نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی و کارشناس پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی

2 کارشناسی ارشد تاریخ و کارشناس تنظیم و پردازش اسناد سازمان اسناد ملی ایران

چکیده

اشغال ایران از سوی متفقین در شهریور 1320ه.ش / آگوست  1941م. کشور را با بحران فزاینده اجتماعی مواجه نمود. ایران به صحنه مداخله نیروهای متفقین در شئوون زندگی مردم درآمد. بروز ناهنجاری های اجتماعی همچون قتل، غارت، تجاوز، تصرف املاک و مصادره اموال توسط قوای نظامی بیگانه در مناطق تحت تصرف فضای اجتماعی کشور را به سمت ناامنی رهنمون ساخت. برخورداری قوای نظامی متفقین از کاپیتولاسیون در ایام اشغال اجازه پی گیری و تنبیه نیروهای متخلف خارجی را از دولت ایران سلب کرده بود. کاهش نفوذ دولت مرکزی و تضعیف قوای نظامی و انتظامی، شرایط لازم را برای ظهور اشرار داخلی و سرکشی ایلات و عشایر جنوب و غرب کشور فراهم ساخت.  اقتصاد کشاورزی، صنعت، بازرگانی داخلی و خارجی آسیب دید. کشاورزی که بخش عمده اقتصاد کشور بود و بیشترین نیروهای کار را به خود جذب می نمود، دچار افت کاهش تولید و سبب بی کاری گستردهگردید. کاهش تولید و افزایش تقاضای ارزاق عمومی بدلیل ارسال آذوقه به شوروی، حضور تعداد بیشمار قوای اشغالگر و ورود مهاجرین لهستانی سبب کمبود اقلام اساسی همچون گندم در بسیاری از مناطق ایران گردید.

کلیدواژه‌ها

اتابکی، تورج، (1376) آذربایجان در ایران معاصر، ترجمه محمد کریم اشراق، تهران: توس.
اشتراوس، لئو، (1373) فسفه سیاسی چیست؟، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: علمی و فرهنگی.
امینی،علیرضا، 1381.تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: صدای معاصر.
ایران در جنگ جهانی بزرگ، 1356. تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی.
انـور خـامه‌ای،خـاطرات،تـهران،انتشارات هفته، 1362،ج2.
 بوزان‌، باری‌ (1378). مردم، دولتـ‌ها و هـراس، تـرجمه‌ی پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی، تهران، انتشارات پژوهشکده‌ی مطالعات‌ راهـبردی‌.
بولارد، ریدر، 1363.شترها باید بروند، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
      تـاجیک، محمدرضا (1379). جامعه‌ی امن در گفتمان خاتمی، تهران، نشر نی.
      حسنی‌فر، عبدالرحمن (1383). دولت و امنیت‌ اجتماعی‌ در قانون اساسی، فصلنامه‌ی پژوهشی دانشگاه امام صادق.
خامه ای ،انور، 1381. سال های پرآشوب، ج4، تهران: فرزان روز.
ذوقی ، ایرج، 1368.ایران و قدرت های بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران: پاژنگ.
سیف پور فاطمی، نصرالله، 1379.گزند روزگار خاطراتی از تحولات فارس در آستانه جنگ جهانی دوم، تهران: شیرازه.
      ربیعی‌، علی‌ (1383). مطالعات‌ امنیت‌ ملی‌ تـهران، انـتشارات وزارت امور خارجه.
صدری ، بهنام و علی اکبر علی اکبری، 1391. اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، ج7.تهران: خانه کتاب،
فردوست، حسین، 1370. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج2، تهران: اطلاعات،
فوران، جان، 1377.مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
قطبی، بهروز، 1381.گزیده اسناد جنگ جهانی دوم در ایران، تهران:اطلاعات.
عاقلی،  باقر ،1368.ذکاء الملک فروغی و شهریور 1320، تهران: نشر سخن.
کاتوزیان، محمد علی همایون، 1372 .اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان پهلوی، ترجمه محمد رضا  نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
     کوئن، بروس (1371‌). درآمدی‌ بـه جـامعه‌شناسی، تـرجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران، فرهنگ معاصر. .
کوهی کرمانی، حسین، (1329)،  از شهریور 1320 تا فاجعه آذربایجان، تهران: مظاهری، ج 2،
گذشته، چراغ راه آینده است(بی تا)، تهران: جامی.
لسترنج فاوست، لوئیس، 1374.ایران و جنگ سرد بحران آذربایجان، ترجمه کاوه بیات، تهران: وزارت امور خارجه.
لنـزوسکی،جورج، 1353. رقابت روسـیه و غرب‌ در‌ ایران، ترجمه اسماعیل رائین، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
مکی، حسین، 1380. تاریخ بیست ساله ایران، ج8 ، تهران، نشر علمی.
     مـعین‌، محمد‌ (1363). فرهنگ فارسی‌، تهران‌، انتشارات امیرکبیر.
نجمی، ناصر، 1370. خاطرات سیاسی(حوادث تاریخی ایران از شهریور 1320 تا 28 مرداد 1332) تهران: انتشار کلینی.
هدایت، مخبرالسلطنه، 1375. خاطرات و خطرات، تهران: زوار.
ب)روزنامه و مقاله:
روزنامه اطلاعات، ش 5464، مورخ 23/2/1320.
آگاه، علی، "عوارض جنگ جهانی دوم در کرمان"، بخارا، خرداد و تیر 1384، ش 42 صص235-237.
تاج عینی، مریم، "ایران و جنگ جهانی دوم "، زمانه، سال 5 ، شماره52، دی 1385، صص 71- 77.
ساعد مراغه ای، محمد، 1353، " بحران اقتصادی در سال های اشغال ایران"، سالنامه دنیا،  ش 30.
صدیق سروستانی‌،رحمت‌ اللّه‌.(1382)."بهنجار نظم و نابهنجار‌ رفتار(بهنجاری نظم و نـابهنجاری رفـتار)"،دانـش انتظامی،ش 16.
طیرانی،بهروز، "جنگ جهانی دوم، قحطی و واکنش های مردمی در قبال آن 24 -1320"،  گنجینه اسناد ، بهار 1372، ش 9 ، صص 20 -31.
طیرانی،بهروز، تأثیر جنگ جهانی دوم بر وضعیت بهداشتی مردم،  گنجینه اسناد، بهار و تابستان 1378، ش 33و34،  92-107
کتابی،  محمود ، وحـید‌ قـاسمی، رسول ربانی و زهرا آقایی، " ‌‌‌بـررسی‌ تأثیر رسانه‌های جمعی بر احساس امنیت اجتماعی در شهر اصفهان"، توسعه اجتماعی ، زمستان 1386، دوره دوم - شماره 2 ، صص 31 – 56.
کرباسیان،مهدی، 1375. "نقش تامین اجتماعی در فقر زدایی"، تهران، مجموعه مقالات گردهمایی بررسی مسئله فقر و فقر زدایی، ج1.
نویدنیا، منیژه‌ (1385‌). "تـأملی‌ نـظری بر امنیت اجتماعی با تأکید بر‌ گونه‌های‌ امنیت‌"، فصلنامه‌ی‌ مطالعات‌ راهبردی‌، شـماره‌ی اول.