نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین.

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی/ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

سلسله‌‌های صوفیانه بعد از تأسیس در کردستان، بخش درخور توجهی از فضای اجتماعی جامعه را تحت تأثیر قرار دادند. تحقیق حاضر با شیوة پژوهش کتاب‌خانه‌‌ای و روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد بررسی چرایی و چگونگی جایگاه و نفوذ طریقت‌‌های تصوف بر جوامع کردنشین، یعنی مسئله محوری این پژوهش، است. بزرگان این طریقت‌‌ها در کردستان به واسطة حمایت مردم از آن‌ها و هم‌چنین با حذف حکومت‌های محلی در راستای افزایش نفوذ و اعتبار سیاسی و اجتماعی خود در عرصه‌‌های گوناگون اقدامات بسیاری انجام دادند. نتیجة این پژوهش نشان می‌‌دهد این مشایخ با حکام و فرمان‌روایان رابطة دوسویه داشتند و پیوسته به دلیل منافع خود در پی جلب رضایت طرف دیگر بودند و این ارتباط نفوذ سیاسی، اجتماعی، و برخورداری اقتصادی را برای آنان به همراه داشت، به طوری که روزبه‌روز بر تعداد مریدانشان افزوده می‌شد و در نتیجه زمینة‌ نفوذ بیش‌تر را برای شیوخ در صحنة اجتماع فراهم می‌‌کرد.

کلیدواژه‌ها

ابریشمی، عبدالله (1385). هویت تاریخی و مشکلات کنونی مردم کرد، تهران: آنا.
ابن جوزی، ابوالفرج (1368). تلبیس ابلیس، ترجمه علیرضا زکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اولسن، رابرت (1377). قیام شیخ سعید پیران (کردستان - 1925)، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه.
ئه­حمه­د شوان، ئیبراهیم (2001م). سوفیگه­ری، هه­ولیر: موکریانی.
بایزیدی، محمود (1369). آداب و رسوم کردان، ترجمه عزیز محمدپور داشبندی، به سعی و اهتمام الکساندر ژابا، [بی‌جا]: میعاد.
بیلاف به­رزنجی، عبدالرحمن (2002م). ته­ریقه­تی نه­قشبه­ندی بنه­ماو ئامانجه­کان، به­رگی دوهه­م، هه­ولیر: موکریانی.
تابانی، حبیب الله (1380). وحدت قومی کرد و ماد منشا، نژاد و تاریخ تمدن کردستان، تهران: گستره.
توکلی، محمد رئوف (1381). تاریخ تصوف در کردستان، تهران: نشر توکلی.
جاف، حسن (1353). «طریقت در میان کردها»، بررسیهای تاریخی، شماره‌ی 54
حلبی، علی‌اصغر(1365). تاریخ و تمدن اسلامی، تهران: نشر بنیاد.
خوانچه سپهرالدین، ابوبکر(1368). زندگینامه عارف ربانی حضرت شیخ یوسف ملقب به شمسالدین برهانی، بی‌جا: مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی و انتشارات صلاح الدین ایوبی.
دهقان، مصطفی (بی تا). «مشایخ قادریه در کردستان»، نشریه معارف، نمایه 191.
دیوان بیگی، میرزا حسین خان (1382). خاطرات دیوان بیگی (میرزا حسین خان دیوان بیگی) از سالهای 1275 تا 1317 ق (کردستان و طهران)، به کوشش ایرج افشار و محمد رسول دریا گشت، تهران: اساطیر.
روحانی، کمال (1385). تاریخ جامع تصوف کردستان، پیرانشهر: سامرند.
روزنامه­ی دولت علیه­ی ایران، سیزدهم محرم 1282، شماره­ی 572.
ره­شید به­همه­نی، هادی (2001م).په­یامی هه­ورامان، بی جا: بی نا.
زارعی مهورز، عباس(‌1396‌)، «بررسی تأثیرات سیاسی و اجتماعیِ طریقت‌های کردستان در آغاز سدة بیستم»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، بهار و تابستان94 دوره5، ش9،صص65-82.
زارعی، محمدابراهیم (1381). سیمای فرهنگی کردستان، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، اداره‌ی کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی.
زرین کوب، عبدالحسین (1362). ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.
سلطانی، محمدعلی (1374). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، با مقدمه عبدالحسین نوایی، ج 1، تهران: سها.
سنندجی، شکرالله (1375). تحفه ی ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، تهران: امیرکبیر.
صفی زاده(بوره­که­یی)، صدیق (1378). تاریخ کرد و کردستان، تهران: نشر آتیه.
ضیایی، رئوف (1367). یادداشتهایی از کردستان، به کوشش عمر فاروقی، ارومیه: مرکز نشرفرهنگ و ادبیات کردی.
طبیبی، حشمت‌الله (1374). جامعه شناسی و مردم شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
عه­بدوللا، نه­جاتی (2004م). شیخ عوبه­یدوللای نه­هری له به­لگه نامه­کانی فره­نسییدا (1879 1882م)، سلیمانی: مه­کته­بی بیروهوشیاری (ی. ن. ک).
عه­لی ره­سول، جه­عفه­ر (2008). سوفیزم وکاریگه­ری له بزوتنه­وه­ی رزگاریخوازی نه­ته­­وه­یی گه­لی کورددا، سلیمانی: مه­لبه­ندی کوردولوجی.
قنبری کلاشی، صباح (1387). «طریقت قادریه در کردستان و تأثیرات سیاسی و اجتماعی آن»، روژه­ف، س اول، ش 8، 9، 10.
کریمیان سردشتی، نادر(1381). تذکرهی عرفای کردستان، تهران: نگاه سبز.
محمدی، احد و عظیم زمانی(1392). «بنیادهای هویت سیاسی کردهای ایرانی»، پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره­ی 45، ش3.
مدرس، عبدالکریم (1983). یادی مه­ردان، به­رگی دوهه­م، به غدا: کوری زانیاری عراق.
مردوخ کردستانی (فاضل شهیر)، آیت‌الله شیخ محمد (1379). تاریخ مردوخ، تهران: کارنگ.
موده­رس، مه­لا عه­بدولکه­ریم (1389). بنه ماله­ی زانیاران، تهران: آنا.
نقشبندیه در آسیای غربی و مرکزی؛ تغییر و تداوم (1389). زیر نظر الیزابت اوزدالگا، ترجمه فهیمه ابراهیمی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
نیکیتین، واسیلی (1377). کرد و کردستان: بررسی از نظر جامعه شناسی و تاریخی، ترجمه محمد قاضی، تهران: درایت.
واعظ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن حسین (1356). رشحات عین الهیات، به تصحیح علی‌اصغر معینیان، ج1، [تهران]: بنیاد نیکوکاری نوریانی.
وان برویین سن، مارتین (1378). جامعه شناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت)، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
هه­ورامانی، محه­مه­د ئه­مین (1380). میژوی هه­ورامان، تهران: بلخ.
یاسمی، رشید (1366). کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، تهران: امیرکبیر.