نوع مقاله : علمی-ترویجی
نویسنده
دانشجوی دکتری تاریخ محلی، دانشگاه اصفهان
چکیده
تأسیس و رشد صنعت نساجی در عصر پهلوی، مازندران را به عنوان یکی از قطبهای این صنعت در ایران مطرح کرد. نساجی مازندران نقش قابل ملاحظهای در خودکفایی صنایع نساجی ایران در دهۀ40 خورشیدی داشته است. با وجود این، صنایع نساجی مازندران در دوران تأسیس و شکوفایی با چالشهای متعددی از جمله کمبود نیروی انسانی متخصص و تأثیرپذیری از تنشهای سیاسی مواجه بوده است.
با سقوط سلطنت پهلوی، کارخانجات نساجی مازندران پس از انقلاب اسلامی نیز در سطح محلی به حیات خود ادامه دادند، اما هیچگاه قادر به احیای شکوفایی پیشین خویش نبوده است. در سالهای اخیر، ضعف در عرصههای گوناگون، موجب رو به تعطیلی رفتن این مجموعۀ صنعتی شده است.
درک صحیح از این رویداد، لزوم بررسی عوامل تاریخی رشد این صنعت را در مازندران مطرح میسازد. لذا، این نوشتار در پی آن است که با اتکا بر اسناد و مطبوعات بهجامانده از آن دوران، در کنار منابع تحقیقاتی مکتوب و مصاحبۀ میدانی از شاغلان قدیمی در این صنعت، به بازسازی تاریخی این صنعت محلی و تبیین نقش آن در صنایع ملّی بپردازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Influential Factors on Growth of Mazandaran Textile Industries in Pahlavi Era
نویسنده [English]
- Zamaneh Hasan-nejad
Ph.D Candidate of Local History, University of Isfahan
چکیده [English]
The establishment and growth of the textile industry in the Pahlavi era made Mazandaran one of the poles in the industry in Iran. Mazandaran textile Industries played a considerable role in Iran's self-sufficiency in the 1340s on the solar calendar. However, during its establishment and flourishing period, Mazandaran textile Industry faced numerous challenges, including a shortage of skilled manpower and the impacts of political tensions.
With the fall of the Pahlavi dynasty, which was the founder of the modern textile industry in Mazandaran, textile factories in the city continued to exist at the local level after the Islamic Revolution. But they were never able to restore their previous flourishing condition. In recent years, weaknesses in various areas have resulted in the closure of the industry.
A correct understanding of the event necessitates the need to review the history of the growth of this industry in Mazandaran. The following article is based on documents and press left from that era, along with written sources and interviews, and field studies of former workers in the industry. It aims to historically rebuild this local industry and explore its role in Iran's national industries.
کلیدواژه‌ها [English]
- Economy
- industry
- Textile
- Mazandaran
- Pahlavi
آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گلمحمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، چ 3، تهران: نی.
اتابکی، تورج (1390). دولت و فرودستان، ترجمۀ آرش عزیزی، تهران: ققنوس.
اشرف، احمد (1359). موانع رشد سرمایهداری در ایران، تهران: پیام.
حسن‌نژاد، زمانه (7 آذر 1391). مصاحبه با حسین بابایی، کارمند نساجی قائم‌شهر، نساجی قائم‌شهر.
رزاقی، ابراهیم (1368). اقتصاد ایران، چ2، تهران: نی.
روزنامۀ اطلاعات، 2 خرداد 1313: ش 2945، ص 4؛ 5 فروردین 1314: ش 2445، ص 5؛ 22 اردیبهشت 1314: ش 2682، ص 4؛ 26 خرداد 1314: ش 2510، ص 9؛ 29 خرداد 1314: ش 2513، ص 10؛ 16 مهر 1314: ش 2675.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملّی ایران (ساکما)، سند شمارۀ 700525 و سند 1639504؛ مکاتبۀ ادارۀ کل شهربانی اصفهان با شهربانی اصفهان (1318). سند شمارۀ 756975؛ مکاتبۀ فرمانداری اصفهان با وزارت کشور (1318). سند شمارۀ 718230؛ مکاتبۀ فرمانداری اصفهان در باب جمعیت کارگری شهرضا و انتقال آنان به شمال کشور برای کار در نساجی (1318). سند شمارۀ 619347؛ مکاتبۀ محرمانۀ شهربانی اصفهان راجع به انتقال کارگران نساجی از شهرضا به بهشهر (1318). سند شمارۀ 694126؛ مکاتبۀ محرمانۀ وزارت کشور و فرمانداری اصفهان (1318). سند شمارۀ 718230؛ مکاتبۀ وزارت داخله و شهربانی اصفهان (1318). سند شمارۀ 700525؛ مکاتبۀ وزارت کشور و استانداری مازندران در باب شورش کارگری (1330). سند شمارۀ 1639504؛ نامهنگاری خانوادههای کارگران زندانی نساجی در جهت آزادی آنان (1330). سند شمارۀ 4692655.
سوداگر، محمدرضا (1378). رشد روابط سرمایهداری در ایران، چ 2، تهران: فرزین.
عیسوی، چارلز (1362). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: گستره.
فلور، ویلم (1371). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
فوران، جان (1390). مقاومت شکننده تاریخ تحوّلات اجتماعی ایران، ترجمۀ احمد تدین، چ 11، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
مجد، محمدقلی (1389). رضاشاه و بریطانیا بر اساس اسناد وزارت خارجۀ آمریکا، ترجمۀ مصطفی امیری، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
مجلة اطاق بازرگانی، سال اول، شماره‌های 1 و 4، 1308، 1313.
مجلۀ اطاق تجارت، 1308: س 1، ش 1؛ مجلۀ اطاق تجارت، 1308: س 1، ش 4؛ مجلۀ اطاق تجارت، 1313: س 6، ش 98.
مستوفی، حمدالله (1343). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، ج 3، چ 2، تهران: مصور.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1366). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطه تا سقوط رضاشاه، ترجمۀ محمدرضا حسینی، ج 1، تهران: بیجا.
)