
پهلوی، محمدرضا (1349 ب)، مأموریت برای وطنم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پهلوی، محمدرضا (1356 الف)، به‌سوی تمدن بزرگ، تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی.
پهلوی، محمدرضا(1375 ج)، پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: سیمرغ.
تقی زاده، حسن (1381)، بیست مقاله تقی‌زاده، ترجمه احمد آرام و کیکاوس جهانداری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی به روایت اسناد ساواک و دربار: بزم اهریمن (1377)، ج 1،4، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
حکمت، فروغ (1352)، مبدأ تاریخ ایران می‌باید تغییر پذیرد (تاریخ هجری قمری و شمسی نمی‌تواند شناسنامۀ حیات معنوی ایران باشد)، تهران: انتشارت وحید.
شفا، شجاع‌الدین (1379)، جنایت و مکافات ایران: سیری در نخستین انقلاب سیاه تاریخ جهان، پاریس: فرزاد.
صحیفه امام; مجموعه آثار امام خمینی (1385)، ج 3، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
عامری، صغری (1395)، باستان‌گرایی در دورۀ پهلوی با تکیه بر جشن‌های 2500 ساله به روایت اسناد، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عَلم، امیر اسدالله (1393)، یادداشت‌های عَلم، ج 5، ویرایش علینقی عالیخانی، تهران: مازیار: معین.
قاسملو، فرید (1382)،دانشنامه جهان اسلام، ذیل مدخل «تقویم»، ج 7، تهران: بنیاد دایره المعارف اسلامی.
لاینگ، مارگارت (1371)، مصاحبه با شاه، ترجمه اردشیر روشنگر، تهران: نشر البرز.
مبدأ تاریخ شاهنشاهی (1355)، تهران: وزارت اطلاعات و جهانگردی.
مجله سخن (1363)، تهران: انتشارت علمی.
نجاتی، غلامرضا (1373)، تاریخ سیاسی بیست‌وپنج‌ساله ایران؛ از کودتا تا انقلاب، ج 1، تهران: موسسه رسا.
نراقی، احسان (1382)، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمه سعید آذری، تهران: رسا.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1373)، اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
مقاله
امین، حسن (مهر 1384)، «تبدیل گاه‌شماری شمسی به گاه‌شماری شاهنشاهی»، ماهنامه حافظ، ش 19، ص 30-32.
روزنامه‌ها
آیندگان، ش 2472، 26 اسفند 1354.
اطلاعات، ش 14960، 25 اسفند 1354.
رستاخیز، ش 265، 25 اسفند 1354.
رستاخیز، ش 266، 26 اسفند 1354.
کاوه، دورۀ جدید، ش 4، 21 فروردین 1300.
کیهان، ش 9813، 25 اسفند 1354.
کیهان، ش 9814، 26 اسفند 1354.
کیهان، ش 9815، 27 اسفند 1354.
منابع وبی
لوح فشردۀ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی..