نوع مقاله : علمی-ترویجی
نویسندگان
1 استاد
2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی/ دانشگاه خوارزمی
3 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی/ دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
علم پزشکی در عصر ناصری به علت چالشهای سیاسی- اجتماعی اهمیت زیادی پیدا کرد. از یک طرف حاکمان وقت به این فکر افتادند که برای حفظ جمعیت نخبه نظامی و دیوانی، سلامت عمومی در کشور را ارتقا بخشند و از سویی دیگر ورود پزشکان خارجی به ایران، این فکر تقویت شد. به دین ترتیب در حکومت ناصرالدین شاه، علم پزشکی از طریق تأسیس مدرسه دارالفنون، استخدام پزشکان خارجی و چاپ و نشر کتب طبی توسط پزشکان ایرانی گسترش یافت. پزشکان ایرانی برای درمان بیماران از روشهای بالینی - گیاهی استفاده می کردند، البته آنها با شیوه های علمی جدید غرب نیز آشنا شدند اما عمدتاً به تالیفات در حوزه دفع امراض علاقه مند بودند. این پژوهش با تاکید بر منابع دست اول کتابخانه ای و اسنادی به دنبال آن است که علم طب در دوره ناصری چه جایگاهی در حکومت داشته است و روشهای طبابت پزشکان ایرانی چگونه بوده وآنها به همراه پزشکان خارجی در ایران چه نقشی در رشد علم طب داشتهاند.
کلیدواژه‌ها
ارجح، اکرم و دیگران (1371) کتابشناسی نسخ خطی پزشکی، تهران: کتابخانه ملی.
ارجمند، محسن ( 1384) گذشته چراغ راه آینده است ( نگاهی به تاریخ طب در ایران )، کتاب ماه علوم و فنون شماره 86.
اعتماد السلطنه، محمد حسن ( 1363) الماثر و الآثار ( چهل سال تاریخ ایران ) ، جلد اول، تهران : اساطیر.
اعتماد السلطنه، محمد حسن (1350) روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه،تهران : امیرکبیر.
اقبال آشتیانی عباس ( 1363 ) میرزا تقی خان امیرکبیر، تهران : انتشارات توس.
برجسته و دیگران، (1393) سلامت،بهداشت و زیبایی در عصر قاجار، ترجمه مسعود کثیری، تهران : امیرکبیر.
بیانی، خانبابا ( 1375) پنجاه سال تاریخ ایران در دوره ناصری، جلد اول، تهران : نشر علم.
بیگ باباپور، یوسف (به کوشش) (1391 ) مجموعه ده رساله پزشکی، نشر مجمع ذخایر اسلامی،
پرویز بدیعی ( به کوشش ) (1378)یادداشتهای روزانه ناصرالدین شاه ، تهران : سازمان اسناد ملی ایران.
پولاک یاکوب ادوارد (1361) سفرنامه پولاک ( ایران و ایرانیان )، ترجمه جهانداری ، تهران : خوارزمی.
جوادی هادی،(1385) بررسی عملکرد اجتماعی مسیونر های مذهبی در ایران ( پایان نامه ) دانشگاه شهرری
داویدیان هاراطون ( 1387( تکوین روان پزشکی نوین در ایران، تهران : ارجمند.
دمیرچی، شهاب الدین(1385) اوضاع علوم پزشکی و بیمارستان ها در تمدن اسلامی، انتشارات خورشید.
دولاندلن ( 1385 )تاریخ جهانی، ترجمه احمد بهمنش، جلد دوم ، تهران :دانشگاه تهران.
دیولافوا مادام( 1378 ) سفرنامه مادام دیولافوا، ترجمه همایون فره وشی ، تهران :قصه پرداز.
روزنامه ایران ؛ (1375 ) جلد دوم، شماره 371، ( 29 ذیقعده 1295 ق )، تهران : سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
روستایی محسن (1382 ) تاریخ طب و طبابت در ایران، جلد 1 و 2، تهران : مرکز سازمان اسناد ملی.
سرمدی محمد تقی( 1379)، تاریخ پزشکی و درمان جهان، جلد2، تهران : سرمدی.
شمس اردکانی و دیگران(1390 )، روند تحول پزشکی نوین ایران از دارالفنون تا تاسیس دانشگاه تهران، چوگان تهران.
شهری جعفر (1369) تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، جلد 3 ، تهران : رسا.
عبداله، مستوفی (1386) شرح حال زندگانی من، جلد 1، تهران : هرمس.
غفاری غلامحسین (1392) سفرنامه خراسان همراه با ناصرالدین شاه، تهران : انتشارت دکتر محمود افشار.
فلور، ویلم (1386) سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمه ایرج نبی پور، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر،
فنتزمر گرهارد (1366) پنجهزار سال پزشکی، ترجمه سیاوش آگاه ، تهران : علمی و فرهنگی.
فوریه ( 1363)سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال ، تهران : علمی.
کرمانی، علویه ( 1386.)روزنامه سفر حج، عتبات عالیات و دربار ناصری، تهران : نشر مورخ.
لمبتون ( 1375)ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، مشهد : جاودان خرد.
لیدی، شیل (1362) خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران : نشر نو.
نجمی، ناصر (1370) طهران عهد ناصری ، تهران : عطار.
ولایتی، علی اکبر،( 1382) پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، جلد اول، تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.
ویلز. 1368. ایران در یک قرن پیش، ترجمه غلامحسین قراگوزلو ، تهران :نشر اقبال.
هدایتی، جواد (1381) تاریخ پزشکی معاصر ایران از تاسیس دارالفنون تا انقلاب اسلامی، تهران :انتشارت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی.
اسناد منتشر نشده :
- مرکز اسناد ملی، شماره سند 3016/295
- مرکز اسناد ملی، شماره سند، 2306/295.
- مرکز اسناد ملی، شماره سند 1237/295.
نسخه خطی :
- نسخه خطی خزائن الشفا ناصری، موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی، 2/6955.
)