نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکتری تاریخ محلی، دانشگاه اصفهان

چکیده

تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطب‎های این صنعت در ایران مطرح‎ کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظه‎ای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهۀ40 خورشیدی داشته‎ است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالش‎های متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنش‎های سیاسی مواجه‎ بوده ‎است.
با سقوط سلطنت پهلوی، کارخانجات نساجی مازندران پس از انقلاب اسلامی نیز در سطح محلی به حیات خود ادامه ‎دادند، اما هیچگاه قادر به احیای شکوفایی پیشین خویش نبوده‎ است. در سال‎های اخیر، ضعف در عرصه‎های گوناگون، موجب رو به تعطیلی رفتن این مجموعۀ صنعتی شده ‎است.
درک صحیح از این رویداد، لزوم بررسی عوامل تاریخی رشد این صنعت را در مازندران مطرح‎ می‎سازد. لذا، این نوشتار در پی آن است که با اتکا بر اسناد و مطبوعات به‎جا‎مانده از آن دوران، در کنار منابع تحقیقاتی مکتوب و مصاحبۀ میدانی از شاغلان قدیمی در این صنعت، به بازسازی تاریخی این صنعت محلی و تبیین نقش آن در صنایع ملّی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‎محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولی‎لایی، چ ‌3، تهران: نی.
اتابکی، تورج (1390). دولت و فرودستان، ترجمۀ آرش عزیزی، تهران: ققنوس.
اشرف، احمد (1359). موانع رشد سرمایهداری در ایران، تهران: پیام.
حسن‌نژاد، زمانه (7 آذر 1391). مصاحبه با حسین بابایی، کارمند نساجی قائم‎شهر، نساجی قائم‌شهر.
رزاقی، ابراهیم (1368). اقتصاد ایران، چ2، تهران: نی.
روزنامۀ اطلاعات، 2 خرداد 1313: ش 2945، ص 4؛ 5 فروردین 1314: ش 2445، ص 5؛ 22 اردیبهشت 1314: ش 2682، ص 4؛ 26 خرداد 1314: ش 2510، ص 9؛ 29 خرداد 1314: ش 2513، ص 10؛ 16 مهر 1314: ش 2675.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی ایران (ساکما)، سند شمارۀ 700525 و سند 1639504؛ مکاتبۀ ادارۀ کل شهربانی اصفهان با شهربانی اصفهان (1318). سند شمارۀ 756975؛ مکاتبۀ فرمانداری اصفهان با وزارت کشور (1318). سند شمارۀ 718230؛ مکاتبۀ فرمانداری اصفهان در باب جمعیت کارگری شهرضا و انتقال آنان به شمال کشور برای کار در نساجی (1318). سند شمارۀ 619347؛ مکاتبۀ محرمانۀ شهربانی اصفهان راجع به انتقال کارگران نساجی از شهرضا به بهشهر (1318). سند شمارۀ 694126؛ مکاتبۀ محرمانۀ وزارت کشور و فرمانداری اصفهان (1318). سند شمارۀ 718230؛ مکاتبۀ وزارت داخله و شهربانی اصفهان (1318). سند شمارۀ 700525؛ مکاتبۀ وزارت کشور و استانداری مازندران در باب شورش کارگری (1330). سند شمارۀ 1639504؛ نامه‎نگاری خانواده‎های کارگران زندانی نساجی در جهت آزادی آنان (1330). سند شمارۀ 4692655.
سوداگر، محمدرضا (1378). رشد روابط سرمایهداری در ایران، چ 2، تهران: فرزین.
عیسوی، چارلز (1362). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
فلور، ویلم (1371). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
فوران، جان (1390). مقاومت شکننده تاریخ تحوّلات اجتماعی ایران، ترجمۀ احمد تدین، چ 11، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
مجد، محمدقلی (1389). رضاشاه و بریطانیا بر اساس اسناد وزارت خارجۀ آمریکا، ترجمۀ مصطفی امیری، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‎های سیاسی.
مجلة اطاق بازرگانی، سال اول، شماره‎های 1 و 4، 1308، 1313.
مجلۀ اطاق تجارت، 1308: س 1، ش 1؛ مجلۀ اطاق تجارت، 1308: س 1، ش 4؛ مجلۀ اطاق تجارت، 1313: س 6، ش 98.
مستوفی، حمدالله (1343). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، ج 3، چ 2، تهران: مصور.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1366). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطه تا سقوط رضاشاه، ترجمۀ محمدرضا حسینی، ج 1، تهران: بی‎جا.