نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ/دانشگاه پیام نور

2 استادیار گروه معارف اسلامی/ دانشگاه پیام نور

چکیده

بی شک توجه به تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی نقش موثری در شناسایی فضای کالبدی هر شهر دارد. با این وجود گرچه مورخان به دلایل متعدد کمتر به پژوهش در این حوزه پرداخته اند اما با تغییر در نگرش، می توان به اوضاع اجتماعی، اقتصادی، معیشتی و فرهنگ حاکم بر طبقات اجتماعی پی برد.
هدف این پژوهش بررسی دلایل رونق اقتصادی شاهرود و تاثیر آن بر اوضاع اجتماعی این شهر در زمان روی کارآمدن حکومت قاجار تا سال 1310ق براساس مطالعات تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی است. شاهرود به دلیل موقعیت مهم تجاری و نیز قرار داشتن در مسیر زیارتی از رونق اقتصادی و تجاری ویژه ای برخوردار بود که در نتیجه آن فضای کالبدی شهر نیز تغییر یافت. از همین رو این پژوهش بر آن است تا به شناسایی و بررسی علل و عوامل موثر در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی شاهرود در دوران قاجار تا سال 1310ق بپردازد.

کلیدواژه‌ها

اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان( 1367)، مرآت البلدان، به تحقیق هاشم محدث و عبدالحسین نوایی،ج1، تهران: دانشگاه تهران.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان( 1363)، تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، ج3، تهران: دنیای کتاب.
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان( 1376)، چهل سال تاریخ ایران، گردآورنده ایرج افشار، ج 1، تهران: اساطیر.
اعتماد السلطنه، محمدحسن خان( 1355). مطلع الشمس، ج3، تهران: سازمان خدمات اجتماعی.
بوهلر، الکساندر( 1357)، سفرنامه و جغرافیای تاریخی گیلان و مازندران، به کوشش محمد تقی پور احمد جکتاجی، لاهیجان: گیل.
حکیم الممالک، علی نقی بن اسماعیل( 1286)، سفرنامه ناصرالدین شاه به خراسان یا روزنامه حکیم الممالک، تهران: انتشارات کارخانه آقامیر باقر طهرانی.
خانیکوف، نیکولای ولادمیر( 1375)، سفرنامه خانیکوف، ترجمه اقدس یغمایی و ابوالقاسم بیگناه، مشهد: آستان قدس رضوی.
روزنامه ایران( 1301)،ج2،3، 4 تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
روزنامه دولت علیه ایران (1373)، به اهتمام جمشید کیانفر و عنایت الله رحمانی، ج2، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
سپهر، محمد تقی( 1377)، ناسخ التواریخ، به اهتمام جمشید کیانفر، ج1، تهران: اساطیر.
شیرازی، میرزا فضل الله( 1380)، تاریخ ذوالقرنین، به تصحیح ناصر افشارفر، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
شیروانی، زین العابدین( 1301)، بستان السیاحه، تهران: کتابفروشی سنایی و محمدی.
شیروانی، زین العابدین( 1349)، ریاض السیاحه، مصحح اصغر حامد ربانی، ج3، تهران: کتابفروشی سعدی.
شیندلر، هوتم و دیگران( 1356)، سفرنامه خراسان در سه سفرنامه ( هرات، مرو ، مشهد)، به کوشش قدرت الله زعفران لو، تهران: دانشگاه تهران.
صفایی، ابراهیم( 1347)، گزارش های سیاسی علاء الملک، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عیسوی، چارلز( 1369)، تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار، تهران: نشر گستره.
غفاری کاشانی، ابوالحسن( 1369)، گلشن مراد، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: زرین.
فرمانفرما ، فیروزمیرزا ( 1380)، سفرنامه کرمان و بلوچستان، به کوشش سعاد پیرا و منصوره اتحادیه، ج1، تهران: نشر تاریخ ایران.
فریزر، جیمز بیلی( 1364)، سفرنامه فریزر معروف به سفر زمستانی، ترجمه منوچهر امیری، تهران: طوس.
قاسمی، سید فرید( 1389)، چکیده و متن کامل سالنامه های ایران 1312-1290ق، تهران: مجلس شورای اسلامی.
کرزن، جرج ناتانیل( 1380)، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، ج1، تهران: علمی و فرهنگی.
لوات، برسفرد( 1348)، استرآباد نامه، به کوشش مسیح ذبیحی، تهران: انتشارات فرهنگ ایران زمین.
مک گرگر، سی ام( 1368) شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان، ترجمه اسد الله توکلی طبسی، ج 2، مشهد: آستان قدس رضوی.
مکنزی، چارلز فرانسیس( 1359)، سفرنامه شمال: گزارش چارلز فرانسیس مکنزی اولین کنسول انگلیس در رشت از سفر به مازندران و استرآباد، تهران: کتابسرا.
ملگونف، گریگوری( 1376)، کرانه های جنوبی دریای خزر یا استان های شمالی ایران، ترجمه مسعود گلزاری، تهران: کتابسرا.
میرزا ابراهیم( 1355)، سفرنامه استرآباد، مازندران و گیلان، به کوشش مسعود گلزاری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ناصرالدین شاه( 1361)، سفرنامه خراسان، زیر نظر ایرج افشار، تهران: انتشارات بابک.
ناطق، هما( 1356)، « تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار»، نگین، ش148: 30-62.
واتسون، رابرت گرنت( 1354)، تاریخ ایران در دوره قاجاریه از ابتدای قرن 19 تا سال 1858م، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: سیمرغ.
وامبری، آرمینیوس( 1381)، زندگی و سفرهای وامبری، ترجمه محمد حسین آریا لرستانی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
وقایع اتفاقیه( 1373)، ج3، تهران:  کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
ییت، چارلز ادوارد( 1365)، خراسان و سیستان: سفرنامه کلنل ییت به ایران و افغانستان، ترجمه قدرت الله روشنی و مهرداد رهبری، ج1، تهران: یزدان.
Baker, Valentine( 1876), Clouds in the East: Travel and Adventures on the Perso- Turkoman Frontier, London: Chatto and Windus, Piccadilly.
Browne, E.G( 1893), A Year among the Persia, London: Adam and Chawrles Black.
Fraser,JamesBailie ( 1825), Journey in to Khorasan in the Years 1821 and 1822, London: Paternoster- Row.
Conolly, Arthur( 1834), Journey to the North of India, Overland from England, Through Russia, Persia and Affghaunistaun, vol:1, London: Richard Bentley, New Burlington Street.
Ferrier, J.P( 1857), Carvan Journey and Wanderings in Persia, Afghanistan, Turkistan and Beloochistan, chap: VI,  London: John MURRAY, Albemarle Street.
Marsh, HippisleyCunliffe( 1877), A Journey Through Persia and Afghanistan to India, via Meshed, Heart and Kandahar,  London: Tinsley Brothers, Catherine Street, Strand.