نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

استادیار پژوهشکده تاریخ/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در هفتم اکتبر 2009/ پانزدهم مهر 1388، سجاده‌ای ابریشمین متعلق به دورة صفوی در حراج ساتبیز لندن معرفی و فروخته شد. این سجاده تا به امروز دومین قالیچة گران‌قیمت جهان شناخته شده است که در این حراج بین‌المللی به فروش رسیده است. در کاتالوگ حراج با فرض برخی احتمالات، تاریخ این سجاده مقارن دوران حکمرانی شاه عباس اول ذکر شده است. اما بازخوانی متن سجاده و انطباق آن با مستندات تاریخی حقایق دیگری را در بر دارد. در این مقاله ضمن بررسی ویژگی‌های این سجاده و بازخوانی نشانه‌های نوشتاری و هنری آن، تاریخ، علت و پس‌زمینة سیاسی ـ اجتماعی بافتن آن معرفی می‌شود. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد که این سجاده به سفارش میرزا مخدوم شریفی، وزیر شاه اسماعیل دوم، برای پناهندگی او به عثمانی و منصوب شدن او به مقام قاضی‌القضاتی مکه بافته شده است.

کلیدواژه‌ها

البورینی، حسن بن محمد (1963 م.)، تراجم الاعیان، ج 2، دمشق.
ترکمان، اسکندبیگ (1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر
تستری، قاضی نورالله شرف‌الدین المرعشی الحسینی (1426 ق.)، مصائب‌النواصب فی الرّد علی نواقض الروافض، تحقیق قیس العطار، قم: دلیل ما.
حاجی خلیفه چلبی، مصطفی بن عبدالله (1376)، تقویم‌التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: میراث مکتوب، احیاء کتاب.
حسینی قمی، قاضی احمد بن شرف الدین حسین (1363)، خلاصه التواریخ، ج 2، تصحیح احسان اشراقیع تهران: دانشگاه تهران.
روملو، حسن بیگ (1342)، احسن التواریخ، تصحیح چارلس نارمن سیدن، تهران: شمس.
سلانیکی، مصطفی افندی (1389) تاریخ سلانیکی، ترجمه حسن بن علی، تصحیح نصرالله صالحی، تهران: طهوری.
قزوینی، محمد (1332)، «شرح احال میرزا مخدوم شریفی»، فرهنگ ایران زمین، ش 1، 69-57.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1350). حدیقه‌‌الشیعه، انتشارات معارف اسلامی.
منجم یزدی، جلال الدین (1366)، تاریخ عباسی (روزنامه ملا جلال)، به کوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران: وحید.
واله اصفهانی، محمد یوسف (1372)، خلد برین (روضه هشتم، حدیقه‌های اول تا چهارم)، به کوشش میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
یزدی، علی (1386)، «ناگفته‌هایی از مصائب النواصب»، کتاب ماه دین، ش 114تا 116، اردیبهشت- خرداد، 55-50.
 
Canby, Sheila R. (2009). Shah ‘Abbas; the Remaking of Iran, London.
Eiland, M.L., Jr. and Pinner, Robert (1999). Oriental Carpet and Textile Studies, vol. V, part 2: The Salting Carpets, ICOC, .
Franses, Michael (1999), "Some Wool Pile Persian-Design Niche Rugs," Oriental Carpet and Textile Studies, volume V, part 2, Danville, California.
Golsorkhi, Shohreh (1994), "Ismail II and Mirza Makhdum Sharifi: an Interlude in Safavid History", International Journal of Middle East Studies, pp. 477-488.
http://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/lot.pdf.N09104.html/f/93/N09104-93.pdf
MILLS, John (1999). The Salting group: a history and a clarification. Oriental Carpet and Textile Studies, 5 ii,  pp.1-17.
Pope, A. U. (1939). “The Art of Carpet Making. A. History,” in A Survey of Persian Art III, pp. 2257-2430.
Rothschild/Cittone carpet, lot 221, Sotheby’s New York, September 20, 2001.
Rothschild/Cittone carpet, lot 221, Sotheby’s New York, September 20, 2001(accessed 11 October 2014)
Santos, Ana Raquel (2010). The Discovery of Three Lost 'Salting' Carpets: Science as a Tool for Revealing Their History,Lisbon: Universidade Nova De Lisbona.
Smith, J. W. (1991). “History in Art,” Art in History, History in Art: Studies in Seventheenth –Century Dutch Culture, Edited by David Freedberg and Jan de Vries, Santa Monica: Getty Center for the History of Art and the Humanities.
Stanfeild-Jonson, Rosemary (1993), Mirza Makhdum Sharifi: a 16th Century Sunni Sadr at the Safavid Court, Ph.D. Diss, New York University.
Thompon, John (2006). Milestones in the History of Carpets, Milan. 220-223; “Auction Price Guide,” Hali, issue 144, p. 115.