نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

استادیار تاریخ/دانشگاه تبریز

چکیده

شکار از جمله سنن رایج در بین اکثر اقوام گذشته است که با انگیزه‌های متفاوت بدان می‌پرداختند. اقوام ترک و مغول شکار را با هدف تأمین غذا و مایحتاج زندگی و همچنین تمرین فنون رزمی انجام‎می‌دادند. چنگیز‌خان و تیمور در فواصل جنگ‌ها و یا فصولی از سال، با برگزاری شکار در مناطق مختلف، سپاهیان خود را به تیر‌اندازی و شیوة فریب، اغفال، محاصره و صید حیوانات شکاری عادت می‌دادند تا آنان همین فنون را در میادین جنگ علیه دشمن به‎کار‎گیرند. در‌ واقع، شکار نه‎تنها به منظور تأمین بخشی از آذوقۀ اقوام ترک و مغول انجام‎می‌پذیرفت، بلکه صحنۀ شکار مانند مانور نظامی بود که در آن فنون جنگی از جمله اسب‌سواری، تیر‌اندازی، شیوة محاصره و به‎دام‌انداختن دشمن تمرین می‌شد. این شیوة تمرین نظامی برای شاهزادگان و جوانان میدانِ جنگ‌ندیده، اهمیت بسیاری داشت. در این مقاله، علل و انگیزه‌های فرمانروایان ترک و مغول از شکار و چگونگی انجام آن در دورة ایلخانان و تیموریان به شیوة تحلیلی و توصیفی بررسی شده و همچنین به منظور بیان چگونگی فنون رزمی اقوام ترک و مغول (الهام‌گرفته از سنن اجتماعی)، به روش‌هایی مانند برگزاری مراسم جشن و بخشش هدایا اشاره می‌شود که فرمانروایان برای تقویت روحیۀ سپاهیان انجام‎می‌دادند.

کلیدواژه‌ها

آیتی، عبدالمحمد (1383). تحریر تاریخ وصاف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
اشپولر، برتولد (1384). تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، چ 9، تهران: علمی و فرهنگی.
اقبال آشتیانی، عباس (1384). تاریخ مغول، چ 8، تهران: امیرکبیر.
بارتولد، واسیلی ولادیمیرویچ (1352). ترکستان‌نامه، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
پولو، مارکو (1350). سفرنامۀ مارکوپولو، با مقدمۀ جان ماسفیلد، ترجمۀ حبیب‎الله صحیحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تتوی، قاضی احمد (1382). تاریخ الفی، به تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، ج 7، تهران: علمی و فرهنگی.
تسوف، باریس یاکوولیوچ ولادیمیر (1383). نظام اجتماعی مغول، ترجمۀ شیرین بیانی، چ 3، تهران: شرکت سهامی علمی و فرهنگی.
جلال بک‎ افندی، عباس (1927). اوجی لیک ترکلرده، حیات قازه تسی، ج 1، استانبول: نمرۀ 17.
جوینی، علاءالدین عطاملک‎بن‎بهاء‎الدین (1385). تاریخ جهانگشای جوینی، به تصحیح محمد قزوینی، ج 1، تهران: دنیای کتاب.
حافظ‎ابرو، عبدالله‎بن‎لطف‎‎الله (1380). زبدۀالتواریخ، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات سید کمال حاج سیدجوادی، ج 2 و 3، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خواندمیر، غیاث‎الدین‎بن‎همام‎الدین (1380). حبیبالسیر، با مقدمۀ جلال‌الدین همائی، ج 3، چ 4، تهران: خیام.
دوغلات، میرزاحیدر (1383). تاریخ رشیدی، به تصحیح عباس‎قلی غفاری‎فرد، ج 1، تهران: میراث مکتوب.
رشیدالدین فضل‎الله (1373). جامعالتواریخ، به تصحیح و تحشیۀ محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 1، تهران: البرز.
شامی، نظام‌الدین (1363). ظفرنامه، تهران: بامداد.
عبدالرزاق سمرقندی، کمال‎الدین (1383). مطلع ‌سعدین و مجمع بحرین، به اهتمام عبدالحسین نوائی، ج 3، تهران: پژوهشگاه علوم‎انسانی و مطالعات فرهنگی.
کارپن، پلان (1363). سفرنامۀ پلان کارپن نخستین سفیر واتیکان در دربار مغول، ترجمۀ ولی‎الله شادان، تهران: فرهنگسرای یساولی.
کاشغری، محمودبن‎حسین‎بن‎محمد (1375). دیوان لغات الترک، ترجمه و تنظیم و ترتیب الفبائی سید محمد دبیرسیاقی، تهران: پژوهشگاه علوم‎انسانی و مطالعات فرهنگی.
گروسه، رنه (1387). امپراطوری صحرانوردان، ترجمۀ عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
یزدی، شرف‎الدین علی (1387). ظفرنامۀ یزدی، به تصحیح عبدالحسین نوائی، 2 جلد، تهران: مرکز اسناد و کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
 Güven, özbay, Gülten Hergüner (1999). Türk Kültürnda Avçiligin Temel Dayanaklari, Ankara: Gazi Üniversitesi, Egitim Fakoltesi, Sayi 5.